Хусусият?ои синну солии фаъолияти олии асаб
Дата: 2016-09-22
Таълимот оиди фаъолияти олии асаб дар асар?ои олимони юнони ?адим Аристотел, Платон, Гераклит, Демокрит дидан мумкин аст. Дар асар?ои олмиони шар? Абeал? ибн Сино, Бузургме? ва ?айра?о низ дидан мумкин аст.
Соли 1863 олими рус И. М. Сеченов «Рефлекси ма?зи сар» ном китоби худро аз чоп мебарорад. Дар он омадааст, ки ма?зи сар фаъолияти рефлектор? дорад ин замина буд барои инкишоф ёфтани фанни физиологияи фаъолияти олии асаб. Дар оянда инкишофи ин фан ба e?даи И. П. Павлов меафтад. Павлов дар аввал дар со?аи физиологияи ?озима фаъолият мебарад. Дар ва?ти кораш e мебинад, ки ?ангоми ба саг?ои та?рибав? овардани сатили хeрок ё баробари дидани шахсони хeрокди?анда дар он?о шираи оби да?он ?осил мешавад. Сипас И. П. Павлов аз соли 1901 то соли 1936 дар со?аи физиологияи фаъолияти олии асаб тад?и?от?ои илм? мебарад.
И. П. Павлов дар омeхтани физиологияи фаъолияти олии асаб методи омeзиши онро пешни?од мекунад. Методи омeзиши фаъолияти олии асаб ин методи омeхтани рефлекси шарт? мебошад. Рефлекс?оро асосан ба ду та?сим карда мешавад:
1. Рефлекси ?айришарт?
2. Рефлекси шарт?
Рефлекси ?айришарт? ин модарзод? буда, вай аз насл ба насл дода мешавад. Рефлекси ?айришарт? хосияти намуд? дорад. Рефлекси ?айришарт? ?ангоми ба майдон?ои муайяни ресептив? таъсир кардан ?осил мешавад
Масъалаи таснифоти рефлекси ?айришарт? ?оло ?ам кушод мебошад, гарчанде рефлекси ?айришарт? намуд?ои асосии он хуб омeхта шуда бошад ?ам. Ба якчанд рефлекс?ои ?айришартии асос? истода мегузарем.
1. Рефлекси хeрок – мисол дар ва?ти ба да?он ворид шудани хeрок ?удо шудани оби да?он ё ки рефлекси макиш дар навзодон
2. Рефлекси му?офизат? – ин рефлекс?ои му?офизати организм аз ?ар гуна таъсирот?ои номусоид. Мисол: дар ва?ти таъсироти дарди кашида гирифтани даст
3. Рефлекс?ои боз? – боз? ин яке аз омил?ои асосии механизм? ба ву?уд омадани психикаи бача ба ?исоб меравад. Фаъолияти бозии бача аз 3-5 мо?аг? сар мешавад ва дар 7-8 мо?аг? фаъолияти боз? характери та?лидкор? мегирад, ки ин ба ву?уд омадани нут? ва тара??ии он а?амияти калон дорад. Бо воситаи боз? ?а?онбинии бача васеъ мешавад, дунёи объективиро хуб мешиносад. Афсeс, ки падару модарон, мураббиён ба ин а?амияти ?идд? намеди?анд.
Рефлекси шарт? дар раванди ?аётии ?ар як фард ?осил мешавад. Рефлекси шарт? хислати фард? дорад. Рефлекси шарт? хислати ирс? надорад.
И. П. Павлов дар ?осилшавии рефлекси шарт? 3 принсипро пешкаш мекунад:
1. Детерминизм
2. Структурнок?
3. Анализ ва синтез
1. Принсипи детерминизм – ?ар як во?еаи ба амал омада ангезандаи худро дорад.
2. Структурнок? – бояд дар ?ишри нимкура?ои калони ма?зи сар маркази муайян буданаш даркор, ки ба он ангезиш?о дохил шавад.
3. Анализ ва синтез он ангезиш?ое, ки ба нимкурра дохил мешавад, та?лил карда мешавад, баъд организм ба он ?авоб мегардонад.
Рефлекси шарт? дар асоси базаи рефлекс ?айришарт? ?осил мешавад. Барои ?осил шудани рефлекси шарт? ду таъсиркунанда зарур аст.
1. таъсиркунандаи шарт?
2. таъсиркунандаи ?айришарт?
Ба таъсиркунандаи шарт? дохил мешавад: лампаи бар??, садои зангeла, овози асбоби муси??, овози метроном ва ?айра. Таъсироти шарт? таъсироти бегона (индеферент?) аст.
Ба таъсироти ?айришарт? ма?сулоти хeроки нон, гeшт, шир ва ?айра мансуб аст.
Барои ?осил кардани рефлекси шарт? методи муайян ?абул карда шудааст. Мувофи?и ин метод ?айвон?ои та?рибашаванда шахси та?рибакунандаро набинад. Гузаронидани таъсироти шарт? ва ?айришарт? автомат? бояд бошад.
И. П. Павлов барои ?осил кардани рефлекси шарт? ду таъсиркунанда интихоб мекунад: таъсиркунандаи шарт? лампочкаи бар?? ва таъсиркунандаи ?айришартии хeрок. Та?рибаро дар саг мегузаронад. Барои ин сагро ба кор омода мекунад, бо ро?и ?арро?? ба ?араёнго?и ?адуди луоби да?он фистула мегузаронад. Пас сагро ба станоки махсус гузошта та?рибаро сар мекунад. Бори аввал ба саг таъсироти шарт? лампочкаро дар мегиронад. Дар ин ва?т маркази бинои дар ?ишри нимкура?ои калони ма?зи сар ба ?ая?он меояд, лекин аз фистула луоби да?он хори? намешавад. Баъд ба саг таъсиркунандаи ?айришартии хeрок меди?ад, дар ин ва?т дар ?ишри нимкура?ои калони ма?зи сар маркази ваколати хeрок ?ая?он ба ву?уд меояд ва ?адуди луоби да?он луоб хори? мекунад. Пас аз он бо фосилаи муайян ва?т таъсиркунандаи шарт? ва ?айришартиро мегузаронад. Дар ин ва?т ду таъсиркунанда таъсиркунандаи шарт? ва ?айришарт? бо ?ам бармехeрад, яъне ду марказ дар ?ишри нимкура?ои калони ма?зи сар дар як ва?т ба ?олати ?ая?он мешавад. Ин та?рибаро такророн якчанд маротиба гузаронида мешавад, сипас ба саг таъсиркунандаи шарт? лампочкаи электрик? даргиронида таъсиркунандаи ?айришартии хeрок дода намешавад, дар ин ва?т ?адуди луоби да?он луоб хори? мекунад, ки ин аз болои ?осил шудани рефлекси шарт? ша?одат меди?ад. Сабаби ?осил шудани рефлекси шарт? дар он аст, ки ва?те ки ба саг дар як ва?т ?амтаъсиркунандаи шарт? ва ?айришарт? гузаронида мешавад дар нимкура?ои калони ма?зи сар ду марказ, бино? ва ваколати хeрок дар як ва?т ?ая?оннок мегардад ва байни ин ду марказ бандиши шарт? ?осил мешавад.
Боздории рефлекси шарт?
Боздории рефлекси шарт? бо 2 ?удо мешавад:
1. Боздории рефлекси ?айри шарти (боздории зо?ири)
2. Боздории рефлекси шарти (боздории ботини)
Боздории ?айри шартиро ?осил кардан лозим нест ва дар камони тайёр ?осил мешавад. Боздории рефлекси ?айри шарти ?ангоми та?йирёбии равшани, таркиби химиёвии ?аво ба амал меояд.
М: дар ва?ти дарс ягон овози баланд садо ди?ад ди??ати дониш?eён аз муаллим канда шуда ба берун ниго? мекунанд ин боздории ?айри шарти мебошад.
Боздории шарти - онро ?осил кардан лозим аст дар боздории шарти камони рефлектории махсус ?осил мегардад. Ин намуди боздори боздорои ботини мебошад.
Асосии 4 намуди боздории шарти ву?уд дорад.
1. хомeшшаванда
2. дефиринсировка (фар?кардан)
3. Дермони
4. Боздории шарти
Агар дар саг ба таъсиркунандаи шартии фурeзони лампочка рефлексии шарти ?осил карда шавад ва ба он таркиботи ?авои камераро та?йир дода шавад рефлекси шарти хомeш мегардад, ки ин боздории шарти мебошад.
Дар одам ?ам бо ?амин ро? рефлекси шарти ?осил карда мешавад. Фаъолияти олии асаби одам хусусият?ои махсуси худро дорад. Дар одам ду системаи сигнали фар? карда мешавад. Системаи сигналии 1 ва системаи сигналии 2 системаи сигналии1 ?ам дар одам ва ?ам дар ?айвонот дида мешавад. М: бeйро ?ис кардам. Системаи сигналии 2 фа?ат дар одам дида мешавад, ки ба он нут? дохил мешавад. Нут? ?ам таъсиркунандаи шарти ба ?исоб меравад.
Дар кeдакон нут? нест фа?ат овоз ?аст. Ташаккулёбии нут? аз 1 то 3 солаги ба ву?уд меояд. Нут? баъд аз шунидан та?лидкуни такрор ба такрор ?осил мешавад. Дар ташаккулёбии нут? аллаи модар а?амияти калон дорад. Дар 4 ?афтаи аввали ?аёти кeдак ми?дори ?осилшавии рефлекс?ои шарти ни?оят ма?дуд мебошад ва ни?оят суст ?осил мешавад.
Ин ма?дудият ба фаъолияти сусти ?ишри нимкура?ои калони ма?зисар вобаста мебошад. Дар мо??ои ояндаи ?аёти кeдак рафтор?ои вай гуногун ?аракат?ояш ботартиб мешавад. Дар охири соли 1-уми ?аёти кeдак системаи сигналии 2 ба фаъолият сар мекунад то рафт муракаб мешавад.
Дар охири соли 3-уми ?аёти кeдак бо осони рефлекс?ои мураккаби шарти ?осил мегардад, захираи лу?ати бой гашта то ба 700 калима мерасад. Лекин дар ин синну сол ?у?айра?ои асаби тез монда мешаванд бинобар он сарбории зиёд додан мумкин нест.
Дар синни 5-6 солаги ?увваи протсес?ои асаб ва ?аракатнокии он зиёд мешавад, ?обилияти кори нимкура?ои калони ма?зи сар пур?увват мешавад.
Дар ин синни сол бача ба маълум як фаъолият 15-20 да?и?а ди??ати худро дода метавонад. Дар ин синну сол ?увваи баробарвазни ва ?аракатнокии протсес?ои асаб ба тара??иёти муайяни худ мерасад. Бояд ?ар як омeзгор, мурраби, падар ва модар бояд ба ин хусусият?ои фаъолияти олии асаби кeдакон ди??ати махсус ди?анд. Ба аз ?ад зиёд ?асташави, ?ая?онноки фаъолияти олии асаби бачагон ро? нади?анд.
Просмотр: 3541