Дата: 2016-05-18
Дар баробари аз ?ониби давлат ба низом даровардани бозори ме?нат, ба?ри танзими муносибат?ои байни корфармо ва кормандон низоми (услуби) шартномав?-коллектив? мавриди истифода ?арор дода мешавад, ки дар шартнома ва созишнома?ои коллектив? та?ассум меёбад.
Таносуби танзими давлат? ва коллектив?-шартномавии ме?нат гуногунранг аст. Аммо дар ?ама маврид меъёр?ои ?онунгузории аз ?ониби давлат муайяншуда, сат?и ?адди а?али кафолат?ои ме?нат? ва и?тимоии кормандонро му?аррар намуда, ?амчун асос, ибтидо барои бастани шартнома?ои коллектив? ва созишнома?о ма?суб мешаванд. ?адаф аз бастани шартнома ва созишнома?ои коллектив? бошад, баланд бардоштани сат?и кафолат?ои ме?нат? ва и?тимоии кормандон дар ?иёс ба ?адди а?али кафолат?ои ме?нат? ва и?тимоие мебошад, ки давлат му?аррар намудааст.
Шарномаи коллектив? санади меъёрие мебошад, ки муносибатхои исте?сол?, ме?нат? ва и?тимоиро дар байни корде? (молик, со?ибкор) ва ме?наткашон дар муассиса, ташкилот новобаста аз шакл?ои моликият ва хо?агидор? танзим мекунад (моддаи 2 ?онуни ?ум?урии То?икистон «Дар бораи шарикии и?тимо?, созишнома?о ва шартнома?ои коллектив?»).
?айд кардан бамаврид аст, ки пайдоиш ва ташакули бозори ?увваи кор? ва робита?ои табиатан нави ?амъият? дар раванди татби?и мехнат ба мазмун ва мо?ияти шартномаи коллектив? бетаъсир намонданд. Шартномаи коллектив? ба яке аз намуд?ои асосии санад?ои меъёрии дохилии ташкилот?о мубаддал гашта, тавассути он ?амкории и?тимоии корфармо ва ма?омоти намояндагии коркунони кироя дар танзими муносибат?ои ме?нат?, и?тимо?-и?тисод? ва касб? таъмин мегардад.
Дар шартномаи коллектив? манфиати ду гурў?и и?тимо?, яъне коркунони кироя ва корфармоён инъикос ёфта, он ба принсипи бипартизм (ду?ониба) асос ёфтааст.
Шартномаи коллектив? ?амчун институти ху?у?и ме?нат? ва санади меъёрии ?у?у?? дар силсилаи дигар санад?ои меъёрии дохил? дохили мав?еи хосаро иш?ол менамояд. Му?аррароти шартномаи коллективии мутоби?и ?онунгузор? басташуда барои ташкилот ?атм? буда, вазъ ва ?олати коркунонро дар ?иёс бо му?аррароти тиб?и ?онун пешбинишуда ко?иш дода наметавонанд.
Дар навбати худ ба шартнома?ои (?арордод-?ои) ме?нат? дохил намудани му?аррароте, ки вазъ ва ?олати коркунонро дар ?иёс ба ?онунгузор?, шартнома?ои коллектив? ва созишнома?о ко?иш меди?анд, манъ аст.
Тартиби бастани шартномаи коллективиро ?онуни ?ум?урии То?икистон «Дар бораи шарикии и?тимо?, созишнома?о ва шартнома?ои коллектив?» му?аррар намудааст. ?онуни мазкур асос?ои умумии ?у?у??, и?тисод? ва тадорукотии шарикии и?тимо?, бастан ва и?роиши шартнома?ои коллектив?, баргузор? ва ан?оми музокирот, ?у?у?у ў?дадори?о ва масъулияти ?ониб?ои шартномаи коллективиро муайян намуда, му?аррароти он тамоми ташкилот ва муассиса?оро ?атъи назар аз шакл?ои моликият ва хо?агидориашон фаро мегирад.
Мувофи?и ?онуни ?Т «Дар бораи шарикии и?тимо?, созишнома?о ва шартнома?ои коллектив?», ба ?айси ?ониб?ои шартномаи коллектив? кормандон дар симои як ё якчанд иттифо??ои касаба, дигар ма?омоти намояндагии аз ?ониби кормандон ваколатдоршуда ва бевосита корди?анда ё намояндаи аз ?ониби ў ваколатдоршуда, баромад мекунанд. Хотирнишон бояд намуд, ки худи кормандон бевосита ва коллектив?ои ме?нат? муста?иман дар бастани шартномаи коллектив? ширкат намеварзанд, балки дар симои ма?омоти намояндагии ваколатдоршудаи хеш амал менамоянд. Аз ин рў, тафовути байни ?ониб?ои шартномаи коллектив? ва ширкаткунандагони мурофиаи шартномавиро ами?ан дарк намудан зарур аст. ?ангоми дар ташкилот амал намудани якчанд иттифо??ои касаба ё дигар ма?омоти намояндагии коркунон, ки ?ар яке аз он?о иддаои бастани шартномаи коллективиро доранд, ?аллу фасли ин масъала ?аволаи худи кормандон (коллективи ме?нат?) мегардад. Ма?лиси умумии (конференсияи) коллективи ме?нат? дар чунин маврид ?а? дорад, аз номи коллективи ме?нат? бастани шартномаи колективиро ба як ё якчанд иттифо??ои касаба вогузор намояд. Дар сурати дар ташкилот мав?уд набудани иттифо?и касаба ё ба ў надоштани эътимод аз ?ониби кормандон, коллективи ме?нат? метавонад дигар ма?омоти намояндагии хешро (Шўрои коллективи ме?нат?, кумитаи кормандон ва ?айраро) барои бастани шартномаи коллектив? ваколатдор намояд.
Зарурати дар муассисаю ташкилот?о, ?амчунин дар ?узъ?ои сохтории он?о бастани шартномаи коллективиро иттифо??ои касаба дар симои ма?омоти дахлдори интихобиашон ё дигар ма?омоти намояндагии махсус ваколатдоршудаи кормандон, ма?лиси умумии (конференсияи) коллективи ме?нат? муайян намуда, ?арори дахлдорро дар ин бора ?абул менамоянд.
Ма?лиси умумии (конференсияи) аъзоёни коллективи ме?нат? тавассути протокол (?арор) иттифо?и касаба дар симои ма?омоти дахлдори интихобии он ё дигар ма?омоти намояндагии кормандонро ба?ри аз номи коллективи ме?нат? бастани шартномаи коллектив? бо корди?анда ваколатдор менамояд.
?ангоми бастани шартномаи коллектив? риояи як ?атор талабот ?атмист:
1) ваколатдории ма?омоти намояндагии ?о-ниб?о;
2) баробар?у?у?ии ?ониб?о;
3) интихоб ва баррасии озодонаи масъала?ое, ки мазмуни шартномаи коллективиро ташкил меди?анд;
4) ихтиёрона ба дўш гирифтани ў?дадори?о;
5) во?еияти таъмини ў?дадори?ои бадўшги-рифта;
6) назорати мунтазам аз рафти риоя ва и?рои шартномаи коллектив?;
7) ногизории масъулият барои риоя накардани шартномаи коллектив?.
?онунгузор? тартиби та?ия ва бастани шартномаи коллективиро пешбин? намудааст, ки зиннаи аввали онро музокироти коллектив? ташкил меди?ад. Ташаббускори музокирот оид ба та?ия, бастан ва та?йир додани шартномаи коллектив? ?арду ?ониб шуда метавонанд. Яке аз ?ониб?о бояд 7 рўз ?абл аз о?ози музокирот ?ониби дигарро ба таври хатт? ого? созад. Агар зарурати бастани шартномаи нави коллектив? ба миён ояд, ?ар кадом аз ?ониб?о ого?номаи хаттиро оид ба о?ози музокирот 3 мо? ?абл аз сипар? гаштани мў?лати амали шартномаи ?абл? ирсол дошта метавонанд.
Ба ма?сади пешбурди музокироти коллектив? ва омода намудани лои?аи шартномаи коллектив?, ?ониб?о дар асос?ои баробар комиссияи ваколатдор созмон меди?анд.
Агар дар рафти музокирот ва дар хусуси масъала?ои ба лои?аи шартномаи коллектив? воридшаванда дар байни ?ониб?о ихтилофе ба миён ояд, он го? ?ониб?о протоколи ихтилофот тартиб дода, дар давоми 3 рўзи баъди тартиб дода шудани чунин протокол аз ?айати худ комиссияи мусоли?а созмон меди?анд. Дар сурати ба мусоли?а ноил нагаштан, ?ониб?о метавонанд аз хизмати миёнарав истифода намоянд, ки ба ?айси он ?у?у?шинос, и?тисодч?, сотсиолог, мутахассис ё ходими ?амъият? баромад карда метавонанд.
Комиссияи мусоли?а ё миёнарав дар мў?лати 7 рўз протоколи мухолифатро баррас? намуда, аз рўи мо?ияти кор тавсия ?абул менамоянд.
Лои?аи шартномаи коллективии аз ?ониби комиссия та?ияшуда, дар коллектив?ои ме?натии сохтор?ои ташкилот му?окима гашта, дар шакли мукаммалаш барои ?абул ба ма?лиси умумии (конференсияи) коллективи ме?нат? ?авола мегардад.
Шартномаи коллектив? аз ла?заи ба имзо расидан ё аз санаи дар он муайяншуда эътибор пайдо мекунад.
?ангоми та?йири ?айати ма?омоти идоракунандаи ташкилот ё иваз шудани со?ибмулк, амали шартномаи коллектив? то ?абули шартномаи нав ?атъ намегардад. Шартномаи коллектив?, инчунин дар тамоми давраи азнавсоз? ё бар?амхурии ташкилот эътибори худро ниго? медорад.
Мазмуну таркиби шартномаи коллективро ?ониб?ои он муайян менамоянд, ки он дар ма?мўи шарт?ои (му?аррароти) мувофи?ашудаи ?ониб?о ифода ёфта, ба?ри танзими муносибат?ои ме?нат?, и?тисод?-и?тимо? ва касб? ва дар ташкилот нигаронида шудаанд, аз ?умла му?аррарот оид ба:
1) шакл, низом ва андозаи музди ме?нат;
2) пардохти кўмакпули?о ва ?убронпули?о;
3) васила?ои танзими подоши ме?нат бо дарназардошти боло рафтани нарху наво, сат?и бе?урбшавии пул;
4) шу?лманд?, бозомўз?, шарт?ои азкорозодкунии омавии кормандон;
5) ва?ти кор? ва ва?ти дамгир?, аз ?умла пешкаш намудани рухсати?о ва давомияти он?о;
6) бе?тар намудани шароит ва ?ифзи ме?нати кормандон, аз ?умла занон ва ?авонон;
7) риояи манфиат?ои кормандон ?ангоми хусусигардонии ташкилот ва манзили хизмат?;
8) амнияти эколог? ва ?ифзи саломатии кормандон дар исте?солот;
8) кафолат?о ва имтиёз?о барои кормандоне, ки дар баробари кор та?сил мекунанд;
9) бе?дошти саломат?, фаро?ати кормандон ва хонаводаи он?о;
10) назорати и?рои шартномаи коллектив?, тартиби ворид намудани та?йироту илова?о ба он;
11) масъулияти ?ониб?ои шартномаи коллектив?;
12) таъмини фаъолияти мўътадили намояндагони кормандон.
Бо дарназардошти имконият?ои и?тисод?-молияв?, ташкилот ?у?у? дорад, дар шартномаи коллектив?, инчунин дигар шарту му?аррароти ме?нат? ва и?тимо? - и?тисодиеро, ки дар ?иёс бо шарту му?аррароти тиб?и дигар санад?ои меъёр? му?арраршуда афзалияту имтиёзноктаранд, пешбин? намояд (масалан, иловапул? ба нафа?а, рухсати?ои иловаг?, шарт?ои пеш аз мў?лат баромадан ба нафа?а, пардохти пурра ё ?исмани ?изои корманд ва ?айра).
Шарт?ои (му?аррароти) шартномаи коллектив? ба му?аррароти меъёр?, ў?дадоркунанда, иттилоот? ва ташкил?-тадорукот? ?удо мешаванд.
Му?аррароти меъёр? гуфта, чунин му?арраро-теро меноманд, ки мартабаи меъёр?ои ?у?у?иро со?иб буда, дар тамоми давраи амали шартномаи коллектив? эътибор доранд ва нисбати тамоми кормандони ташкилот ё ?узъ?ои сохтории он па?н мешаванд. Му?аррарот оид ба ташкили ме?нат, шакл?о ва низоми пардохти музди ме?нат, андоза?ои меъёр?ои тариф? ва маош?ои вазифаг?, индексатсияи даромад?ои пулии ташкилот, давомияти ва?ти кор? ва ва?ти истиро?ат, танзими тартиботи дохилии ме?нат?, рўйхати кормандони рўзи кориашон ба меъёр гирифтанашуда, давомияти рухсати?ои иловаг? барои чунин ашхос пешбинишуда ва ?айра ба му?аррароти меъёр? мансубанд.
Му?аррароти ў?дадорикунанда му?арраротест, ки ба ў?дадори?ои тарафайн дахлдор буда, бо и?роишашон аз байн мераванд. Сохтмон ва та?сими манзил, сохтмони иншоот?ои таъминоти и?ти-моию мадан?, ташкили чорабини?ои табобатию истиро?ат?, осоишго??-курортии ме?наткашон ва аъзои оилаи он?о, гузаронидани чорабини?ои солимгардон?, маданию маърифат?, варзиш ва ?айра, аз ?абили му?аррароти ў?дадоркунанда мебошанд.
Му?аррароти иттилоот?1 аз нав такрор намудани му?аррароти ?онунгузории ?ор?, санад?о оид ба ?амкории и?тимо? буда, ба?ри ташви?у та?риби он?о ва баланд бардоштани донишу маърифати ?у?у?ии кормандон нигаронида шудаанд.
Му?аррароти ташкил?-тадорукот? бошанд, тартиби ?абул, та?йир додан ва ?атъ гаштани шартномаи коллективиро муайян менамоянд.
Мў?лати амали шартномаи коллективиро ?ониб?ои он муайян менамоянд, ки он одатан аз як то се солро дарбар мегирад.
Амали шартномаи коллектив? дар тамоми давраи азнавташкилкунии (мутта?ид, ?амро?, та?сим, ?удо кардан, табдил додан) ташкилот низ ?атъ нагашта, баъдан та?диди назар мешавад.
Дар мавриди бо ?арори со?ибмулк, суд ва ма?омоти дорои ваколати созмонди?? ва бар?ам-ди?ии ташкилот буда, бар?ам додани ташкилот, шартномаи коллектив? дар давоми тамоми мў?лати бар?амди?ии ташкилот амал менамояд.
Намуди дигари ?амкории и?тимо? дар сат?и болотар, яъне дар сат?и ало?идаи хо?агии хал? (и?тисодиёти милл?), минта?а ва умуми?ум?урияв? сурат гирифта, инъикоси худро дар созишнома?ои со?ав? (тариф?), минта?ав? (вилоят?, но?ияв?, ша?р?) ва ?ум?урияв? (генерал?) меёбад.
Агар шартнома?ои коллектив? дар асоси принсипи бипартизм (ду?ониба) аз ?ониби коллективи ме?нат? дар симои ма?омоти намояндагии он ва корфармо ё намояндаи он баста шаванд, созишнома?о дар асоси принсипи трипартизм (се?ониба) баста мешаванд. Ба ма?сади бастани созишнома?о, комиссия?ои сегона созмон дода мешаванд, ки ба ?айати он?о мутаносибан шомиланд:
- дар сат?и со?а - ма?омоти дахлдори давлат? (вазорат?о, кумита?ои давлат? ва дигар идора?ои марказии со?ав?), итти?одия?ои со?авии корфармоён, иттифо??ои касабаи со?ав? ё дигар ма?омоти намояндагии ме?наткашон;
- дар сат?и минта?ав? (вилоят?, но?ияв?, ша?р?) - ма?омоти ?окимияти давлатии вилоят, но?ия, ша?р, итти?одия?ои корфармоён ва иттифо??ои касабаи вилоят, но?ия, ша?р ё дигар ма?омоти намояндагии ме?наткашон;
- дар сат?и ?ум?урияв? – ?укумати ?ум?урии То?икистон, Итти?одия?ои корфармоён ва Федератсияи иттифо??ои касабаи То?икистон (?исми дуюми моддаи 8 ?онун «Дар бораи шарикии и?тимо?, созишнома?о ва шартнома?ои коллектив?»).
Мў?лати амали созишнома?оро ?ониб?ои он муайян менамоянд. Созишнома?о аз ла?заи ба имзо расиданашон ё аз ла?заи фаро расидани санаи дар он?о муайяншуда эътибор пайдо мекунанд. Мазмуну мундари?аи созишнома?оро ?ониб?о муайян менамоянд. Созишнома?о ?у?у?у ў?дадо-ри?ои ?ониб?оро му?аррар менамоянд, чунонч?:
- ў?дадори?о доир ба музди ме?нат, киро, ?ифзи ме?нат ва азкорхоликун?;
- и?рои силсилаи чорабини?о ба?ри ?ифзи и?тимоии мардум, шу?лманд?, афзун намудани ?а?ми исте?соли ма?сулот;
- му?аррар намудани имтиёзу бартари?ои иловаг? нисбати ташкилоту со?ибкороне, ки ?ой?ои иловагии кор? му?айё месозанд;
- иштироки ме?наткашон дар мавриди истифода аз фоидаи дар нати?аи фурўши амвол? давлат? ба даст оварда;
- бе?дошти шароит?ои хизматрасонии и?тимоии кормандон, пешгирии низою ихтилоф?ои ме?нат? ва коршикан?, та?вияти интизоми ме?нат?, муайян намудани масъулияти иштирокчиёни созишнома?о, таъмини назорати и?рои созишнома?о (моддаи 10 ?онуни мазкур).
Дарво?еъ, назорат оид ба риоя ва и?рои созишнома?о ба зиммаи комиссия?ои сегонае, ки он?оро бастаанд, вогузор шудааст.
Намунаи созишнома?о, «Созишномаи генерал? байни ?укумати ?ум?урии То?икистон, Итти?одия?ои корфармоёни ?ум?урии То?икистон ва Федеретсияи иттифо??ои касабаи То?икистон барои соли 2003-20051» ма?суб мегардад, ки бо ?арори ?укумати ?ум?урии То?икистон аз 3 августи соли 2002 №327 тасди? шудааст.
Созишномаи мазкур аз 6 фасл иборат буда, 44 моддаро дарбар мегирад, чунонч?:
1) дар со?аи мўътадилгардон? ва истифодаи самараноки шу?ли а?ол?;
2) дар со?аи сат?и зиндаг? ва кафолат?ои и?тимо?;
3) су?уртаи и?тимо? ва ?ифзи и?тимоии а?ол?;
4) ?ифзи ?у?у??ои ме?нат? ва бехатарии му?ити зист;
5) рушди ?амкории и?тимо? ва ?амо?ангсозии фаъолияти тараф?о.
1 Рўзномаи «Њамрайъї» №3 (108), 14 сентябри соли 2003.
Просмотр: 3376
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved