Дата: 2016-05-31
Нати?аи фаъолияти и?тисоди миллиро мол ва хизмат?ое ташкил меди?анд, ки дар мў?лати муайяни ва?т исте?сол шудаанд ва он?оро ма?сулоти милл? меноманд. Нишонди?анда?ое, ки ?а?ми ма?сулоти милл? ва умуман нати?аи фаъолияти и?тисоди миллиро нишон меди?анд, бо тавсияи Созмони Миллали Мутта?ид (СММ) истифода карда мешаванд ва он?оро нишонди?анда?ои макроиктисод? низ меноманд. Яке аз ?амин гуна нишонди?анда?ои асосии макрои?тисод? ин ма?мўи ма?сулоти милл? (МММ) мебошад.
Ма?мўи ма?сулоти милл? (МММ) - ин арзиши бозории мол ва хизмат?ое мебошад, ки ша?рвандони кишвар дар дохил ва берун аз кишвар дар муддати як сол исте?сол намудаанд.
Дар назарияи и?тисод? вобаста ба нарх ва шу?л, ки омил?ои асосии афзояндаи МММ ба ?исоб мераванд, МММ-ро ба шакл?ои гуногун ?удо мекунанд.
Вобаста ба нарх МММ-и номинал? ва ?а?и?иро аз ?амдигар фар? мекунанд.
МММ-и номинал? - ин арзиши бозории молу хизмат?о бо нарх?ои соли ?ор? мебошад.
МММ-и ?а?и?? - ин арзиши бозории молу хизмат?о бо нарх?ои соли базав? мебошад.
Муносибати байни МММ-и номинал? ва МММ-и ?а?и?? зиёдшавии МММ-ро аз ?исоби нарх нишон меди?ад, ки онро дефлятори МММ меноманд, яъне:
* 100%
Вобаста ба вазъи шу?л МММ-и имконпазир ва МММ-и во?еиро аз ?амдигар фар? мекунанд.
МММ-и имкокпазир гуфта - ин ?а?ми исте?соли молу хизмат?оро,
?ангоми ?ой доштани шу?ли пурра меноманд.
МММ-и во?е? - ин ?а?ми исте?соли молу хизмат?оро ?ангоми ?ой доштани бекории давр? меноманд.
Ма?мўи ма?сулоти милл? бо ду усул андоза карда мешавад: аз рўи харо?от?о ва аз рўи даромад?о.
Мувофики усули якум МММ бо формулаи зерин ?исоб карда мешавад:
МММ=С+Jg+G+Nх
Ч? тавре, ки аз ин формула бармеояд таркиби МММ аз рўи харо?от?о аз ?исм?ои зерин иборат аст: харо?от?ои истеъмолии шахс? (С), мабла?гузор?ои умум? (Jg), харо?от?ои давлат? (G) ва содироти соф (Nх).
Ба харо?от?ои истеъмолии шахс? (С) - харо?от?о оид ба харидани ма?сулоти ниёзи аввала (хўроквор?, пўшока ва ?айра), мол?ои истифодаашон дурудароз ва хизмат?о дохил карда мешаванд.
Ба мабла?гузор?ои умум? (Jg) - харо?от?ое дохил мешаванд, ки барои сохтмон, харидани та??изот, ко?аз?ои ?имматнок сарф карда шудаанд. Дар мамлакат?ои муттара??? мабла?гузор?ои умум? 16-19 фоизи МММ-ро ташкил меди?анд.
Ба харо?от?ои давлат? (G) - харо?от?ое дохил мешаванд, ки барои таъмини фаъолияти орган?ои гуногуни давлат? сарф мешаванд. Масалан: харо?от?о барои мудофиа, маориф, тандуруст?, ?ифзи ?у?у? ва ?айра. Пардохт?ои трансферт? (субсидия?о, ёрдампули?о ва ?айра) ба харо?от?ои давлат? дохил карда намешаванд.
Ба содироти соф (Nх) - фар?ияти байни содирот ва воридот (Nх=E-I) дохил мешавад. Агар ин фар?ият мусб? бошад, пас ?а?ми МММ зиёд мешавад ва баръакс, дар сурати манф? будани ин фар?ият ?а?ми МММ кам мешавад.
Мувофи?и усули даромад?о ?исоби МММ аз рўи формулаи зерин сурат мегирад:
МММ = даромад аз ме?нат (музди кор) + даромад аз моликият + фоидаи та?симнашудаи ширкат?о + рента + фоизи ?арз + андоз?ои ?айримуста?им + исте?лок (амортизатсия) + дивиденд.
Даромад аз ме?нат шакли асосии даромад ба ?исоб меравад, ки дар шакли музди кор зо?ир гашта, онро фирма?о ва муассиса?ои давлат? ба коргаронашон ?амчун нархи ?увваи кор? меди?анд. Инчунин ба музди кор мукофотпули?о низ дохил карда мешаванд.
Даромад аз моликият ин даромади со?аи (сектори) хусус? аз сармоя мебошад.
Фоидаи ширкат?о ба самт?ои зерин та?сим карда мешавад: ба бу?аи давлат? ?амчун андоз, ба со?ибони са?мия?о ?амчун дивиденд ва ба фоидаи та?симнашаванда, ки барои сармоягузор? истифода карда мешавад.
Рента ин фоидае мебошад, ки аз истифодаи амвол хусусан аз истифодаи замин гирифта мешавад. Масалан, со?ибони замин барои ба и?ора додани заминашон мабла?и муайян мегиранд. Ин мабла??оро со?иби замин ?амчун даромад аз истифодаи амволаш со?иб мешавад.
Фоизи ?арз ин даромади со?ибони сармояи пул? мебошад, ки онро ба ивази истифодаи сармояашон со?иб шудаанд.
Андоз?ои ?айримуста?им ин андоз?ое мебошанд, ки со?ибкорон ба бу?а баъди фурўши молу хизмат?ояшон пардохт мекунанд.
Дивиденд - даромади со?ибони са?мия?о мебошад, ки аз фоидаи умумии ширкат?о ?удо карда мешавад. Дивиденд як ?исмати асосии даромади оила?о низ ба ?исоб меравад.
Исте?лок - мабла??ое мебошанд, ки аз даромади умумии фирмаю муассиса?о барои нав кардани сармояи асос? ?удо карда мешаванд.
Масъала?ои асосии ?исоб намудани МММ ин?о мебошанд:
1. Азбаски як намуди мол?о барои намуди дигари мол?о ?амчун ашёи хом баромад мекунанд, бинобар ?амин ?ангоми ?исоби МММ ?исоби дубора сурат мегирад. Аз ?амин ?и?ат барои бартараф намудани ?исоби дубора МММ-ро бо усули исте?сол?, яъне аз рўи арзиши иловашуда низ ?исоб мекунанд. Барои ин арзиши ?амаи мол?ои ни?о? ?амъ карда мешавад.
2. ?ангоми исте?соли ма?сулоти милл? як ?исми восита?ои исте?солот хўрда мешаванд, бинобар ?амин МММ ?а?ми ?а?и?ии нати?аи и?тидори исте?солиро нишон намеди?ад. Аз ?амин ?и?ат ба ?ои МММ нишонди?андаи дигар - ма?мўи ма?сулоти миллии холисро (МММХ) истифода мебаранд.
МММХ - ин ма?мўи ма?сулоти милл? бе дарназардошти мабла?и исте?лок (амортизатсия) мебошад, яьне:
МММХ = МММ-А
3. ?ачми МММ бе?таршавии сифати молу хизмат?оро инъикос намекунад.
4. Ба МММ зарари эколог? ва даромади и?тисоди сиё? дохил карда намешавад.
5. Новобаста аз он, ки пардохт?ои трансферт? аз бу?аи давлат сарф карда мешаванд, он?о бинобар сабаби ба ?а?ми исте?солот таъсир накарданашон ба МММ дохил карда намешаванд.
Дар назарияи и?тисод? ва та?рибаи ?а?он? дар баробари МММ нишонди?анда?ои ма?мўи ма?сулоти дохил? (ММД) ва даромади миллиро (ДМ) низ ба сифати нишонди?анда?ои макрои?тисод? истифода мебаранд.
Ма?мўи ма?сулоти дохил? (ММД) - арзиши тамоми молу хизмат?ое мебошад, ки тан?о дар дохили кишвар исте?сол карда шудаанд.
Фар?ияти асосии нишонди?анда?ои МММ ва ММД ин?о мебошанд:
Аз ин ?о бармеояд, ки як ?исмати МММ-ро ма?сулоте ташкил мекунад, ки сармояи милл? дар хори?а ба вучуд овардааст ва як ?исми ММД-ро ма?сулоте ташкил мекунад, ки сармояи хори?? дар дохили кишвар ба ву?уд овардааст. Бинобар ?амин агар МММ аз ММД зиёд шавад, пас ин маънои онро дорад, ки со?ибкорони дохил? дар беруни кишвар нисбат ба со?ибкорони хори?ии дар дохили кишвар амалкунанда, бештар молу хизмат?о исте?сол намудаанд.
Даромади милл? (ДМ) - ин ма?мўи даромад?ои ?амаи со?ибони омил?ои исте?солотро меноманд.
Дар назарияи и?тисод? барои андоза намудани даромади милл? аз консепсияи марксист? ва консепсияи неоклассик? истифода мекунанд.
Мувофи?и консепсияи марксист? даромади милл? гуфта ин арзиши нав ба ву?удовардашударо меноманд. Аз ?амин ?и?ат Маркс барои ?исоб намудани даромади милл? формулаи зеринро истифода кардааст:
ДМ = V+m
Яъне, сармояи гардон (музди кори коргарон) + арзиши илова.
Мувофи?и консепсияи неоклассик? даромади милл? ин арзиши бозории мол ва хизмат?ое мебошад, ки баъд аз хори? намудани мабла?и исте?лок ва андоз?ои ?айримуста?им бо?? мондааст. Аз ?амин ?и?ат барои ?исоб намудани даромади милл? он?о формулаи зеринро пешни?од намудаанд:
ДМ = МММХ - А?
дар ин ?о: ДМ - даромади милл?, МММХ - ма?мўи ма?сулоти миллии холис, А? – андоз?ои ?айримуста?им.
Асосан ду шакли даромади миллиро аз ?амдигар ?удо мекунанд: даромади миллии исте?солшуда ва даромади миллии истифодашуда.
Даромади миллии исте?солшуда - ин ?а?ми арзиши молу хизмат?ои нав ба ву?удовардашуда мебошад.
Даромади миллии истифодашуда - ин даромади милии исте?солшуда бо истиснои (яъне минуси) зарар аз офат?ои таби?, зарар ?ангоми ниго?дории мол ва дигар намуди зарар?о мебошад.
?ар гуна даромади милл? ба фонди истеъмол (яъне ?исми ДМ, ки барои таъмини талаботи а?олию давлат сарф мешавад) ва фонди андўхт (яъне ?исми ДМ, ки барои васеъ кардани исте?солот сарф мешавад) та?сим карда мешавад.
Ма?сади асосии исте?соли бештари молу хизмат?о ин баланд бардоштани сат?и зиндагии а?ол? мебошад. Дар бахши макрои?тисод? барои нишон додани сат?и зиндагии а?ол? аз нишонди?анда?ои даромади шахс? ва даромади дар ихтиёрбуда истифода мебаранд.
Даромади шахс? (ДШ) - ин суммаи ?амаи даромад?о аст, ки то супоридани андоз?о дар ихтиёри шахсони ало?ида ё оила?о бо?? мондааст.
Ба даромади шахс? ?амаи даромад?ою пардохт?ои трансферт? дохил мешаванд ва он барои истеъмол, пасандоз ва пардохти андоз?о сарф карда мешавад. Аз ?амин ?и?ат даромади шахс? (ДШ) аз рўи формулаи зерин ?исоб карда мешавад:
ДШ = ДМ - ?исса?удокун? ба фонди су?урта - андоз ба фоидаи ширкат?о - фоидаи та?снмнашудаи ширкат?о - пардохт?ои трансферт?.
Даромади дарихтиёрбуда (ДД) - ин даромадест, ки баъд аз супорндани андоз аз даромад дар ихтиёри шахсони ало?ида ва ё оила?о бо?? мондааст, ки барои муайян кардани он формулаи зеринро истифода кардан мумкин аст:
ДШ - Андоз аз даромад = ДД
Просмотр: 2115
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved