Дата: 2016-05-28
Су?урта - ин яке аз тарз?ои таъмини амнияти и?тисод? ва некўа?волии пойдори модиест, ин ояндабинии о?илона аст. Онро аз давра?ои ?адим истифода менамоянд.
Саромади су?урта чунон ба гузашта?ои дур меравад, ки ва?ти муайяни пайдоиши онро ани? намудан имконнопазир аст. ?анўз дар давраи ?амъияти ?уломдор? созишнома?ои ихтиёрие мав ?уд буданд, ки дар он?о намуна?ои шартномаи имрўзаи су?уртаро мушо?ида кардан мумкин буд. ?оида?ои ?адимтарини су?урта, ки то ба мо расидаанд, дар яке аз китоб?ои Талмуд зикр ёфтаанд. Агар ?айвоне аз галаи яке аз ронандагони маркаб?о ?алок шавад, мутоби?и нишондоди Талмуд - дигар ронандагони маркаб?о муваззаф мешуданд, ки бар ивази маркаби ?алокшуда маркаби дигаре ?удо кунанд, аммо на мабла?и арзиши онро. Аллакай дар ?амон ва?т?о принсипи му?ими су?урта асос ёфта буд, яъне ?ифзи су?уртав? набояд ба бойшав? хизмат кунад.
?амин тари?, дар асоси тавлиди шакл?ои ибтидоии су?урта ёрии байни?амдигарии коллективона гузошта шуда буд, ки он бо ў?дадори?ои мутта?обил, бидуни ма?сад?ои бойшав?, пурра карда шудааст.
Су?урта ?амчун механизми ?ифзи и ?тимоии дар давраи ?амъияти ибтидо? бамиёномада, мунтазам ба исте?солоти ?амъият? мусоидат мекард. Маф?уми мазкур аз калимаи «страх»-и рус? бармеояд, ва ба то ?ик? маънои «тарс», «бим»-ро дорад. Со?ибони амвол байни ?ам ба муносибат?ои муайяни исте?сол? ворид гардида, ме?аросиданд, ки амволашон э?тимолияти нобудшав? ё дар нати ?аи офат?ои таби?, сухтор, ?орат ва дигар хатар?ои ?аёти и?тисод?, хавфи аз даст рафтанро дорад.
Хислати хатарнок? доштани исте?солоти ?амъият? сабаби асосии ташвиши ?ар як со?ибмулк ва молисте?солкунанда мебошад. Дар ин замина ?онунан фикри ?уброни зарари модд? бо ро?и ?амраъ? пайдо шуд. Агар ?ар як со?ибмулк кўшиш кунад, ки зарарро аз ?исоби худ ?уброн намояд, пас ў ма ?бур мешуд тамоми мабла??ои худро барои пўшонидани арзиши амволи худ сарф кунад, ки дар нати ?а ?олати моддии ў рў ба хароб? меовард.
Исбот шудаст, ки шумораи хо ?аги?ои манфиатдор аз шумораи хо ?аги?ои зарардида зиёдтар аст. Дар чунин шароит та?сими ?уброни зарар байни хо ?аги?ои манфиатдор, ?ангоми сар задани о?ибат?ои офат?ои таби? ва дигар ?одиса?о, сабуктар мегардонад. Зимнан агар ми?дори хо ?аги?ои та?симкунандаи ?уброни зарар ч? ?адар зиёд бошад, ?иссаи ?ар кадом иштироккунанда дар мабла?и та?симшавандаи ?уброн ?амон ?адар кам мегардад.
?амин тавр су?урта ба миён омад, ки мо?ияташ аз та?сими ?амрайона ва сарбастаи ?уброни зарар иборат аст.
Аввалин тазаккурот дар бораи амалиёти су?уртав? дар ?онун?ои Хаммурат? (2-?азор сол пеш аз мелод) ву ?уд дошт, ки ба су?уртаи байни?амдигарии та?симоти то ?ирон дар корвон?о дар ?олати ?у ?уми ?оратгарон, ?алокати ?айвоноти боркаш ва ?айра дахл мекард. ?айр аз ин дар Библия зикр ёфтааст, ки бинокорони Маъбаи Саламонов дар асри Х то мелод ба Ассосиатсия?ои касб? бо ма?сади ёрии байни?амдигар? дар ?олати маъюбшавии исте?сол? мутта?ид шуда буданд. Дар Дунёи ?адим судхўроне буданд, ки ?уброни арзиши бор ва кишти?ои ба садама ё ?орат дучор мешударо ба ў?даи худ мегирифтанд (ин як намуди су?уртаи ба?р? буд). Дар айни замон ?а ?ми мукофоти су?уртав? барои киштирони?ои дурмасофа дар Афинаи ?адима 30% мабла?и су?уртавиро (арзиши кишт? ва бор) ташкил медод.Инчунин дар он замон?о ?азина?ои ёрии ?амдигарии дар асоси принсипи касб? ташкилёфта мав ?уд буданд. Дар Рими ?адим су?уртаи давлат? низ ву ?уд дошт. Масалан, ?ангоми ?анги якуми пуник? давлат ў?дадор шуда буд, ки ?уброни тамоми зарари ба то ?ирони кашонандаи бор?ои ?арб? расидаро ба ў?даи худ мегирад. Во?еан, ин зу?урот аввалин ?аллобии су?уртавиро ба амал меовард, то ?ирон кўшиш мекарданд барои ?убронгир? ?асдан ?олати су?уртавиро ба амал оранд.
Дар аср?ои Миёна дар Аврупо принсипи су?уртаи байни?амдигарии аъзои сех?ои касб? ва дигар ассосиатсия?о аввал дар Аврупои шимол?, аз ?умла дар Саксония, дар аср?ои VII-IX ва Англияю Италия, сипас дар тамоми Аврупои ?арб? пайдо шуда буд. Намуди асосии су?урта дар ибтидои асри Миёна, чун дар Дунёи ?адим, су?уртаи боркашони?ои ба?р? буд. Дар ин бобат ?айд кардан лозим аст, ки якчанд кўшиш?ои манъ кардани су?урта ч? аз тарафи калисо ва ч? аз ?ониби ?окимияти дуняв? боиси ?айд аст. Масалан, соли 805 Карли Бузург ёд кардани ?асамро барои пардохти мабла??о ?ангоми садамаи кишт? ё сухтор манъ кард.
?ангоми су?уртаи шахс? дар доираи ёрии байни?амдигарии сех? дар аср?ои Миёна аввало ба сифати ?олати ягонаи су?уртав? марги аъзои итти?одия ?аллу фасл карда мешуд, минбаъд номгўи ?олат?ои су?уртав? бештар васеъ гардид.
Су?уртаи байни?амдигар? дар шароити муносибат?ои бозоргон? ?онунан инкишоф ёфта, ба со?аи муста?или фаъолияти су?уртав? табдил ёфтан гирифт. Агар ?ангоми су?уртаи байни?амдигар? фонди су?уртавии пешак? бо ёрии назарияи э?тимол? ?исоб карда шуда, ?анўз ташаккул наёфта бошад, пас минбаъд бузургии э?тимолии миёнаи зарари э?тимол?, ки ба ?ар аъзои су?урта рост меояд, ?амчун асоси аъзо?а?ии су?уртав? барои ташкили сарива?тии фонди су?уртав? ?абул мешуд. Дар шароити ?амъияти муосир су?урта барои ташкилот?о, фирма?о, и ?оракорон ва ша?рвандон ба муассисаи умумии универсал? табдил ёфтааст.
Су?уртаи муосири ба?р? аз амалиёти ба?рии судав? бар омада, ибтидоан бо он?о як чизи ягонаю яклухтро ташкил медод. ?удо кардани су?урта аз судаи ба?р? дар асри XIV дар Италия рух дод.
?амъият?ои су?уртав? бо пардохт?ои ?айдшаванда, ки ?исми таркибии коллегияи касб? нестанд (яъне аз принсипи та?симотии су?уртаи дохили коллегия берун рафта), аввал ?амчун су?уртаи байни?амдигар?, сипас ?амчун са?ом?, бори аввал дар Англия дар миёнаи асри XVII ба амал омаданд. Намуди авалини су?урта барои он?о - су?урта аз сўхтор буд. Ба ин сўхтори Лондонии дар соли 1666 рухдода сабаб шуд, ки ?аёти зиёда аз 70 касро рабурд. Баъди ин сўхтор дар Англия ?амъият?ои су?уртавии байни?амдигар? ва са?омии бисёре пайдо шуданд. Дар Англия бошад муассиса?ои са?омии капиталист? бештар инкишоф ёфтанд. ?амзамон аввалин ?амъият?ои су?уртавии со?аи ба?р? пайдо шуданд:дар Франсия с.1686, Италия с.1741, Дания - с.1746 ва Шведсия - с.1750.
Дар Олмон су?уртаи сўхтор ?олати фаъолияти ?амъият? дошт ва та?ти назорати давлат буд. Ин ба нарх?ои баланди манзил дар шароити Аврупои Шимол? дар ?олати болоравии зиччии а?ол?, ки ба зуд-зуд рўх додани ?одиса?ои сўхтор оварда мерасонад, ало?аманд буд.
Аз ?арни XIX итти?одия?ои су?уртавии шакли картел?о ва консерн?о мав?еи пешбарандаро иш?ол мекунанд. Картели калон дар Берлин соли 1874 таъсис ёфт. Он хислати байналмиллал? дошт ва аз 16 ?амъият?ои су?уртав? иборат буд (Австрия, Россия, Шведсия ва ?айра). Дар соли 1920 вай аллакай 230 ?амъиятро аз 26 мамлакат мутта?ид мекард.
Дар давраи аввали пайдошавии ?амъияти буржуаз? шакли асосии су?урта - ин су?уртаи ба?р? буд. ?арзди?анда ба со?иби кишт? мабла?и пулиро барои ташкили киштирон? бо он шарт медод, ки дар ?олати о?ибати гуворо доштани киштирон? ин мабла? бо фоизи пешбинишуда баргардонида шавад. Агар кишт? ва бор нобуд мешуданд, пас со?иби кишт? аз пардохти ?арз ва фоиз?о озод мегардид.
Дар асри XIV шакли мураккаби нотариалии ?арзи ба?р? ба полиси пул? иваз шуд, ки су?уртакунанда ба со?иби кишт? ?амчун тасди?и шартномаи басташуда медод. Полиси аввалин дар соли 1374 дар Барселона дода шуд. Дар соли 1468 Кодекси Венетсия оид ба су?уртаи ба?р? ба ву ?уд омад. Сипас, су?уртаи ба?р? дар Англия риво ? меёбад, дар ин ?о соли 1601 санади ?у?у?? ?абул карда шуд, ки тиб?и он суд?ои махсуси баррасикунандаи ба?с?ои со?аи су?уртаи ба?р? таъсис дода мешуданд.
Дар су?уртаи байналмиллал? корпоратсияи су?уртавии англисии Ллойдз ба таври назаррас фар? мекард, ки имрўз он ?амчун бозори байналмиллалии су?урта ва калонтарин маркази интишорию иттиолот? оид ба киштиронии ба?р? ва ти ?орат ?исоб меёбад.
Ширкати су?уртавии Ллойдз дар ?а?вахонаи Ллойд ба миён омад, ки со?иби он Эдвард Ллойд (с. 1713 фавтидааст) буд. Аввалин ёдрас дар бораи ?а?вахонаи Ллойд ба соли 1688 таалу? дорад. Дар ин ?а?вахона вохўри?ои доимии су?уртакунанда?о, со?ибони кишти?о, то ?ирон баргузор мешуданд. Аз соли 1696 Эдвард Ллойд ба нашри газетаи су?уртав? зери номи худ шурўъ кард. Соли 1760 дар системаи Ллойд аввалин бор дар ?а?он ?амъияти тасниф?, яъне регистри кишти?о, ба ву ?уд омад. (Регистри англисии Ллойд). Соли 1871 бо санади парламенти Британия итти?одияи су?уртакунанда?ои «Ллойдз» ба статуси расмии корпоратсияи су?уртакунанда?о со?иб шуд.
Ватани су?уртаи ?аёт Англия мебошад, ки дар ин ?о соли 1699 бори аввал ташкилоти ба су?уртаи ?аёти бева?о ва ятимон маш?ул ба ву ?уд омад, сипас ширкати су?уртавии Eckvatedi пайдо шуд, ки ба су?уртаи шахс? маш?ул буд. Соли 1787 дар Франсия аввалин ширкати са?омии ?итъавии су?уртаи ?аёт – «Ширкати шо?онаи су?уртав?» ташкил шуд. Су?уртаи ?аёт дар на?шаи ?исоб?ои актуар? аз ?и?ати техник?, назар ба су?уртаи хатар?ои амвол? мураккабтар аст, бинобар ин су?уртаи муосири ?аёт тан?о он ва?те пайдо мешавад, ки агар заминаи оморию математик? оид ба давомнокии ?аёт ба та?ти он гузошта шавад.
Ватани азнавсу?уртакун? Олмон аст. Аввалин ?амъияти азнавсу?уртакун? дар Кёлн соли 1846 ташкил шуд, сипас ?амъияти азнавсу?уртакунии Шонхен пайдо гашт. Соли 1855 « ?амъяити азнавсу?уртакунии Россия» ба ву ?уд омад, ки ба азнавсу?уртакунии хатар?ои сўхтор маш?ул буд.
Просмотр: 1248
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved