Дата: 2016-06-13
На?ша:
Адабиёт?ои тавсияшаванда:
Низоми молиявии ?ум?урии То?икистон
?ар як давлат вобаста ба хислати низом?ои и?тисод? ва сохтори дар он ?укмрони шакл?ои моликият низоми хоси молиявиро фаро?ам меоварад.
Низоми молиявии ?ум?урии То?икистон аз зина?о ва ташкилот?ои гуногуни ба ?ам ало?аманд иборат буда, тарзу усул?ои андўхти манба?ои молиявиро вобаста ба э?тиё?оти и?тисодиёти милл? таъмин мекунад. Аз ин ниго? низоми молияв? ?амчун ифодакунандаи муносибат?о оид ба ташкил, таъсисёб?, та?симот ва истифодабарии фонд?ои пулии таъиноти ма?саднок баромад мекунад.
Низоми молияв? па?лў?ои гуногугни и?тисодиётро фаро гирифта, вобаста ба фарогирии ?авзаи фаъолият метавонадтаносуби молиявии дар доираи шакл?ои моликият (хусус?, коллектив?, кооператив?, са?ом?, муштарак, давлат?), сохти таркибии и?тисодиёт (саноат, кишоварз?, сохтмон, на?лиёт, ало?а) ва аз ниго?и и?тимо? молияи корхона?о, ташкилоту муассиса?о, фаъолияти су?урта ва молияи давлатро ифода намояд.
Молияи корхона?о ?амчун молияи корхона?ои ти?орат?, муштарак, са??ом?, кооператив?о, ташкилот?ои ?амъият? сурат гирифта, муносибат?ои молиявии байни шахсони ?у?у??, байни шахсони ?у?у?ию давлат, байни шахсони ?у?у?ию шахсони во?е? ва со?ибкорони хори?ию давлат?ои хори?иро ифода менамояд. Ин низоми муносибат?ои молияв? воситаи асосии ?онеъгардонии вазифаи дастгирии молия буда аз ?ониби давлат ?амчун механизми танзими ?олати и?тисодиёт истифода мешавад. Зинаи молиявии номбурдашуда асоси сохтори молиявиро ташкил меди?ад, зеро дар зина?ои ибтидоии и?тисодиёт неъмат?ои модд? ва манба?ои молияв? ба ву?уд оварда мешаванд.
Чи ?адаре низоми номбурдашуда мушкилоти камро оид ба истифодаи меъёр?ою механизм?ои молияв? талаб намояд, ?амон ?адар ?олати молиявии корхона?о ва давлат хуб ва сат?и зиндагии а?ол? бе?тар мегардад.
Дар шароити низоми и?тисоди бозор? корхона?о дар асоси усол?ои худкифо? ва гирифтани нати?аи молияв? фаъолият мекунанд. Бинобар ин, и?тисоди бозор? ва фаъолияти со?ибкор? бидуни таваккал ву?уд дошта наметавонад. Чи тавре маълум аст, раванди мўътадили такрористе?сол бо монеа?ои объективию субъектив? дучор мегардад. Барои бартараф кадани он?о ва кам кардану ?уброн намудани зарар су?урта кардани он?о лозим меояд. Су?урта наъ ва шакл?ои гуногун дорад: су?уртаи амвол, шахс?, и?тимо?, ?авобгар? (масъулият), таваккал ва ?айра.
Молияи давлат? бо худ ма?ўи муносибат?ои и?тисодиро ифода мекунад, ки дар гардиши аслии пул? дар ?олати таъсисёб?, та?симот ва истифодабарии фонд?ои восита?ои пулии мутамарказ дар сат??ои ?ум?урияв? ва ма?алл? ба амал меоянд. Молияи давлат? дар ча?орчўбаи низоми молиявии мамлакат амал намуда, зиннаи марказии он ба ?исоб меравад. Мо?ияти молияи давлат? дар он аст, ки он ?амчун фишанги ?амъоварии захира?ои молиявии ?ама сектор?ои и?тисодиёт барои амалигардонии сиёсати давлатии дохил? ва беруна хизмат мекунад.
Дар сохтори молияи давлат? чунин зинна?оро ?удо кардан мумкин аст:
Дар низоми молияи давлат? на?ши марказ? ба бу?ети давлат? ва бу?ет?ои зинна?ои дигар мансуб аст. Бу?ет шакли таъсисёб? ва харо?оти восита?ои пул? барои амалигардонии вазифа?ои орган?ои ?окимияти давлат? баромад мекунад.
Бу?ети давлат? – ин на?шаи асосии молиявии мамлакат буда, аз тарафи Ма?лиси Намояндагон ?амчун ?онун ?абул карда мешавад. Восита?ое, ки бо воситаи бу?ети давлат? ва ё фонд?ои давлатии ?айрибу?ет? ?амъ шуда, барои харо?от?ои э?тиё?от?ои давлати истифода мешаванд, ки аз ?исоби со?ибкории хусус? ?онеъ гардонида намешаванд. Бо воситаи бу?ет азнавта?симкунии МУД ба миён меояд, ки имконият?ои идора намудани восита?ои пулиро фаро?ам меоварад.
?амчун категорияи и?тисод? бу?ет бо худ низоми муносибат?ои молиявиро оид ба таъсисёб?, та?симот ва харо?оти фонд?ои пул? ифода мекунад, ки барои таъмини вазифа?ои орган?ои ?окимияти давлат? оид ба пешкаш намудани хизмат?ои давлат? ба а?олии мамлакат зарур аст.
Муносибат?ои молиявие, ки дар байни давлат, корхона?о, ташкилот?о, муассиса?о ва а?ол? ба ву?уд меоянд муносибат?ои бу?етиро ташкил меди?анд.
Вазифа?ои бу?ети давлат? объективианд ва раванди ?одиса?ои и?тисодиро бо таври во?? ифода мекунанд. Он?о асосан бо воситаи фаъолияти инсон имконпазир буда, инъикоси худро дар механизми бу?етие меёбанд, ки давлат ташкил меди?ад. Мо?ияти бу?ет ?амчун категорияи и?тисод? бо воситаи вазифаи танзими и?тисод?, вазифа?ои азнавта?симкун?, назорат? ва фискал? амал? мегардад.
Механизми бу?ет? аз ?ониби давлат ташкил шуда, барои ?алли масъала?ои и?тимоию и?тисод? истифода мешавад.
Механизми бу?ет? олати фаъоли баамалбарорандаи сиёсати бу?етии давлат аст. Модда?ои даромаду харо?оти бу?ет? ба?оди?анда ва инъикоскунандаи сарчашма?ои ташкилёб? ва тамоюли истифодаи мабла??ои бу?етианд.
Бу?ети давлат? дар шакли тавозуни даромаду харо?от тартиб дода шуда, ?амчун олати фаъоли назорати молияв? баромад мекунад.
Раванди бу?ет
Раванди бу?ет шакли асосии омўзиш ва бана?шагирии ташкилу таксим ва самараноку ма?саднок истифодабарии манба?ои молиявии мутамарказ мебошад.
Раванди бу?ет на тан?о маънои ?амъ кардану та?сим намудани манба?ои молиявиро дорад, балки ?исми фаъолияти молиявие мебошад, ки дар асоси илм бо ма?сади таъмини инкишоф, ?ифзи и?тимоии ?амаи шахсони во?е? ва танзиму таркиби и?тисодиёт ба ро? монда мешавад.
Асоси онро танзими бу?ет?о ва дар байни но?ия?о азнавта?симнамоии манба?ои молияви ташкил меди?ад. Раванди бу?ет тиб?и ?онун?ои фаъолияти ташкилот?ои ?укумати, идораи он?о оид ба та?ия, барраси, тасди? кардан ва и?ро намудани бу?ет ба ро? монда мешавад.
Раванди бу?ет чор давраи фаъолияти бу?етиро дар бар мегирад.
а) та?ияи лои?а ва раванди ояндабинии бу?ет;
б) баррасии бу?ет;
в) тасди? кардани бу?ет;
г) и?ро кардани бу?ет;
Та?ия ва и?ро кардани бу?ет вазифаи ?окимияти и?роия буда, баррасиву тасди? кардан ва назорати бу?ет вазифаи ма?омоти ?окимияти ?онунгузор мебошад.
Дар раванди бу?ети мувофи?и нишондоди моддаи 26 ?онуни ?ум?урии То?икистон «Дар бораи молияи давлатии ?ум?урии То?икистон » чунин субъект?ои и?тисоди иштирок мекунанд:
-Президенти ?ум?урии То?икистон;
-ма?омоти ?окимияти ?онунгузор? (намояндаги);
-ма?омоти ?окимияти и?роия;
-ма?омоти танзими пулию ?арз? ва асъор?;
-ма?омоти ?окимияти ма?али;
-фонд?ои ма?садноки давлат?;
-молики асоси ва моликони мабла??ои бу?ет?;
-ташкилот?ои бу?ет?, корхона?ои во?иди давлат? ва ?окимияти ма?али, ташкилот?ои ?арзи, ки бо мабла??ои бу?ети фаъолият мекунанд;
-ма?омоти дигар, ки ?онунгузории ?ум?урии То?икистон ба зиммаи онхо сало?иятро дар со?аи идораи молия, бу?ет ва андоз вогузоштааст.
Мувофи?и ?онуни мазкур ?арорро нисбат ба та?ияю тартибди?ии бу?ет Президенти То?икистон 20 мо? ?абл аз саршавии соли молияви ?абул менамояд. Дар асоси ?арори мазкур ?укумати ?ум?урии То?икистон давра ба давра тартибди?ии лои?аи бу?етро ба ро? мемонад. Тиб?и ин ?арор дар давоми се мо?и аввал ма?омоти ?окимияти и?роияи нисбат ба он чунин кор?ои ба амал мебарорад:
-тартибди?ии лои?аи дурнамои инкишофи и?тимоию и?тисод?;
-дурнамои тавозуни ?амбасти молияв? барои соли навбатии молияв?;
-самт?ои асосии сиёсати бу?ету андоз, пулию ?арз? ва асъории То?икистон;
-барномаи кафолати давлат?;
-на?шаи инкишофи бахши давлат?;
-сохтори ?арзи давлат?;
-барномаи ?арзгирии давлатии дохили ва берун?;
-?исоботи и?рои тахминии бу?ет дар соли ?ор?;
Тиб?и ?арори ?укумати ?ум?урии То?икистон Вазорати молия субъекти тартибди?андаи лои?аи бу?ет ?исобида мешавад.
Вай дар асоси таклиф?ои ба бу?ет пешни?од гардида лои?аи бу?ети давлат?, бу?ети ?ум?урияв? ва бу?ет?ои фонд?ои ма?садноки давлатиро барои соли навбатии молияв? тартиб меди?ад ва онро то 20 сентябр ба ?укумати ?ум?урии То?икистон пешни?од менамояд. ?укумати ?ум?урии То?икистон мувофи?и тартиби му?арраршуда лои?аи пешни?одгардидаи бу?ети давлат?, бу?ети ?ум?урияв? ва бу?ети фонд?ои ма?садноки давлатиро баррас? намуда, оид ба вай ?арори дахлдор ?абул мекунад.
?укумати ?ум?урии То?икистон ?ар сол то 1 ноябр лои?аи бу?ети давлатиро барои соли навбатии молияв? ба баррасии Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон пешни?од менамояд. Чунин тартиби пешни?оди лои?аи бу?ети давлатиро моддаи 39 ?онуни ?ум?урии То?икистон « Дар бораи молияи давлат?» пешбин? намудааст. Лои?аи бу?ети пешни?одшуда модда ба модда баррас? мегардад, ки вай метавонад ?абул гардад, ё худ ?абул нашавад.
Дар асоси ?арори Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон Президенти То?икистон ?у?у? дорад, ки онро ани? (са?е?), мукаммал ва ё да?и? намояд.
Лои?аи исло? ва такмилёфтаи бу?ет барои му?окима ба Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон на дертар аз 3,5 мо? то саршавии соли молиявии нав пешни?од карда мешавад. Ва?ти нишондодашуда барои лои?аи бу?етиро барраси намудани комиссияи бу?етии Ма?лиси намояндагон зарур мебошад.
Комиссия?ои доимии бу?ети ва Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон лои?аи бу?ети тартибдодашударо аз рўи модда?о як ба як баррас? намуда, оид ба он?о хулосаи худро пешни?од менамоянд.
Дар бораи лои?аи бу?ет дар и?лосияи Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Ол? шахсан Президент ё бо дастури ў яке аз аъзои ?укумат маърўза мекунад.
Маърўзачии иловаги хулосаи лои?аи бу?ети ма?ал?оро (вилоят?оро) дар Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Ол? баррас? менамояд.
Лои?аи ?онуни ?ум?урии То?икистон «Дар бораи бу?ети давлатии ?ум?урии То?икистон» барои соли навбатии молияв?, ки аз ?ониби Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон то 31-декабри соли равон ?абул нашудааст, мавриди амал ?арор дода намешавад.
Мабла?гузории харо?от мувофи?и харо?оте, ки дар ?онуни бу?ети давлатии соли гузашта тасди? шудааст, барои ?ар мо? дар ?а?ми 1/12 ?иссаи он танзим мегардад.
Баъд аз он ки Ма?лиси намояндагони Ма?лиси Ол? лои?аро маъкул шуморид, Президенти кишвар ба ?онун дар бораи бу?ет имзо мегузорад. Дар баъзе маврид?о Президент ?а? дорад барои баррасии дигарбора ва такмил лои?аи бу?етро мав?уф гузорад.
Назорати и?роияи бу?ети ?ум?урии То?икистон ба зиммаи Ма?лиси Ол? ва ма?омоти ичроия, алалхусус Вазорати молия гузошта мешавад.
Назорати бевоситаро комиссияи бу?етии Ма?лиси намояндагон ба ў?да дорад.
Вазорати молия баъди чамъбасту тахлили хисобот дар бораи и?рои бу?ети ?ум?урияв?, бу?ети ма?алл? ва бу?ети фонд?ои ма?садноки давлат? ба ?укумати ?ум?урии То?икистон дар бораи вазъи бу?ети давлат? дар ?ар се мо? бо ?амъбасти афзоянда гузориш пешни?од менамояд.
Агар дар рафти и?рошавии бу?ет ?а?ми касри он аз меъёри му?арраршуда зиёд бошад ва ё воридшавии даромад ба бу?ет кам бошад, он го? механизми секвестори бу?ет? истифода мегардад.
Секветори бу?ет маънои онро дорад, ки бо кам ворид шудани даромади бу?ети харо?оти вай низ мутаносибан (5,10,15 ва ?айра фоиз) кам карда мешавад. Модда?ои ?имояшудаи бу?ет, музди кор, нафа?а, дорувор?, хўроквор? аз секвестори бу?ет? озоданд.
Раванди бу?ет? он го? нати?аи самараноки и?тисод? дода метавонад, ки агар шарт?ои зерини бу?ет? риоя гарданд:
-ягонагии низоми бу?ети давлат?;
-баробари (мувозинати)-и бу?ет?о;
-истифодаи самарабахшу сарфакоронаи мабла??ои бу?ет?;
-таъиноту ма?саднокии мабла??ои бу?ет?.
Даромад?ои бу?ет бо худ ?исми МУД – ро ифода мекунад, ки ба бу?ет?ои сат??ои гуногун та?сим карда мешаванд. Даромад?о метавонанд аз ?исоби андоз ва пардохт?ои ?айриандоз? ва аз ?исоби ?исса?удокуни?ои бебозгашт мувофи?и ?онунгузории бу?ет? ва андоз? ?ани гардонида шаванд.
Даромад?ои бу?ет?ое, ки ба низоми бу?ет? дохил мешаванд, аз ?исоби сарчашма?ои худ? ва даромад?ои танзимшаванда, инчунин аз ?исоби кўмаки муста?ими молияв? дар шакл?ои гуногун ва дигар даромад?о мувофи?и ?онунгузории бу?етии ба соли молияв? мувофи? таъсис ёбанд.
Даромад?ои азонихудии бу?ет?о – даромад?ое, ки дар асоси доим? пурра ва ё ?исман ба бу?ет?ои мувофи? бо ?онунгузории амалкунанда мансубият доранд.
Даромад?ои танзимшавандаи бу?ет?о – намуди даромад?ое, ки аз тарафи бу?ет?о дар шакли ?исса?удокуни?о аз даромад?ои азонихудии бе?ет?ои сат??ои дигари низоми бу?ет? мувофи?и меъёр?ои дар мў?лати муайян му?арршуда мебошад.
Харо?от?ои бу?ет бо худ харо?от?оро ифода мекунад, ки дар нати?аи ?араёни ?удокун? ва истифодабарии захира?ои молиявии дар бу?ет?ои ?ама зинна?о ?уншуда мувофи?и ?онун оид ба бу?ет барои соли молиявии додашуда, ?араён мегирад.
Харо?от?ои давлат? ин харо?от?ое, ки бо амалигардонии вазифа?ои давлат ало?аманданд. Он?о асосан аз хариди мол ва хизмат?о, пардохти ме?нати хизматчиёни давлат?, пардохт?ои и?тимо? ва хизматрасонии ?арзи давлат? иборатанд. Харо?от?о – ин пардохт?ое, ки бар намегарданд. Ба ?арзди?ии соф инчунин пешкаш намудани ?арз?о ва хариди са?мия?о ба ?айр аз мабла??ои ?арз?ои рўйпўш шуда ва даромад аз фурўши са?мия?о дохил мешаванд.
Барои та?лили харо?от?ои давлат? ду ?и?ати зерин зарурияти хоса дорад:
?арзи бу?ет? – ин пеш намудани восита?ои бу?ет? ба бу?ети зиннаи дигар дар асоси, бебозгашт ва ё бозгашт ба мў?лати на зиёда аз шаш мо? дар ?удуди соли молияв?.
Субсидия?о – восита?ои бу?ет?, ки бо шарт?ои харо?от?ои ма?садноки молиявии ?иссаг? дар ча?орчўбаи низоми бу?ет? ба шахсони во?е? ва ?у?у??.
Субвенсия?о – восита?ои бу?ет?, ки дар асоси бебозгашт барои ма?сад?ои молиявии харо?от?ои ма?саднок дар ча?орчўбаи низоми бу?ет? ба шахсони во?е? ва ?у?у??.
Дотатсия?о - ин восита?ои бу?ет?, ки ба дигар бу?ет дар асоси бебозгашт барои рўйпўш намудани харо?от?ои ?ор? ?ангоми норасогии даромад?ои азонихуд? ва дигар восита?ои танзими бу?ет?.
Касрати бу?ет?ои орган?ои идоракунии давлат? бо худ он ?исми харо?от ва ?арзи умумиро дар назар дорад, ки аз даромад?о, трансферт?ои расм? ва мабла??ои барои ?арз?ои пештара пардохт шуда зиёд мебошад. Ин фар?ият аз ?исоби ?абул намудани ў?дадори?ои молияв? аз тарафи орган?ои идоракунии давлат? аз ?исоби камшавии восита?ои молиявии бозоргир рўйпўш карда мешавад. Молиягузории касрати бу?ети давлат? ?ам аз ?исоби ?арзи беруна ва ?ам аз ?исоби ?арз?ои дохил? рўйпўш шуда метавонад.
Просмотр: 3789
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved