Дата: 2016-05-28
Дар су?урта та?ти маф?уми таваккал хатари саромади номатлуби ягон ?одиса, зу?урот ва равандро мефа?манд. Таваккал - ин инъикоси та?диди расидани зарар мебошад. Ма?з э?соси хавфу хатар ва мав ?удияти робитаи байни хатару зарар одамонро ма ?бур месозад аз э?тимоли ?араёни номатлуби вазъият, ки талафи во?е? меорад, су?урта кунанд. Хо?иши инсон оид ба пешгирии хавфу хатар дар кори му?арраргардида - ин ро?и ?онеъ гардонии яке аз талабот?ои асосии ў - талабот ба амният мебошад. Бинобар ин одамон тавассути су?урта кўшиш менамоянд, ки фаъолият ё амволи худро аз ?одиса?ои тасодуфии номатлуб ?имоя намоянд.
Истило?и хавфу хатар («хавфу хатари су?уртав?») сермаъно аст. Дар зери маф?уми хавфу хатари су?уртав?, якўм, худи хавфу хатаре фа?мида мешавад, ки он су?урта карда мешавад, ягон ?одисае, ки мумкин аст рўй ди?ад, вале набояд ?атман рўй ди?ад; дуюм, дара ?а ё бузургии худи хавфу хатар ва сеюм, су?уртаи ало?ида, намуди муайяни масъулияти ширкати су?уртав? ва ни?оят, ?а ?ми масъулият дар як ё якчанд намуди су?урта хавфу хатари су?уртав? номида мешавад. Дар ма ?мўъ гуфтан мумкин аст, ки хавфу хатар ин категорияи объектив? буда, он имкон меди?ад, муносибат?ои байни одамон, коллектив?ои ме?нат?, ташкилот?о ва дигар субъект?ои ?аёти ?амъият?, ки дар нати ?аи ба во?еият табдил ёфтани хавфу хатари имконпазир ба миён омадаанд, ба танзим дароварда шавад.
Хавфу хатар?о аз ?и?ати хусусият?ои худ ба гурў??ои зерин та?сим мешаванд: Хавфу хатар?ои объектив? ва субъектив?, универсал? ва инфирод?, фалокатовар, эколог?, на?лиёт?, сиёс?, ?арб?, техник?, масъулияти ша?рванд? ва ?айра.
Хавфу хатар?ои объектив? хусусияти ?увваи бартарафнашаванда дошта, аз шуур ва иродаи инсон вобаста нестанд, (офат?ои таби?, заминларза, обхез? ва ?айра).
Хавфу хатар?ои субъектив? ба ?адр накардани имконияти рўй додани ?олат?ои су?уртав?, инкор кардани муносибати объектив? ба во?еият асос меёбанд. Ин хавфу хатар?о ба омили инсон? асос ёфтаанд.
Хавфу хатари универсал? хавфу хатарест, ки дар як ва?т ?а ?ми калони хавфу хатарро дар бар мегирад. Масалан, су?уртаи дастаи варзишгарон аз захмдоршавии бозингарон ва тренер?о, ?олат?ои беморшав?, дуздидани амвол, садамаи ?авопаймо?о ва ?айра?о.
Хавфу хатари инфирод? дар беэътино? кардан нисбат ба су?уртаи ашёи ало?идаи ?иматнок ва коллексия?о ифода меёбад.
Хавфу хатар?ое, ки ?ангоми ба амал омадани он?о ба ширкати су?урта зарари исло?нопазир расида, сабаби муфлис шудани он мегарданд (масалан, садамаи нерўго?и атомии бар??, сўхтор?ои калон ва ?айра), хавфу хатар?ои ?алокатовар номида мешаванд.
Хавфу хатар?ои эколог? бо ифлосшавии мў?ити атроф, таъмини ниго?дории олами ?айвонот ва наботот ало?аманд мебошанд.
Хавфу хатар?ои на?лиёт? су?уртаи ?амаи намуд?ои восита?ои ?аракати одамон ва мол?оро дар назар дорад, (восита?ои на?лиёти ?аво?, замин?, об? ва ро?и о?ан).
Хавфу хатар?ои сиёс? ё худ хавфу хатар?ои ?азодор бо амалиёти зидди?онун? аз ну?таи назари меъёр?ои ?у?у?и байналмиллал?, амалиёти ?укумати як давлат нисбат ба давлати дигар, аз ?умла нисбат ба ша?рвандони давлати дигари со?ибисти?лол, ало?аманд мебошанд. Тавассути системаи тавзе?от ё шарт?ои махсуси шартномаи су?урта хавфу хатар?ои сиёсиро ба ?а ?ми масъулияти муассисаи су?урта масалан, ба тавзе?оти ба ном «форс-мажор?» дохил кардан мумкин аст.
Хавфу хатар?ои ?арб? хавфу хатар?оеро дар бар мегиранд, ки бо талаф ё расонидани зарар ба амвол, ?алокати одамон дар ва?ти осоишта ало?аманд буда, дар нати ?аи ?амлаи ро?занона, таркиши мина?о ва ?айра?о ба амал меоянд. Су?урта бо о?ози ?анг ?атъ мегардад.
Хавфу хатар?ои техник? дар шакли садама бинобар нога?он вайрон шудани мошин?о ва та ??изот ё аз кор мондани технологияи исте?солот зо?ир мешаванд. Хавфу хатар?ои техник? ба таркиби намудии фонд?ои асос? ва гардон, ки дар он?о зу?ур меёбанд, та?сим мешаванд. Масалан, хавфу хатар?ои саноат? - мошину та ??изот, хавфу хатар?ои сохтмон? ва сохтмонию васлкун? - бино?о ва иншоот?о, асбобу ан ?ом?о, хавфу хатар?ои кишоварз? - беморшавии ?айвонот ва растани?о, талафи чорво, зарар дидани ?осил ва ?айра мебошанд.
Хавфу хатари масъулияти ша?рванд? бо даъво?ои ?онунии шахсони во?е? ва ?у?у?? бинобар зараре, ки аз манба?ои хавфнокиашон баланд расидааст, ало?аманд аст. Ба манба?ои хавфнокиашон баланд ?амаи намуд?ои на?лиёт, баъзе исте?солоти кимиёв? ва ?айра мансубанд. Шахсони во?е? ва ?у?у?ие, ки чунин манба?ои хавфнокиашон барзиёдро доранд, метавонанд масъулияти ша?рвандии худро дар назди шахсони сеюм су?урта намоянд, яъне ў?дадории ?уброн кардани зарари амволеро аз шахсони сеюм ба ширкати су?уртав? вогузоранд.
Та?лили ?олат?ои таваккал?, намуд ва дара ?а?ои хавфу хатар имкон меди?ад гурў??ои дахлдори хавфу хатар, ки чун меъёр ва ма?аки арзёб? хизмат мекунанд, ?удо карда шаванд. ?ар гурў?и якхела дорои объект?ои су?урта бо аломат?ои тахминан якхела мебошад. ?амин тари?, гурў?и хавфу хатар бо баъзе арзёби?о тавсиф карда мешавад, -яъне, аз рўи нати ?а?ои арзёб? ?арор ?абул карда мешавад, ки ба кадом гурў?и хавфу хатар ин ё он объект мансуб дониста шавад ва ба ин хавфу хатар кадом меъёри тариф? аз ?ама бе?тар мутоби? аст. Бузургии миёнаи ?олат?ои хавфу хатар? - гурў?и хели миёнаи хавфу хатар? буда, ба сифати ченаки му?оиса истифода бурда мешавад.
Арзёбии объекти су?урта барои му?аррар намудани мабла?и су?урта, андозаи ў?дадории тарафи муассисаи су?урта - му?аррар кардани ?адди аксари ?уброни зарар дар шакли подош, зарур аст. Бузургии подоши су?урта аз рўи дара ?аи зарар муайян карда мешавад ва метавонад, вобаста аз намуд ва шарт?ои су?урта, ба мабла?и су?урта мувофи? ё аз он камтар бошад. Худи мабла?и су?урта имконпазир? ё имконнопазирии ?абули хавфу хатари мушаххасро барои су?урта муайян менамояд. Масалан, ?ангоми су?урта кардани объекти мушаххас, ки арзишаш 10 млн. сомон? буда, мабла?и су?урта 5 млн. сомон? ва ?а ?ми зарар 2 млн. сомониро ташкил меди?ад, дар ?а ?ми 1 млн. сомон? ?уброн дода мешавад, (зарархмабла?и су?урта арзиши объекти су?урта), яъне су?уртакунанда ?уброни зарарро 50 фоиз кам мегирад, зеро мабла?и су?урта нисфи арзиши объекти су?уртаро ташкил медод.
Дар фаъолияти су?уртав? барои арзёбии хавфу хатар усул?ои зерин истифода мегарданд:
Усули арзёбии инфирод? нисбати хавфу хатар?ое истифода мешавад, ки он?оро бо хели миёнаи хавфу хатар му?оиса кардан мумкин нест. Муассисаи су?урта дар асоси малакаи касб? ва ну?таи назари субъектив? арзёбии эксперт? мекунад.
Усули бузургии миёна та?сими гурў??ои ало?идаи хавфу хатарро ба зергурў??о (унсур?о) пешбин? менамояд, барои муайян кардани ?а ?ми зергурў??ои ало?ида ва аломат?ои хавфу хатари ало?ида заминаи та?лил? барпо карда мешавад. Арзёб? дар гурў??о ва зергурў??о барои ?абули ?арор дар бораи шарт?ои су?урта ?амчун асос хизмат менамояд.
Усули фоиз?о ма ?мўи тахфиф ва илова?о ба заминаи мав ?удаи та?лил? мебошад, ки аз фар?ияти имконпазири мусб? ва манф?, аз хели миёнаи хавфу хатар вобаста аст. Тахфиф ва илова?о бо фоиз нисбат ба хели миёнаи хавфу хатар ифода меёбанд.
Сиёсати тарифии ширкати су?уртав? бояд тамоюлоти пешгўишавандаро дар инкишофи хавфу хатар мутоби?ан ифода намояд, ки он?о ба таври зайл инъикос меёбанд: навовари?о, ки дар технология, масоле?, конструксияи бино?о, иншоот?о, мошин?о ва механизм?о татби? мегарданд; шароити ?аёт ва фаъолияти исте?сол?, маслан, ?ор? намудан технологияи компютер? ва робот?ои саноат?; истифодаи система?ои нави на?лиёт? ва идоракунии он?о; чора?ое, ки давлат, ташкилот?о, ?амъият ва ша?рвандони ало?ида барои кам кардани хавфу хатари зарар меандешанд; баланд кардани эътимоднокии ахбороти омор? дар бораи хавфу хатар?о, бе?созии ташкили та??и?от ва такмил додани усул?ои арзёб?.
Барои ?ар намуди су?урта ин?о муайян карда мешаванд: хавфу хатар?ои су?урташаванда, мабла?и су?урта, арзиши су?урта, захираи су?урта, шакл?ои махсуси муносибат?ои су?уртав?, макон ва замони рўй додани ?одиса?о ва мав ?удияти объекти су?урта, усул?ои муайян намудани ?а??и су?урта (пули су?урта) ва тартиби пардохти он, шарт?ои озод кардан аз масъулият ва тартиби ?алли масъала?ои ба?снок.
?ангоми арзёб? хавфу хатар?о ба намуд?ои зерин ?удо карда мешаванд;
- хавфу хатар?ое, ки аз он?о су?урта кардан мумкин аст; хавфу хатар?ое, ки аз он?о су?урта ?абул карда намешавад; таваккал?ои мусоид ва номусоид, инчунин хавфу хатари техникии су?уртакунанда;
- хавфу хатаре, ки имконияти су?уртакун? дорад, мумкин аст аз ?и?ати э?тимолияти ?олати су?уртав? ва ?а ?ми зарари имконпазир арзёб? карда шавад.
Дар ин ?олат:
- хавфу хатар ба ?а ?ми масъулияти муассисаи су?урта дохил карда мешавад ва он бояд имконпазир бошад;
- он хусусияти тасодуф? дорад, яъне ба ?амаи тараф?ои иштироккунандаи шартномаи су?урта ва?ти мушаххаси ?олати су?уртав? ва ?а ?ми э?тимолии зарари расонидашуда пешак? маълум нест, ба объекте, ки нисбати он муносибати су?уртав? пайдо мешавад, навъи ало?аи ноустувори мува??ат? хос буда, ба хавфу хатари ба ширкати су?уртав? ё молики объекти су?урта пешак? маълумбуда, набояд дучор гардад;
- тасодуфан зу?ур ёфтани ин хавфу хатарро бояд ба аксарияти объект?ои якхела мансуб донист (маълумоти омор? имкон меди?ад дар бораи ?онунияти зу?уроти хавфу хатар мутоби?ан ба ма ?мўи объект?ои якхела муло?иза ронда шавад), бо ?амин ма?сад муоинаи мутоби?и омор? ташкил карда мешавад, ки та?лили нати ?аи он имкон меди?ад пешгўи мувофи? ва ?а??и су?урта му?аррар карда шавад;
- фарорасии ?олати су?уртав?, ки дар рўй додани хавфу хатар ифода меёбад, набояд бо майлу иродаи су?уртакунанда ё дигар шахси манфиатдо ало?аманд бошад, бинобар ин хавфу хатар?оеро, ки бо ?асди су?уртакунанда (?алобии су?уртав? ё хавфу хатари ?аннотона) вобастаанд, су?урта кардан мумкин нест;
- далели фарорасии ?олати су?уртав? дар ва?ту фазо маълум нест;
- ?олати су?уртав? набояд ?а ?ми офат?ои ?алокатоварро дошта бошад, яъне набояд аксарияти объект?оро дар доираи ма ?мўи су?уртав? фаро гирифта, зарари бисёр расонад;
- о?ибат?ои зараровари ба амал омадани хавфу хатарро объективона чен ва арзёб? кардан лозим аст ва ми?ёси о?ибат?ои зараровар бояд калон бошад ва ба манфиат?ои су?уртакунанда (манфиат?ои су?уртав?) дахл намояд.
Просмотр: 1488
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved