Дата: 2016-06-13
МО?ИЯТИ И?ТИСОД? - И?ТИМО? ВА ВАЗИФА?ОИ МОЛИЯ
На?ша:
Ма?сади мавз?ъ:
Адабиёт?ои тавсияшаванда:
Ма?сад ва вазифа?ои фан:
Ма?сади ом?зиши фанни «Молия, гардиши пул ва ?арз» - ба дониш??ён додани системаи дониш?о оиди низоми пулию ?арз?, низоми молиявии давлат, на?ши он?о дар и?тисодиёти бозор? мебошад.
Ба?ри расидан ба ма?сад?ои гузошташуда чунин вазифа?оро бояд ?ал кард:
- дида баромадани мо?ияту мазмуни «пул ва вазифа?ои он», «назарияи пул», «низоми пул?», «молия», «низоми молияв?», «?арз ва вазифа?ои он дар тара??иёти и?тисодиёт»;
- ом?хтани низоми бу?авии давлат ва на?ши он дар ?алли муаммо?ои и?тисод? - и?тимоии давлат;
- муайян кардани намуд?ои сиёсати молиявии давлат ва самт?ои асосии он дар шароити муосир;
- ом?хтани масъала?ои ташкили низоми ?арз?, намуди ?арз?о, омил?ое, ки ба бузургии фоизи ?арз таъсир мерасонанд.
1.1. Маф?уми и?тимои и?тисодии молия
Маф?уми молия ?анўз дар ша?р?ои калони ти?оратии Италия дар ?арни XII ба миён омада, ?амчун пардохти пул? истифода мегардад. Минбаъд бо баробари инкишоф ва пешрафти ?омеаи инсон? маф?уми молия нисбатан васеъ па?н шуда, ба маф?уми байнихал?? табдил ёфт ва ?амчун маф?уми ба системаи пул? ало?аманд муносибат?ои пулии давлатро ифода менамуд.
Зери маф?уми молия тамоми тадбир ва андеша?ои субъект?ои и?тисод? оид ба ташкил ва истифодаи фонд?ои пулии таъиноти хосдошта, ки дар мавриди та?сим ва азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти милл? ва даромади милл? ба ву?уд меояд, фа?мида мешавад.
Бояд тазаккур дод, ки молия дар асоси муносибат?ои пул? сурат мегирад. Дар навбати худ пул, восита?ои пул? ва фонди пул? аз ?амдигар фар? доранд.
Пул эквиваленти умумии ?амаи мол?о буда, мо?ияти он дар асоси и?рои вазифа?ояш зо?ир мегардад.
Дар аснои харидан ва фурўхтани моли тайёр аз ?ониби со?ибкор М-П ва П-М, пул на ба сифати муносибат?ои молияв?, балки муносибат?ои пул? баромад мекунад бояд тазаккур дод, ки аз рўи хусусияти ба ву?удои молия дар асоси муносибат?ои пул? муносибат?ои молияв? шуда метавонад.
Фонд?ои пул?, азбаски ?исми махсусгаштаи муносибат?ои пул? буда, таъиноти хоси ма?садноки истифодабар? доранд, дар ин мазмун он?о муносибат?ои молиявиро ифода мекунанд. Масалан, со?ибкор пули аз фурўши ма?сулот ба даст омадаро дар навбати аввал ба ?исоби 51 инти?ол намуда, сониян бо ма?сади таъмини раванди такрористе?сол ба фонд?ои пулии ма?саднок табдил меди?ад. Бо ибораи дигар, пули дар ?исоб буда ба фонди бар?ароркун? (харидани ашёи хом, сўзишвор?, энергия ва пур кардани ?ои хўрдашавии фонд?ои асос?), фонди истеъмол (музди кор, су?уртаи ичтимо? ва мукофотпули?о) ва фонди андўхт (аз нав му?а??аз кардан, навовар?, ихтирот) ?удо карда мешавад.
Фонд?ои пул? дар чунин ?олат?о ба манбаи молиявии таиноти хоси истифодабаридошта табдил меёбад.
Фонд?ои пул? таъиноти муста?ими истифодабар? дошта, ки муносибат?ои пулиро ба молияв? табдил меди?анд, на тан?о дар мавриди та?сими ма?мўи ма?сулоти милл?, балки дар мавриди азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти милл? низ ба ву?уд меояд.
Азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти милл? бо ёрии бу?ети давлат? ташкил карда мешавад. Ташкилот?ои бу?ет? хар?нома (смета)-ро ?амчун ?у??ати молияв? истифода мебаранд, ки аз модда?ои харо?от иборат аст. Мабла?и муайяни барои ?ар як мода ?удокардашуда бояд мувофи?и таъинот истифода шаванд. Дар ?олати кам будани мабла? дар мавриди истифодабар? ?ои он?оро аз ?исоби мабла??ои дигари модда?ои дар хар?нома нишондодашуда пур кардан мумкин нест. ?амин тавр, мабла??ои пул? ба манба?ои молиявии таъиноти хос дошта мубаддал мегарданд. Харо?оти мабла??ои фонд мувофи?и меъёр, ки давлат онро му?аррар кардааст, ташкил карда мешавад. Барои корхона?ои ти?орат? меъёри харо?от ?амчун сирри ти?орат?, ки он аз ?ониби со?ибкорон му?аррар мегардад, сурат мегирад.
Нозири андоз ба меъёр мувофи? будани харо?отро баррас? намуда, аз андозбанд? пин?он кардан, ё накардани фоидаи андозбандишавандаро му?арар менамояд.
Аз ин ?о чунин хулоса бармеояд, ки молия ифодагари муносибат?ои пул? нисбат ба гирдгардиши пул буда, бе муносибати пул? ?ой дошта наметавонад, вале молия ва пул як чиз нестанд.
Молия муносибат?оеро ифода менамояд, ки он?о ?амеша шакли пул? доранд. Молия бе пул ву?уд дошта наметавонад, вале молия ва пул як чиз нестанд. Молия ?амчун маф?уми и?тисод? муносибат?ои та?сим ва азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти миллиро ифода намуда, муносибат?ои мубодилавии эквивалентиро инъикос намекунад
Мазмуни молия на тан?о бо ёрии маф?ум?ои умум? (даромад, харо?от), балки маф?ум?ои ?узъи- ифодагари раванди ташкил ва истифодаи фонд?ои пул? тавсиф карда мешавад.
Мо?ияти молия ба воситаи маф?ум?ои даромад, фоида, даромаднок?, арзиши восита?ои асосию гардон, зарар ва ?айра зо?ир мегардад.
Фоида ва даромадноки вазъ ва ?олати молиявии во?ид?ои и?тисодиро нишон меди?ад. Арзиши асли ва меъёри он ба ?а?ми фоидаи со?ибкор таъсир мерасонад. ?олати истифодаи восита?ои асосию гардон ба нишонди?андаи даромаднок? ва сат?и истифодаи воситаи гардону суръати гардиши он?о ба дара?аи пардохтпазирии ширкат таъсир мерасонад. Аз ин рў молияро чунин таъриф додан мумкин аст.
Тамоми шакл ва усул?ои ташкил ва истифодабарии фонд?ои пули таъиноти махсусдошта, ки барои баамалбарории такрористе?сол ва талаботи давлат вобаста ба вазъи бозор, дар мавриди та?сим ва азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти милл? ва даромади милли ба ву?уд меоянд, молия ном дорад
Аз ин чо бармеояд, ки муносибат?ои пул? баву?удорандаи муносибат?ои молия бошанд, ?ам молия ва пул аз якдигар аз рўи мазмун ва вазифа?ояшон фар? мекунанд.
Пул- моли махсусест, ки на?ши эквиваленти умумиро нисбати дигар мол?о и?ро мекунад. Пул бо ёрии ме?нати дар худ та?ассумёфта баробарии ме?нати дар дигар мол?о сарфшударо инъикос менамояд.
Молия – механизми и?тисодие мебошад, ки та?сим ва азнавта?симшавии ма?мўи ма?сулоти милл? ва даромади миллиро ба амал мебарорад.
Молия- ?амчун механизми назарот оид ба ташкил ва истифодабарии мабла??ои пули таъиноти хосдошта хизмат мекунад.
Пул-бошад, дар инъикоси нарх ?амчун воситаи ба?исобгирии и?тисод? баромад мекунад.
1.2. Манба?ои молияв?
Зери маф?уми манба?ои молияв? тамоми фонд?ои пулию сарвати таъиноти хосдошта, ки дар ихтиёри шахсони ?у?у?ию во?е? ?арор доранд ва имконияти амалисозии муносибат?ои и?тисодиро таъмин менамояд, фа?мида мешавад.
Манба?ои молияв? новобаста аз сат?и фарогирии доираи амал (мирко ё макро и?тисод) аз рўи хусусияти ба ву?удо? ба манба?о сафарбаркардашуда ва ма?сули азнавта?сим ?удо мешавад.
Манба?ои молиявии худи дар сат?ои микроамалкунанда аз фоида, мабла?и фонди исте?сол, музди кор, даромади хо?агии хонаг? дар сат?и макро аз мабла?и даромади бу?ет, аз даромади корхона?ои давлат? ва мабла??ое, ки аз ?айридавлат гардонию мунсибат?ои и?тисоди хори?? ба миён омадаанд, ташкил меёбанд.
Манба?ои молиявие, ки бозори молияв? сафарбар менамояд, барои сат?и микро бо воситаи хариду фурўши ?о?аз?ои ?итатнок, ?арз?ое, ки институт?ои молияв? додаанд, барои сат?и макро бошанд бо интишори пулу ?о?аз?ои ?имматнок ва ?арзи давлат? таъмин мегардад.
Манба?ои молиявие, ки дар нати?аи азнавта?симкун? ба ихтиёри со?ибкорон дар сат?и микро ба миён меоянд, аз фоиз ва дивиденти ?о?аз?ои ?имматноки аз дигарон харида шуда ва дар сат?и макро бошад, аз пардохт?ои ?атм? (андозу пардохт?о ва бо?у хиро?) ташкил меёбанд.
Манба?ои молиявии дар ихтиёри субъект?ои моликият буда асосан барои и?рои ў?дадори?ои молияв?, таъмини харо?от?ои такрористе?соли васеъ ва ?авасмандгардонии кормадон истифода мегарданд.
Як ?исми мнбаи молияв? барои таъмини раванди такрористе?сол истифода мегарданд, бинобар ин дар асоси ба?исобгирии ва?ти гардиши сармоя таъмин будани со?ибкоронро бо мабла??ои молиявии на?ду ?айрина?д? ифода мекунанд.
Рафти тара??иёти пешрафти исте?солоти ?амъият исбот менамояд, ки ?алли ташкилоти ма?дудияти захира?ои молияв? муташаккилона ?амъовар? шуда, барои давлат?ои инкишофёфта воситаи ?аллу фоидаор? гардида истодааст.
Нишонди?анда?ое, ки бо манба?ои молияв? таъмин будани со?ибкоронро нишон меди?ад, пардохтпазирию ?обилияти ?исоббарорнамои он?о ва ?олати Z ?исоб мебошад.
1.3.Функсия (вазифа) –?ои молия.
Мо?ияти молия муста?иман дар и?рои вазифо?ои он ифода меёбад. Дар и?тисодиёт молия ?амчун воситаи та?сими во?еии арзиши баву?удоварда баромад мекунад. Мо?ияти молия ?амчун доираи махсуси муносибат?ои та?сими бо ёрии функсия?ои та?симот? ифода мегардад. Функсияи та?симот? воситаи татб?и таъиноти ?амъиятии молия буда, ?ар як субъкти хо?агиро бо захираи молиявии таъиноти истифодабари ало?идаи муста?ил ва даромад?о таъмин менамояд.
Муносибат?ои та?симот? дар сат?и корхона дар мавриде ифодагари муносибат?ои молияв? мегарданд, ки мабла??ои пулии аз фурўш ва хизматрасон? ба корхона воридшударо барои баро?монии такрористе?сол та?сим карда, ба мабла??ои пулии аз фуруш ва хизматрасон? ба корхона воридшударо барои баро?монии такрористе?сол та?сим карда, ба мабла??ои пулии таъиноти хосдошта ва даромад табдил ёбанд.Аз мабла?и аз фуруш бадастомада фонди бар?арорнамо? (ки мабла??ои фонди исте?сол ки як ?исми он мебошанд), истеъмол (музди кор, су?уртаи и?тимо?, мукофотпули?о) ва фонди андухт, ки аз ?исоби он он пардохт?ои аввалиндара?а ба мисли пардохти андоз, фоизи ?арз, пардохти дивиднт?о ташкил карда мешавад. ?исми бо?имондаи фоидаи озоди корхонаро ташкил меди?ад, ки барои васеъкардани корхона, ё андўхт истифода меградад. Бо ифодаи дигар, даромади субъект?ои гунгуни и?исодиёт меояд. Дар сат?и макрои?тисодиёт ма?мўи ма?сулоти милл? ва даромади милл? (дар ифодаи арзиш) та?см ва азнав та?сим карда мешавад.
Андоз?о ва пардохт?ое, ки сбъект?ои хо?аг? ба бу?ет мегузарониданд. Бо ёрии бу?ет азнавта?симкунии ма?мўи ма?сулоти милл? ташкил карда мешавад. Мабла?и даромади бу?ет барои мабла?гузории со?а?ои и?тисодиёт, харо?оти и?тимо?, и?тисод? мудофиа ва идора истифода мешавад. Мабла??о баъд аз та?сим шудан бояд мувофи?и таъиноташон муста?илона истифода шаванд. ?амин тавр, функсияи та?симоти ифодагар? таъиноти ?амъиятии молия буда, мо?ияти молияро ифода менамояд.
Функсияи та?симоти молия зарурияти назоратро яъне функсияи назоратиро ба миён меорад.
Функсияи назоратии молия дар яг?ояг? бо вазифаи та?симоти ба амал бароварда мешавад.
Функсияи назоратии молия дпр со?а?ои хо?агии хал? ва зина?ои ибтидоии он аз тарафи мутахассисони бахш?ои и?тисод? шўъбаи му?осибот, шўъбаи музди кору ме?нат, маркетингу мене?мент ва ?айра ба ро? монда мешавад. Назорати молияв?, ки ба зиммаи мутахассисони бахши и?тисод вогузошта шудааст, сар мешавад. Дар дохили корхона функсияи назорат? аз дуруст ташкил карда шудани фаъолияти и?тисод? ва во?еъ? будани факту ра?ам?ои ба назорат пешни?од шаванда о?оз меёбад.
Назорати молияв? раванди ташкилу истифодаи фонд?ои пули таъиноти махсус доштаро дар бар мегирад. Назорати молияв? муосибат?оро нисбат ба молия, ?арз, исте?солот, су?урта ва ба?ои субъект?оои хо?аг? фаро мерирад.
Бо ёрии назорати молияв? раванди муносибат?ои молияв? дар мвриди исте?сол, та?сим, мубодила ва истеъмол та?лил карда мешавад.
Як?оягии функсияи та?симотию назоратии молия воситаи ба амал баровардани танзими и?тисодиёт дар сат?и микро ва макро и?тисодиёт мебошад. Дар ни?оди муносибат?ои молияв? функсияи та?сим ба ву?уд меорад. Мабла?и аз фурўш ба дастомада бо меъёр?ои аз ?и?ати илм? асоснок та?сим карда шуда, таносуби муайянро барои ташкил, та?сим, мубодила ва истеъмол ба миён меорад.
Давлат нисбат ба танзими ?олати молиявии субъект?ои хо?аг? бетараф буда наметвонад. Ў бо ёрии му?арар намудани системаи молив?; исте?лок, андоз, ?арз, су?урта, имтиёз ва ?арордод?ои маъмур? ба ?олати и?тисодию молиявии он?о таъсир мерасонад. Мав?уд набудани чунин танзим ба фаровонии ма?сулот дар бозор, барзиёд тавлид ва ё камисте?солкунию муфлисшаф?, рушд ва таназзули шакл?ои со?ибкор? сабаб шуда метавонад.
Вазифа?ои та?сим, назорат ва танзим дар ма?мўъ сабаби ба миён омадани функсияи ?авасмандгардон? мегарданд. Давлат бо ёрии механизм?ои молияв? на тан?о танзим. балки ?авасмандиро барои шахсони во?еи оид ба маш?ул шудан ба фаъолияти со?ибкор? ба ву?уд оварда, истифодаи механизм?ои молиявиро ?авасмаанд мегардонад, то ки ў?дадори?оои худро нисбат ба шахсони ?у?у?? ва во?е? ба амал барорад.
1.4.На?ши молия дар такрористе?соли васеъ.
Талаботи инсон оид ба неъмат?ои модд? ва маънав? баробари инкишофи и?тисод? ва афзуншавии ми?дори а?ол? ми?доран ва сифатан та?йир ёфта, густариш меёбад. Та?йирёбии таркиб? талабот зарурияти объективонаи такроран ба ро? мондани исте?солро ?атм? мегардонад. Др чунин ?олат такрористе?сол шарти асосии ?астии инсоният мегардад.
Такрористе?сол раванди доимию пайдарпай ва мунтазам ба ро? мондани тавлидот буда, зина?ои иста?сол, та?сим, мубодила ва исте?молро дар бар мегирад.
Ду намуди такрористе?сол - одд? ва васеъ мав?уд буда.
Манбаи молиявии такрористе?соли оддиро барои бахши со?ибкори хусус?, захира?ои молиявии ширкат - фонди бар?ароркун? фонди истеъмол ва фонди андўхт ташкил меди?ад.
Такрористе?соли васеъ аз ?исоби захира?ои молив? ва андўхт ?амчун васеъ намудани исте?солот сурат гирифта маънои аз ?исоби манба?ои молияв? зиёд кардани ми?дори восита?ои исте?солот ва шумораи коргаронро дорад, ки дар нати?а ми?дори ма?сулоти исте?солшуда меафзояд.
Дар шароити и?тисоди бозор? манбаъ?ои молиявие, ки аз ?исоби он такрористе?сол тавассути бозоргон? ва давлат ба ро? монда мешаавд, аз ?амдигар фар? мекунад.
Манбаи молиявии такрористе?соли ?авзаи бозоргон? асосан аз ?исоби сарчашма?ои худ? (мабла?и фонди исте?лок. фоидаи аз ?амаи шакл?ои фаъолият дар ихтиёри со?ибкор бо??монда) ва ?арз? ташкил меёбад. Давлат бо ёрии меъёр?ои андоз ва имтиёз?о ?иссаи мабла??ои ба ширкат бо?имондаро муайян намуда, бо ?амин фаъолияти со?ибкориро инкишоф меди?ад (агар нахо?ад онро аз байн мебарад).
Манба?ои молиявии такрористе?соли васеъ дар доираи моликияти давлат? (дар шароити и?тисоди бозор?) асосан аз ?исоби ?исми даромади бу?ет, фонд?ои ?айрибу?ет?, ?арзи давлат?, захира?ои аз ?исоби фурўши амволи давлат? ва ?айридавлатигардон? ба ву?уд омада, манба?ои молиявии аз ?исоби бунёди бозор? ?о?аз?ои ?кимматнок фаро?ам оварда ташкил мешавад. Он?о дар ?олати азнавта?симшавии ма?мўи ма?сулоти милл? ба ву?уд меоянд.
Агар ?амаи сарчашм?ои барои такрористе?соли васеъи бахши давлат? истифодашавандаро 100% гуфта ?абул намоем 80% фисади он мабла??ои молиявиро бу?ет ташкил меди?ад.
Мабла??ои ба бу?ет воридшуда ?исман барои мабла?гузор? дар и?тисо-диёт, сохтмони иншоот?ои хо?агии хал? ба монанди нерўго?и Сангтўдаву Ро?ун, на?би Анзоб, корхона?ои гуногуни хурду калон, бозсозии он?о, ба кишт мувофи? сохтани замин?ои бекорхобида ва ?айра?о исифода мешаванд.
?исми дигари мабла?и бу?ет барои Рушду нумўи инсони и?тисод?, яъне такрористе?соли васеъи ?увваи коргар? истифода мешавад. (харо?от барои маорифу та?сил, касбомўз?, бозомўзии он?о).
Просмотр: 4443
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved