Дата: 2014-03-14
1.Илми омор ба монанди дигар илм?о, таърихи пайдоиши худро дорад. Ин илм ?амсолу ?ам?адами таърихи тамаддун буда, дар т?ли ?азорсола?о фаъолият намудааст.Омор чанд зина?ои инкишофро аз сар гузаронида ба илми ало?идаву ?удогона табдил ёфтааст.
Омор, илми и?тисод? ?исобида мешавад. Омор маълумоти ра?ам? буда, барои таснифи ягон со?аи ?амъият?, ё ки та?симоти ?удудии ягон нишонди?андаро ифода мекунад.
Дар аср?ои миёна омор маънои ?олати сиёсии давлатро дошт. Ба илм ин маф?ум дар асри 18 аз тарафи олими олмон? Готфрид Ахенвал дароварда шудааст. Калимаи «статистика» - ро барои тавсифи ?одиса?ои гуногуни ?амъият? истифода мебаранд, ба монанди исте?соли хо?агии ?ишло? ва саноат, тара??иёти савдо, маданият, болоравии таъминоти моддии а?оли ва ?айра.
Баробари тара??иёбии илми омор бо васеъшавии со?аи амалии кор?ои амал? мазмуни маф?уми «омор» ?ам та?ир меёфт. Дар замони ?озира маф?уми «омор» бо 3 маън? кор фармуда мешавад:
1.Оморро ?амчун со?аи фаъолияти амал?, ки ба бадастор?, коркард ва та?лили маълумот?ои оммав? оид ба ?одиса?ои гуногуни ?аёти ?амъияти равона карда шудааст, мефа?манд.
2.Оморро маводи ра?ам? меноманд, ки он барои тавсифи ягон со?аи ?одиса?ои ?амъият? ё та?симоти ?удудии ягон нишонди?анда хизмат менамояд.
3.Омор ин со?аи илм, фанни махсус ва мувофи?ан фанни таълим? дар мактаб?ои ол? ва миёнаи махсус мебошад.
Фани омор – тад?и?оти ?одиса?ои оммавии ?аёти и?тимо? - и?тисод?, тараф?ои ми?дории ин ?одиса?оро бо ало?амандии маънои сифатии он?о дар шароит?ои мушаххаси ?ой ва ва?т меом?зад.
А?мияти ом?зиши ин фан дар он аст, ки ?ар як мутахасиси со?аи и?тисдиёт ё дигар со?а?о бояд ба ми?дори зарури дорои саводи омор? бошад то тавонад дар асоси ?амъовар? коркард ва та?лили он оид ба бе?тар гардонидани фаъолияти корхона чорабини?о пешни?од намояд.
Дар бораи ?амчун илм будани омор якчанд ну?таи назар мав?уд аст:
- омор илме мебошад, ки ма?м?и ?одиса?ои табиат ва ?амъиятро ?аматарафа меом?зад;
- омор илмест, ки усул?ои тад?и?отиро барои дигар илм?о та?ия менамояд;
- омор илми ?амъиятиест, ки дар нати?аи тара??иёти муносибат?ои ?амъияти, пешбарии фаъолияти и?тимоию и?тисод? фа?ат дар асоси ?ой доштани ахборот ва маълумот?ои ани?и пешравии ?аёти ?амъияти амал менамояд.
Олимони ба тара??иёти омор са?м гузошта:
1.Уил?ям Пети – асосгузори фанни омор.
2.Адол?ф Кетле – оморшинос аз Белгия.
3.К.Ф.Герман – оморшиноси рус. (Назарияи умумии омор).
4.В.И.Ленин – назарияи гуру?банд?, мушо?ида?ои омор?.
Тара??иёти илми омор ва васеъшавии со?аи фаъолияти амалии он ба та?йирёбии мазмуну маф?уми омор оварда расонид. Истило?и «омор» ё «оморшиноси» тар?умаи истило?и «Статистика» мебошад, ки ?оло дар То?икистон ба ?ои калимаи «статистика» истифода бурда мешавад.
Истило?и «статистика» аз калимаи лотини «status» гирифта шуда маънояш ?олат ва вазъият мебошад.
Бо мурури пешравии ?аёти ?амъияти ?амъоварии маълумот?о оиди ин ё он ?одиса хусусияти ?онуниро мегиранд. Масалан, ?онуният?ои ми?дории дигаргуншавии исте?соли ма?сулот, истифодаи даромади милли, ба ву?уд омадани фур?ши мол, та?йир ёфтани таркиби он, та?йирёбии шумораи а?ол?, ми?дори замин?ои хо?аг? ва ?. Дар аксарияти мамлакат?ои ?а?он аз ?умла То?икистон омор, илми и?тисод? ?исобида мешавад. Сабаби асосии ин дар он аст, ки дар ?амъият ?одиса?ои и?тисод? нисбат ба дигар ?одиса?о бештар вомех?ранд.
Ба ?айр аз ин ?одиса?ои ?амъияти асос ва о?ибат?ои и?тисод? доранд. Масалан, тад?и?от?ои олимон нишон дод, ки саломатии инсон 15% аз тара?иёти со?аи тандуруст? , 15% аз таъсири му?ити атроф ва 70 % аз сат?и шароити и?тисодии зисти одамон вобаста аст.
?амин тари?, омор ?амчун илм - ?и?ат?ои ми?дории ?одиса?ои ?амъиятиро дар ало?аманди бо ?и?ат?ои сифатиашон меом?зад.
А?амияти ом?зиши ин фан дар он аст, ки ?ар як мутахассиси минбаъдаи со?аи и?тисодиёт ё дигар со?а?о бо ми?дори зарури дорои саводи омор? бошад ва тавонад, ки дар асоси ?амъовари намудани маълумот, коркарди он?о ва та?лил намудани он?о, барои дар оянда бе?тар гардонидани фаъолияти кори корхона, чорабини?ои бе?таринро пешни?од намояд.
2.Омор ба монанди дигар илм?о фанни худро дорад. Омор фанни худро бо ёрии маф?ум?ои(категория?ои) муайян, маф?ум?ое, ки хусусияти во?еъию умуми дошта, бо дигар фан?о ало?аманданд ва инчунин объекти ?одиса?ои ?а?ониро нишон дода, меом?зад.
Дар омор чунин, маф?ум?о пан?то мебошад
Маф?ум?ои фанни омор.
а) аломат?ои ми?дори аломат?оеанд, ки бо ра?ам ифода карда мешаванд, мисол: сину сол, музди ме?нати миёна, соби?аи кор? ва ?.
б) аломат?ои муайянкунанда - аломат?оеанд, ки во?иди ?удогонаи ма?м??о аз р?и маф?уми маънояшон фар? мекунанд, мисол касб аз р?и хусусияти ме?нат? - муаллим, д?занда, дуредгар ва ?.
Нишонди?анда?ои омори ?ачми (шумораи а?ол?, захира?ои ме?нат) ва ?исоби (бузурги?ои миёна, бузурги?ои нисб?, корелятсия, регрессия) шуда метавонанад. Он?о метавонанд на?шав?, ?исобот? ва пешг?ишаванда бошанд. Нашонди?анда?ои омориро аз маълумот?ои омор? фар? кардан лозим аст. Маълумоти омор? ин ?имати ададии мушаххаси нишонди?андаи омори мебошад. Он?о ?амеша на тан?о ми?доран балки сифатан низ вобаста аз шароити мушахаси ?ой ва ва?т муайян карда шудаанд. Вазифа?ои омор дар ин самт аз зерин иборат аст:
а) дуруст муайянкунии мазмуни нишонди?андаи омор? (ма?сулоти умумии милл?, даромади милл?, ма?сулнокии ме?нат, фондмусала?шави ва ?айра);
б) коркарди методологии ?исобкун? ва ?исобкунии нишонди?андаи омор?.
Илми омор аз чунин ?исм?о иборат мебошад:
Со?а?ои омори и?тисод?: - омори саноат, омори хо?агии ?ишло?, омори сохтмон, омори на?лиёт, омори ало?а, омори ме?нат, омори захира?ои таби?, омори ?ифзи му?ити атроф.
3.Омори и?тимо? ва со?а?ои он – системаи нишонди?анда?оеро ташкил меди?ад. Со?а?ои омори и?тисод?: - омори саноат, омори хо?агии ?ишло?, омори сохтмон, омори на?лиёт, омори ало?а, омори ме?нат, омори захира?ои таби?, омори ?ифзи му?ити атроф.
?ар як илм, аз он ?умла омор, барои аз худ намудани мазмун ва мундари?аи фанни худ усул?ои ом?зиши худро дорад. Дар илми омор барои ом?зишу та?лили ?одиса?ои ?амъият? чунин метод?о истифода бурда мешаванд:
Метод? мушо?идаи омор? – ин метод вобаста ба ?исобот, руйхат ва тафтишои интихоби сохта мешаванд, ки дар нати?аи он?о ?амкунии материал?о ба ву?уд меояд. (аз р?и барномаи пешак? мушо?ида намудани ?одисаи ом?хташаванда ва ?амъ овардани маълумот?ои зарур? дар бораи он);
Методи гур??банд?(ба гур???о ?удо намудани маълумот?ои ?амъоваришуда);
Методи та?лили маълумот?о (ом?зиши ?а?м, таркиб, сохт, ало?аманд? ва та?йирёбии ?одиса?ои та?лилшаванда) - аз руи тахлилхои чамъшуда ва ба гурух таксим шуда сохта мешаванд. Тахлили омори материалхои раками бо рохи хисоботи гуногун дар шакли нишондодхои миёна ва индексхо ба хисоб гирифта мешаванд. Аз материалхои чамъшуда хулоса бароварда мешавад.
3.Илми омор якчанд масъала?ои асосиро меомузад:
- тайёр кардани маълумот?ои омори дар бораи ?олати пешрафти и?тисодиёту фар?анг. Ингуна масъала суръати пешрафти исте?солот, фар?анг ва шароити зиндагонии мардумро нишон меди?ад.
- Тайёр кардани маълумот?ое, ки и?рошавии на?ша ро нишон меди?ад ва тайёр кардани маълумот?ое, ки барои сохташудани на?ша к?мак мерасонад.
Вазифаи асосии омор – аз боло назорат кардан ба и?роиши на?ша .
Омор вазифа?ои хоси худро дорост, ки аз чунин амалиёт?о иборат мебошад:
- ташкили дурусти фаъолияти омор?;
- тайёр намудани методологияи та?лил;
-тайёр намудани системаи нишонди?анда?о барои идоракунии хо?аг? дар дара?аи макро ва микро и?тисод?;
- ?амъовари намудани маълумот?ои эътимоднок;
- муайяннамоии ма?м?и ?одиса?о;
- ом?хтани сохт ва таркиби ?одиса?о;
- ом?зиши та?йирёбии ?одиса?о аз р?и ало?аманд? ва ?.
Идора?ои давлатии омори ?ум?урии То?икистон ва ташкилот?ои омор?.
Со?аи омор дар ?ум?урии То?икистон якчанд зина?ои гуногунро аз сар гузаронид. Дар аввал ба ?ои Кумитаи давлатии омор дар назди ?укумати ?ум?ур? Агентии давлатии оморро ташкил намуданд. Баъдтар Агентии давлатии оморро аз нав номгузор? намуданд, ки ?оло ?амчун Кумитаи давлатии омори ?ум?урии То?икистон фаъолият мекунад. Ин кумита дар маркази вилоят?о, но?ия?о ш?ъба?ои худро дорад. Сохти ин кумитаро мо метавонем бо тари?и на?ша нишон ди?ем.
Дар соли 1919 дар Лигаи Миллат?о чорабини?о оиди сохтани омори байнилмиллали мунтазам гузаронида мешуд.
Тад?и?от?ои омории мамлакат?ои гуногунро аз р?и як методология муайян му?оиса менамоянд. Ин методология аз тарафи Комиссияи омор?, ки аз соли 1946 дар назди Созмони Милали Мутта?ид кору фаолият дорад, тартиб дода мешавад. Шакли кории вай - сессия?ои мунтазам мебошад.
Дар назди Комисссияи омори гур??и махсуси кор? ташкил карда шудааст, ки аз шаш ш?ъбаи ма?садно? иборат аст:
а) ?исобчигии милл?;
б) омори саноат;
в) омори савдои байналмиллал?;
г) омори молия;
д) омори нарх;
е) омори му?ити атроф.
Ба ташкилот?ои омории байналмиллал?, донишкадаи омории байлмиллал? мансуб мебошад. Ин донишкада барои давлат?ои аъзои СММ кадр?ои баландихтисоси со?аи оморро тайёр намуда доир ба масъала?ои му?им тад?и?от?ои илм мебарад. Филиалои ин донишкада дар минта?а?ои гуногуни олам мав?уд аст.
Савол?ои сан?иш?.
1.1. Кор?ои омор? дар аср?ои ?адим ва миёна ч? хел бурда мешуд?
1.2. Дар кадом аср омор ?амчун илм дониста шуд?
1.3. Кадом олими немис аввалин маротиба аз илми омор ба дониш?уён дарс гуфтааст ва дар кадом ша?р?о?
1.4. Истило?и «статистика» аз кадом забон гирифта шудааст ва ч? маъно дорад?
1.5. Ба ?ои истило?и статистика дар То?икистон кадом калима истифода бурда мешавад?
1.6. Дар шароити имр?за маф?уми оморро ба кадом маъно?о истифода мебаранд?
1.7. Барои эътироф кардани илми омор чанд ну?таи назар мав?уд аст?
1.8. Илми омор чиро меом?зад ва аз кадом ?исм?о иборат мебошад?
1.9. Омор фанни худро бо ёрии кадом категория?о меом?зад ва ?ар яке аз он?оро шар? ди?ед?
1.10. Со?а?ои назарияи умумии оморро номбар кунед ва доир ба яке аз он?о мисол оред, ки дар он омор ч? хел истифода бурда мешавад?
1.11. Дар илми омор барои ом?зиши та?лили ?одиса?ои ?амъият? кадом метод?о истифода бурда мешавад ва таърифи он?оро гуед?
1.12. Вазифа?ои оморро номбар кунед?
Просмотр: 11508
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved