Дата: 2016-05-05
Дар хукуки граждани тарз?ои хифзи хукуки граждани гуфта, чора?ои моддии хукукии дорои хусусияти мачбуркунандаро мефахманд, ки конуни граждани мукаррар намудааст ва тавассути он?о иштирокдорони муносибат?ои хукуки натичаи дахлдори хукуки дил?охро ба даст меоранд. Ба ибораи дигар гуем, дар натчаи он хукуки вайронгардида ё мавриди бахс карор ёфта эътироф карда мешавад, баркарор мешавад, ба хукуквайронкунанда таъсир расонида мешавад.
Дар моддаи 12 Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон якчанд тарз?ои хифзи хукук?ои граждани пешбини шудааст:
— эътирофи хукук;
— баркарор намудани вазъе, ки то вайрон кардани хукук чой дошт ва пешгири намудани амал?ое, ки хукукро вайрон мекунанд ё барои вайрон кардани он?о тахдид менамоянд;
— беъэтибор донистани ахд?ои мавриди бахс ва истифодаи окибат?ои беэътибор донистани ахд?ои беэътибор;
— беэътибор донистани санади макомоти давлати ёмакомоти ?окимияти махалли;
— худхифозати хукук;
— водор намудан ба ичрои ухдадори?о дар шакли асл (натура);
— чуброни зиён;
— руёнидани ноустуворона;
— чуброни зиёни маънави;
— катъ кардан ё тагйир додани муносибати хукуки;
— аз чониби суд татбик нагардидани санади хилофи конун будаи макомоти давлати ё макомоти ?окимияти махалли;
— бо рох?ои дигари пешбининамудаи конун.
Ин тарз?ое, ки дар моддаи 12 Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон пешбини шудаанд, хусусияти умуми доранд. Вобаста ба ?осияти хар як муносибат ин тарз?о ба таври ?осса нисбати он?о татбик мегарданд. Масалан, чуброни зиёни маънави Аслан ?оси муносибат?ои шахсии гайримоддист. Нисбат ба муносибат?ои амволи тан?о дар ?олат?ои бевосита пешбини намудаи конун чуброни зиёни маънави имконпазир аст.
Хукуки субъективи ба гайр аз тарз?ои умуми, инчунин тавассути тарз?ои махсус низ хифз мешаванд. Масалан, дар кисм?ои 3-5 моддаи 174 Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон арз?ои махсуси хифзи хукук ба шаъну шараф ва эътибори кори пешбини шудаанд:
«3. Шахрванде, ки восита?ои ахбори умум дар хусуси у маълумоти халалдоркунандаи хукук ё манфиат?ои бо конун хифзшавандаашро нашр кардаанд, хак дорад дар хамон ахбори воситаи умум чавоби худро нашр кунад.
4… Талаби шахрванд ё шахси хукукиро дар мавриди нашри раддия ё чавоб дар воситаи ахбори умум дар сурате суд барраси мекунад, ки макоми ахбори умум нашри онро рад кунад, ё дар давоми як мох нашр накарда ва ё бархам дода бошад.
5. Агар карори суд ичро нашуда бошад, суд хак дорад гунахкорро чарима бандад, ки ба андоза ва бо тартиби пешбининамудаи конун?ои мурофиави ба нафъи ?ум?урии То?икистон руёнида мешавад. Пардохти чарима гунахкорро аз ухдадории ичрои амли дар карори суд пешбингардида озод намекунад.»
Кисми 4 моддаи мазкур ба ду тарзи махсуси хифзи хукук ба шаъну шараф ва эътибори кори ишора кардааст: нашри раддия ва чавоб дар восита?ои ахбори умум.
Шахсе, ки ба шаъну шараф ва эътибори кории у тавассути восита?ои ахбори умум поймол гардидаанд, метавонад талаб намояд, чавоби у дар хамон воситаи ахбори умум нашр гардад ё талаб намояд, ки худи нашриёт раддия нашр кунад. Албатта, тарзи дуюми хифзи ин хукуки субъективи самараноктар аст, зеро аз чониби кули мардум ба тарики мусбат кабул мегардад.
Дар адабиёти хукуки ду мархалаи раддияро фарк мекунонанд: мархалаи якум, ин аз чониби суд конеъ гардонидани талаби шахси манфиатдор оид ба хифзи хукуку манфиат?ои поймолгаштааш мебошад, ки дар шакли эътироф кардани ба хакикат номувофик будани маълумот?ои пахнгашта баромад мекунад. Суд дар ин мархала чавобгарро барои нашри раддия ухдадор месозад. Мархалаи дуюм бошад, ичроиши карори судро дар бар мегирад. Дар ин мархала шахси чавобгар ухдадории ба зиммаш гузошташударо ба ичро мерасонад.[1]
Ба акидаи мо чунин масъалагузори галат мебошад. Зеро рад кардани маълумоти ба хакикат номувофик мумкин аст, ки то мархалаи дуюм нарасад (агар аз нигохи мархалабандии муаллиф тахлил намоем). Эътироф намудани ба хакикат номувофик будани маълумоти бадномкунанда ва баровардани карор дар ин хусус, инчунин ичрои карори суд хамчун пайдархамии фаъолияти макомоти суди мебошад, ки онро мурофиаи граждани меноманд. Мархалабандии раддия аз нигохи хукуки шояд умуман нолозим бошад, зеро эхтиёч барои ин нест.
Дар ?олат?ое, ки чабрдида чуброни зиёни маънави ва чуброни зарарро, ки аз пахн кардани маълумоти халалдоркунандаи хукук ва манфиат?ои бо конун хифзшавандааш ба у расидааст, талаб менамояд, шарти асосии конеъ кардани талаботи у ин мукаррар кардани ба хакикат номувофик будани ин гуна маълумот?о мебошад.
Ба хакикат номувофик будани маълумот?ои халалдоркунандаи хукук ё манфиат?ои бо конун хифзшаванда хамчун ?олати хатмие мебошад, ки ба асоси даъво оид ба хифзи шаъну шараф бо тамоми тарз?ои дар конун пешбинишуда дохил аст (ба гайр аз нашр кардани чавоб).
Хифзи шаъну шараф ва эътибори кори тавассути тарзи махсус – радкуни аз чониби суд сурат мегирад. Сипас чуброни пулии зарари маънавии шахс ва чуброни зарар?ои дигари молумулки ба амал бароварда мешавад, ба шарте, ки албатта, чунин талабот?о пешни?од карда шаванд.
Бинобар ин аз чониби суд эътироф кардани ба хакикат номувофик будани маълумот?о бо рохи рад кардани он?о мухимтарин тарзи махсуси хифзи шаъну шараф ва эътибори кори мебошад.
Дар Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон чунин омадааст: шахрванде, ки восита?ои ахбори умум дар хусуси у маълумоти халалдоркунандаи хукук ё манфиат?ои бо конун хифзшавандаашро нашр кардаанд, хак дорад дар хамон ахбори воситаи умум чавоби худро нашр кунад. Ин ?олатро тартиби тосудии хифзи хукук ба шаъну шараф ва эътибори кори меноманд.
Дар адабиёти хукуки оид ба зарурати чори намудани тартиби тосудии хифзи шаъну шараф ва эътибори кори акида баён шудааст.[2] Вале далели овардашуда оид ба ин масъала ба такид тобовар нест. Худи муаллиф низ маълумот?ои омории диккатчалбкунандаро овардааст.
Мувофики тадкикоти гузаронидашуда аз 350 шахси пурсидашудаи даъвогарон дар суд 230 нафарашон пешаки ба хайат тахрияи васоити ахбори умум мурочиат кардаанд, аз ин микдор тан?о 3 нафарашон, ки тахминан 1,3%-ро ташкил медиханд, ба талаботашон чавоб гирифтаанд (дар чавоб оварда шудааст, ки ба суд мурочиат намоянд), кисми бокимонда ягон чавоб нагирифтаанд.[3]
Сабаби чунин вазъ фахмо аст: воситаи ахбори оммае, ки маълумотро нашр кардааст, харгиз барои рад кардани чунин маълумот манфиатдор нест.
Ба акидаи мо мавчудияти зинаи алохидаи хатми хангоми хифзи шаъну шараф ва эътибори кори ба манфиати кор нест. Умуман гирем, тамоми чунин коида?о (ба монанди мухлати иддао ва гайра) хилофи талаботи Конститутсияи ?ум?урии То?икистон мебошад. Сабаб дар он аст, ки хар шахс хукук ба кафолати хифзи суди дорад. Ин хукук мавчудияти хама гуна зина?ои хатмиро дар ин миён инкор мекунад. Аз ин ру, коидае, ки дар Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон омадааст (талаби шахрванд ё шахси хукукиро дар мавриди нашри раддия ё чавоб дар воситаи ахбори умум дар сурате суд барраси мекунад, ки макоми ахбори умум нашри онро рад кунад, ё дар давоми як мох нашр накарда ва ё бархам дода бошад), беэтибор аст.
Мавчудияти зинаи мурочиат ба макоми ахбори умум аз бисёр чихат самаранок аст. Масалан, макоми шахси хукуки сари вакт аз хатоии худ огох шуда, онро ислох мекунад; имконяти хал намудани бахс бо мувофикаи тараф?о; кам гаштани мурочиат ба суд оид ба хар масъалаи чандон хусусияти мухим надошта (зеро бе ин хам кори судя?о дар ?ум?урии То?икистон бо сабаби мавчуд набудани суд?ои махсус оид ба масъала?ои чинояти ва оид ба масъала?ои граждани бехад бисёр аст) ва гайра. Ма?сади мо ин чо собит кардани як масъала аст: мавчудияти чунин зина набояд хусусияти хатми дошта бошад.
Тарзи дигари хифзи хукук ба шаъну шараф ва эътибори кори ин нашр кардани чавоб дар воситаи ахбори омма мебошад.
К.Б.Ярошенко чунин мешуморад, ки пахн кардани маълумот дар восита?ои ахбори омма, ки хукук ба чавоб гардониданро ба вучуд меорад, « худ ба худ бадномкунанда ё ба хакикат номувофик нестанд, вале то кадом дарачае хукук ва манфиат?ои бо конун хифзшавандаро поймол мекунанд, ба эътибори кори таъсир мерасонанд. Бештари вакт он бо танкид дар хаки шахрванд алокаманд аст».[4]
Хамин тавр, тахлили тарз?ои хифзи шаъну шараф ва эътибори кори хеле зиёд мебошанд. Хифзи шаъну шараф ва эътибори кори тавассути тарзи махсус – радкуни аз чониби суд сурат мегирад. Сипас чуброни пулии зарари маънавии шахс ва чуброни зарар?ои дигари молумулки ба амал бароварда мешавад, ба шарте, ки албатта, чунин талабот?о пешни?од карда шаванд.
Бинобар ин аз чониби суд эътироф кардани ба хакикат номувофик будани маълумот?о бо рохи рад кардани он?о мухимтарин тарзи махсуси хифзи шаъну шараф ва эътибори кори мебошад.
Дар ин чо акидаи худро оид ба масъалаи дигар низ бояд кайд кунем. Ба акидаи мо мавчудияти зинаи алохидаи хатми хангоми хифзи шаъну шараф ва эътибори кори ба манфиати кор нест. Умуман гирем, тамоми чунин коида?о (ба монанди мухлати иддао ва гайра) хилофи талаботи Конститутсияи ?ум?урии То?икистон мебошад. Сабаб дар он аст, ки хар шахс хукук ба кафолати хифзи суди дорад. Ин хукук мавчудияти хама гуна зина?ои хатмиро дар ин миён инкор мекунад. Аз ин ру, коидае, ки дар Кодекси граждании ?ум?урии То?икистон омадааст (талаби шахрванд ё шахси хукукиро дар мавриди нашри раддия ё чавоб дар воситаи ахбори умум дар сурате суд барраси мекунад, ки макоми ахбори умум нашри онро рад кунад, ё дар давоми як мох нашр накарда ва ё бархам дода бошад), беэтибор аст.
Мавчудияти зинаи мурочиат ба макоми ахбори умум аз бисёр чихат самаранок аст. Масалан, макоми шахси хукуки сари вакт аз хатоии худ огох шуда, онро ислох мекунад; имконяти хал намудани бахс бо мувофикаи тараф?о; кам гаштани мурочиат ба суд оид ба хар масъалаи чандон хусусияти мухим надошта (зеро бе ин хам кори судя?о дар ?ум?урии То?икистон бо сабаби мавчуд набудани суд?ои махсус оид ба масъала?ои чинояти ва оид ба масъала?ои граждани бехад бисёр аст) ва гайра. Ма?сади мо ин чо собит кардани як масъала аст: мавчудияти чунин зина набояд хусусияти хатми дошта бошад.
Просмотр: 2462
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved