Дата: 2016-05-05
Дар байни соха?ои ?у?у?и ?ум?урии То?икистон ?у?у?и граждани макоми ?осса дорад. Аз як тараф, ин сохаи ?у?у? агар дорои мавзуи хеле васеъ бошад, аз тарафи дигар, меъёр?ои ?у?у?ии он муносибат?ои ?амъиятиеро низ танзим мекунанд, ки гайримодди (« бепайкар ») мебошанд. Хусусан баъд аз кабул намудани Кодекси нави граждании ?ум?урии То?икистон ин кабил муносибат?о боз хам бештар фаро гирифта шудааст.
Муносибат?ои шахсии гайримоддие, ки ?у?у?и граждани ба низом медарорад, ба ду гурух чудо мешаванд:
1.Муносибат?ои шахсии гайримоддие, ки бо молумулк алокаманданд;
2.Муносибат?ои шахсии гайримоддие, ки бо молумулк алокаманд нестанд.
Муносбат?ои шахсии гайримодди асосан байни шахрвандон оид ба неъмат?ои гайримодди ва мазмуни и?тисоди надошта ба вучуд меоянд. Вале он?оро мутлакан аз муносибат?ои молумулки чудо кардан нодуруст аст. Масалан, агар муаллиф барои асари эчодкардааш мукофот гирад. Дар ин чо мо алокамандии ин ду гурухи муносибат?ои ?амъиятиро мушохида § карда метавонем. Чуноне Ш.Т. Тагойназаров кайд мекунад, ин муносибат?о ягонагии умуми доранд.
Новобаста аз ин гуфта?о муносибат?ои шахсие мавчуданд, ки ба молумулк алокаманди надоранд. Сухан дар бораи хаёт ва саломати, эътибори шахси, шаъну шараф, масунияти шахси, номусу номи нек, эътибори кори ва гайра меравад.
Ин неъмат?о бо шахсият алокаи ногусастани дошта, бегонанашавандаанд. Ин муносибат?о мавзуи муомилоти моли шуда наметавонанд. Аз ин ру, нисбати он?о тан?о муносибат?ои шахси, гайримодди чой дорад, он?оро аз шахсияти одам чудо намудан номумкин аст ва мувофикан ба дигар шахс дода намешаванд.
Ин хусусият?оро ба назар гирифта, баъзе олимон бар он акидаанд, ки меъёр?ои укуки граждани ин кабил муносибат?оро на танзим, балки хифз менамояд.
Ин нукта дар кисми 2 моддаи 2 Кодекси граждании Федератсияи Русия бевосита сабт шудааст. Дар он чо аз чумла омадааст:
«2. ?у?у? ва озоди?ои бегонашавандаи инсон ва дигар неъмат?ои гайримодди бо конун?ои граждани хифз мешаванд,
агар аз мохияти ин неъмат?ои гайримодди тартиби дигаре барнаояд.»
Дар Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон тамоман тартиби дигар пешбини шудааст. Дар кисми 5 моддаи 1 Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон омадааст:
«5. Муносибат?ои марбут ба татбик ва хифзи ?у?у?у озоди?ои инсон ва дигар неъмат?ои гайримодди (муносибат?ои шахсии гайримолумулкие, ки ба муносибат?ои молумулки алокаманд нестанд) бо конун?ои граждани танзим карда мешаванд, зеро аз мохияти ин муносибат?о тартиби дигаре барнамеояд.»
Ба фикри ман мавкеи Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон ба вокеият наздиктар аст. Зеро хифз намудан яке аз рох?ои танзими ?у?у?и аст. Вагарна аксари меъёр?ои ?у?у?ие, ки ба хифзи ?у?у?у озоди?о равона гаштаанд, мохияти худро гум мекунанд. Масалан, Кодекси чиноятии ?ум?урии То?икистон аксаран аз меъёр?ои хифзкунанда иборат аст. Ба хар ?ол, чун мавзуи рисола ба дигар масъала бахшида шудааст, ба мохияти ин бахс дода намешавем.
Неъмат?ои гайримодди гарчанде бо шахсияти одам алокаманд бошанд хам, онро набояд чун чузъи биологии одам донист. Яъне он?о дар шакли ?у?у?и субъективи чой доранд.
?у?у?и субъективи мафхуми абстракти аст, бинобар ин, ифодаи мукаммали он хеле душвор аст. Аз ин сабаб, дар адабиёти ?у?у?и то ?ол мафхуми ягонаи ?у?у??ои гайримодди чой надорад.
Ш.Т.Тагойназаров мафхуми ?у?у??ои шахсиро то дарачае дар шакли мукаммал пешни?од намудааст. Мухтасаран онро чунин баён намудан мумкин аст: ?у?у??ои шахси ин ?у?у??ои мукаддаси вокеан мавчударо меноманд, ки барои таъмини мустакилият, ифодаи чихат?ои мусбии шахсият таъин шуда, барои ташаккули сифат ва кобилияти и?тимоии инсон равона шудаанд, ки вобаста ба ин хусусияташон аз чониби конунгузори эътироф гашта, хифзи он?о кафолат дода шудааст.
Барои боз хам амиктар дарк намудани ?у?у??ои шахсии гайримодди бояд он?оро тасниф намоем.
Тахлили меъёр?ои алохидаи Конститутсияи (Сарконуни) ?ум?урии То?икистон нишон медихад, ки доираи зиёди ?у?у??ои шахси дар он мустахкам шудаанд. Масалан:
— дахлнопазирии хаёт, кадр, номус (моддаи 5);
— ?у?у? ба хаёт ва дахлнопазирии шахс (моддаи 18);
— дахлнопазирии манзил (моддаи 22);
— махрамияти мукотиба, сухбат?ои телефони, муросилот ва му?обироти шахс (моддаи 23) ва гайра.
Хамаи ин ва дигар ?у?у??ои шахси низоми муайянро ташкил медиханд. Низом?ои мураккаб эхтиёчот ба таснифот доранд. Дар мавриди мо низ ?у?у??ои шахсии гайримодди бояд тасниф карда шаванд, зеро ин ?у?у??о низоми мураккаберо ташкил медиханд. Ба гайр аз он, «… тадкик, муайян кардани аломат?ои таснифотии ?у?у??ои шахсии гайримодди ва танзими он?о ба ма?сади таъсири самараноки ?у?у?и ба хаёти ?амъияти, мукаммал ва муназзамсозии муносибат?ои ?амъияти, инчунин хифзи ?у?у? ва манфиат?ои шахрвандон зарур аст».
Вале таснифи ин ?у?у??о дар доираи рисолаи дипломи хадаф?ои дигарро пайгири менамояд. Ин чо бояд мо мавкеи ?у?у? ба шаъну шараф ва эътибори кориро муайян сохта, накши онро дакик созем. Зеро рисолаи дипломи махз ба хамин ?у?у?и шахсии гайримодди бахшида шудааст.
Таснифи ?у?у??ои шахсии гайримодди дар адабиёти ?у?у?и аз руи махак?ои гуногун ба амал бароварда шудааст. Масалан, В.А.Рясенсев вобаста ба манфиат?ое, ки ?у?у??ои шахсиро ташкил медиханд, ?у?у??ои шахсии гайримоддиро ба 5 гурух чудо кардааст:
1)неъмат?ои гайримоддие, ки аз шахсият чудонопазиранд (хаёт, саломати, дахлнопазирии шахсият);
2)неъмат?ои гайримоддии фардисозандаи инсон (ба ин гурух муаллиф ном, шаъну шараф ва гайраро дохил кардааст);
3)манфиат?ои гайримодди дар сохаи ?у?у?и оилави;
4)манфиат?ои гайримоддие, ки аз иштироки шахрвандон дар мехнати ?амъияти (хамаи намуд?ои эчодиёт), инчунин аз амалисозии ?у?у? ба тахсилот, истирохат ва гайра бармеоянд;
5)манфиат?ои гайримодди дар сохаи манфиат?ои гайримодди.
Ш.Т.Тагойназаров аз руи махаки табиати ?у?у?и он?оро чунин тасниф месозад:
1) ?у?у??ое, ки аз шахсият чудонопазиранд (?у?у? ба хифзи хаёт, саломати, психика, дахлнопазирии шахсият ва гайра);
2) ?у?у? ба зохирсозии сифат?ои и?тимоии шахсият, инчунин таъмини кафолати махдуднопазирии ин ?олат (?у?у? ба ном, номи фирмави, шаъну шараф, симо ва гайра);
3) ?у?у? ба дахлнопазирии хаёти шахси ва махрамияти он (?у?у? ба дахлнопазирии акди никох, дахлнопазирии манзил, хуччат?от шахси, махрмияти мукотиба ва гайра);
4) ?у?у? ба фаъолияти эчоди ва истифодаи нати?аи он (?у?у? ба муаллифи, истифодаи дастовард?ои фарханги ва гайра).
Дар китоби дарсии «?у?у?и граждани» (кисми 1) ?у?у??ои шахсии гайримодди аз руи махаки ма?сади ба амал баровардани он?о тасниф шудаанд:
1)?у?у??ои шахсии гайримолумулкие, ки бехатарии ?амъиятии шахсро таъмин менамоянд: ?у?у? ба хаёт, ?у?у? ба саломати, ?у?у? ба бехбудии мухити атроф ва гайра;
2)?у?у??ое, ки ба ташаккули фардии шахсият дахл дорад: ?у?у? ба ном, ?у?у? ба симои шахси ва нуктаи назар, акида, ?у?у? ба шаъну шараф, эътибори кори;
3)?у?у??ое, ки мухторияти шахсро дар чомеа таъмин менамояд: ?у?у? ба дахлнопазирии хаёти шахси, ?у?у? ба дахлнопазирии мукотибот, гуфтугуи телефони ва ахбори телеграфи, ?у?у? ба дахлнопазирии манзил ва гайра?о.
А.Е. Шерстобитов махак?ои таснифи ?у?у??ои шахсии гайримоддиро тахлил намуда, барои муайянсозии мансубияти мавзуии ин ?у?у??о таснифоти зеринро пешни?од кардааст:
1) ?у?у??ои шахсии гайримоддие, ки барои фардисозии шахсияти ваколатдор равона шудаанд. Ба ин гурух у ?у?у? ба ном, ?у?у? ба хифзи шаъну шараф ва гайраро мансуб медонад;
2) ?у?у??ои шахсии гайримоддие, ки барои таъмини дахлнопазирии шахсят равона шудаанд. Чунончи, ?у?у? ба дахлнопазирии чисмони, хифзи хаёт ва саломати, ?у?у? ба симои шахси ва гайра;
3). ?у?у??ои шахсии гайримоддие, ки барои таъмини дахлнопазири ва махрамияти хаёти шахрвандон равона шудаанд: ?у?у? ба дахлнопазирии манзил, хуччат?ои шахси, ?у?у? ба махрамияти хаёти шахси ва гайра.
Дар адабиёти ?у?у?и таснифоти дигар низ чой дорад, вале барои дарки мохият ва макоми ?у?у? ба шаъну шараф ва эътибори кори пешкаш намудани таснифоти болои кифоя аст.
Просмотр: 1509
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved