Дата: 2016-04-11
На?ша;
1. ?изб?о ва зарурияти пайдоиши он?о.
2. Аломат ва вазифа?ои ?изб?ои сиёс?.
3. ?аракат?ои оммав? ва ?унбиш?ои мардум?.
?изб итти?оди мураккаби ихтиёрии одамонест, ки он?оро умумияти манфиат?о ?ама?ида гардонида, ба?ри ба даст овардани ?окимият ё ?е? набошад, дар та?сими мансаб?ои давлат? иштирок доштан мехо?анд.
?окимиятро ба он хотир ба даст даровардан мехо?анд, ки тавассути он ?адаф?ояшонро дар ?аёти ?амъият? амал? намоянд.
Пайдоиши ?изб?о ва ити?одия?ои гуногун дар ?амъият ба омил?ои муайяни и?тисод?, сиёс?, таърих? ва ?. вобастаанд.
Аз ?умла бархўрди манфиат?ои гуногун, ки аз вазъ, таркиби и?тимоии ?амъият ва шакли моликият бармеояд, гурў?и муайяни одамонеро ба ташкил намудани ташкилоти сиёсие, ки ин бархўрд?оро ба танзим даровард, водор месозад.
Ал?ол ну?таи назари Макс Вебер (1864-1920) доир ба мар?ила?ои пайдоиши ?изб?ои сиёс? аз ?ониби сиёсатшиносон ?абул шудааст. Вай се мар?иларо дар ташкили ?изб?ои сиёсии Аврупо нишон дода аст:
1.Намояндагони камшумори элита?ои сиёс? аз ?исоби гурў??ои аристократ? дар аср?ои XVI- XVII дар Аврупо ба ву?уд омада, ?изб?оро ташкил намудаанд.
2. Дар аср?ои XVII- XIX як гурў?и аз ?и?ати фаъолияти сиёс? хеле фаъоле, ки на тан?о дар сиёсат, балки дар дигар со?а?ои ?аёти ?амъият? иштирок доштанд дар клуб?ои сиёс? ?алб карда шудаанд.
3. Мар?илаи ташаккули ?изб?ои сиёсии оммав? аз ташкили ма?фил?ои аристократию клуб?ои сиёс? ва ташкили ?изб?ои оммав? - сиёс? иборат аст.
?аминро бояд ба инобат гирифт, ки ин мар?илабанд? то андозае нисб? буда, тан?о ба мар?илаи инкишофи муносибат?ои и?тисодию сиёсии капитализм рост меояд.
Охир?ои асри XX дар тафаккури инсоният доир ба бисёр масъала?о та?йироти ?идд? ворид намуда, баъзе ?унбиш?ои оммав? мардумро водор сохт, ки ба ?изби сиёс? табдил ёфта дар ?аёти ?амъият на?ши назаррас гузоранд. Масалан, ?унбиши эколог? о?иста - о?иста дар тамоми олам па?н шуда, о?ибат дар бисёр давлат?ои Аврупо бо номи ?изби «зелёный» - ?о ташаккул ёфт.
Вазифа?ои ?изб?ои сиёс?
?ар кадом ?изби сиёс? ?имоякунандаи манфиат?ои гурў??ои муайяни и?тимо?, синф?, милл? ва умумибашарианд.
Он?о манфиати кадом гурў??оеро ?имоя намоянд, як ?атор вазифа?о доранд.
Дар сиёсатшиносии муосир чунин вазифа?ои ?изб нишон дода шудаанд: а) ичтимо?. б) идеолог?. в) сиёс?. г) идоракун?. д) интихобкун?.
Вазифа?ои ?ар кадом ?изб ?абл аз ?ама аз талаботи гурў??ои ичтимоие, ки ба он шомиланд, вобастааст. Аз ин рў, вазифаи и?тимоии ?изб пеш аз ?ама манфиат?ои и?тимоии як гурў? ё гурў??ои ба ?ам наздики ?омеаро ?амъбаст намуда, ?амчун ифодагари он?о онро то ба дара?аи ма?омоти ро?барикунандаи ?окимияти сиёсии давлат расонида, чора?ои во?еии амал? гардонидани он?оро та?ия намуда, дар амал? гаштани он?о бе восита иштирок менамояд.
?изб?ои сиёс? ?амеша кўшиш менамоянд, ки аз ?исоби гурў??ои гуногуни и?тимо? сафашро афзуда, дар ?амъият дастгирии бештаре пайдо намояд.
Вазифаи идеологии ?изб бояд чунин масъала?оро дар бар гирад:
1. На?шаи умумии ба ма?садрасиро тартиб дода, барномаи сиёс?- и?тисод? ва сиёсии ?избиро муайян созад, яъне идеологияи ?избиро коркарда барояд.
2. Тавассути восита?ои дар ихтиёраш дошта идеологияашро табли?у ташви? намуда, аъзоёнашро дар заминаи ?оя?ои идеологию сиёсиаш тарбия намояд. Вай бояд ?амагуна таъ?ироти дар давлат ва ?а?он ба ву?уд омадаро зуд аз назари та?лил гузаронда, тиб?и он?о амал намояд. ?изб бояд ояндаи ?омеаро дида тавонад.
?адафи аввалину охирини ?ама ?изб?ои сиёс? масъалаи ба даст овардани ?окимияти сиёсист. Агар чунин имконият надошта бошад, кўшиш менамояд, ки ?е? набошад дар та?сими мансаб?ои давлат? иштирок дошта бошад. Барои ин ?изб аз байни худ намояндагони болаё?аташро ба аппарати идоракун? пешбар? менамояд. Он?о дар тарбия намудани мутахассисон низ са?м мегузоранд.
Дар интихобот намояндагонашро пешбар? намуда, аз имконияти интихобот? бо самар истифода мекунад. Яъне вазифаи асосии худ вазифаи сиёсиашро адо менамояд.
Яке аз вазифа?ои му?ими дигари ?изби сиёс? иштирок дар идора кардани ?окимияти сиёсист. ?ангоме ки ин ё он ?изб ба сари ?удрат меояд, хо?унохо? ба ?изби давлат? табдил ёфта, марому ма?садашро ба тамоми таба?а?ои ?амъият? таъвил додан? мешавад. ?изби ба сари ?окимият омада, фаъолияти тамоми сохтор?ои давлатиро тиб?и мароми хеш аз нав ташкил намуда, фаъолияти онро дигаргун сохта, тамоми со?а?ои ?аёти ?омеаро ба даст медарорад.
Ма?з аз фаъолияти ро?барикунии ?изб, гузориш ва ?алли масъала?ои дар ?аёти ?амъият? амалишаванда ба обрўю эътибори ?изб вобастааст.
?изби сиёсие, ки дар фаъолияти сиёсию идоракуниаш тавонистааст ба дили мардум бештар ро? ёбад, аз ?ониби интихобкунандагон дастгирии ?ама?ониба пайдо менамояд. Яъне вазифаи дигари ?изб дар ?омиа аз ?исоби гурў??ои гуногуни и?тимо? доштани тарафдорон ?ангоми интихобот аст, ки ин вазифаи интихобии вайро нишон меди?ад.
?изб?о вобаста ба хусусияти рафтори сиёсиашон дар ?амъият, ма?омашон дар системаи сиёс?, а?ида?ояшон доир ба инкишофи ?амъият, ва самти идеологияшон ба гурў??ои гуногун ?удо мешаванд.
Як ?исм ?изб?ое амал менамоянд, ки хусусияти мува??ат? дошта, дар мар?илаи муайян пайдо шуда, баъдтар пароканда мешаванд. Чунин ?изб?о аъзоияти устувор надошта, талабот?ои ба ?изб?ои анъанав? хосро ?ам и?ро наменамояд. Аксари чунин ?изб?о ё дар рафти маъракаи интихобот? ё дар дохили парлумон аз ?исоби сиёсатмадорони касб? ба ву?уд омада, он?оро ша?рвандони ало?ида ва ё сармоядорон дастгирии молияв? мекунанд. Табиист, ки чунин ?изб?о бештар манфиати ?амин гуна гурў??ои и?тимоиро ?имоя менамоянд. Одатан, чунин ?изб?оро ?изби кадр? мегўянд. Ба ин гуна ?изб?о дар ИМА ?изби демократ? ва ?изби ?ум?урихо?он шомиланд.
Ба ?айр аз ?изб?ои кадр? ?изб?ои оммав? амал менамоянд, ки он?о муташаккил буда, доимо амалкунандаанд.
Аъзо?а?иро дар ва?таш супурда, ?абл аз ?ама вазифа?ои и?тимо?, идеолог? ва сиёсиро и?ро менамоянд. Дар назария оид ба ?изб?о эътирофи ?онунии он?о ма?оми махсус дорад.
Ин аз он ?и?ат му?им аст, ки ?ама гурў??ои и?тимо? дар ?омеаи ?у?у?бунёду демократ? ?у?у?и ?ифзи манфиат?ояшонро доранд. Аз ин ли?оз эътирофи ?онунии он?о ба ?окимияти сиёс? имконият меди?ад, ки аз марому ма?сади ?изб?о ого? буда, фаъолияти он?оро ба назардошти дурнамоии сиёсию и?тисод? зери назорат гирифта ма?оми ?ар кадом ?избро дар ?омеа муайян созанд.
?изб?оро аз рўи ?адафи фаъолият ва тарзи фаъолият ба ду навъ ?удо месозанд: аз рўи ма?сад ?изб?ои буржуазиро ба (консерватор?ои рост, марказ?ои либерал?, исло?от?), ?изб?ои интихоби сотсиалист? (комунист?, сотсиалист?, сотсиал - демократ?, леберал?), майдабуржуаз? (итфо?и заминдорони Бул?ор, ?изби де??онии Полша), ?изби дин? (?изби насрония?ои демократ, Италия ва ?.)
Аз рўи тарзи фаъолият ният бошад ?изб?ои пешрав (?изби коммунистии Чин ва ?.), ?изб?ои парлумони (Канада, Австрия,) ?изб?ои маъракаи интихобот? (?изб?ои ?ум?урихо?он ва демократ?о дар ШМА).
Дар охир?ои соли 80-уми асри XX ?изби хусусияти трансмиллие ба ву?уд омад, ки узвият ба он фард? буд, ша?рванди ?ар кадом кишвари фаъолияти онро ?онибдору ?арсол ?а??и аъзог? ди?анда ?абул карда мешавад. Ин ?изб аз соли 1987 ба фаъолият о?оз намуда, ал?ол ба он 135 вакилони парлумон?о аз 15 кишвар, дорандагони ?оизаи Нобел? шомиланд.
?адафи асосии ин ?изби радикал? мубориза ба му?обили муриш аз гуруснаг?, фурўши яро?, солимгардонии му?ити зист, ?онибдорони ?атъии бекор намудани ?укми ?атл аст.
?онибдорони ин ?изб бар он а?идаанд, ки ин масъала?оро фа?ат дар даста?амъ? ?ал кардан мумкин аст.
Вобаста ба хусусияти рафтори сиёс? ?изб?оро ба ду гурў? ?удо мекунанд.
а) ?изб?ои демократ?, он?о ?изб?оеанд, ки нисбат ба ?ама навъи а?ида?о некбинона рафтор намуда, ?онибдори бисёрандешианд. Ба ?ама ?изб?о созиш ва ?амкор? карда метавонанд ва ?амкор? менамоянд.
б) ?изб?ои тотолитар?. Ба ин гурў? ?изб?ои сиёсие мутаали?анд, ки итоати мутла?и дигар ?избу ?унбиш?оро хостгор буда, му?обили ?амагуна гуногуна?идаг? буда, ?онибдор? бар?арор созии идеологияи ягона мебошад.
Ин ?изб?о ба?ри ма?сад?ояшон ?ама ?увва?ои норозиро дар ?амъият ба як ма?ро дароварда худро ифодагари манфиати он?о нишон меди?анд.
?изб?ои сиёс? аз ?амдигар на тан?о аз рўи ма?сади фаъолият ва тарзи фаъолият, балки идеология ?ам фар? мекунад.
?амин кифоя аст, бигўем, ки ?ар кадом гурў?и и?тимо? дорои идеологияи худ буда, манфиат?ои худро аз ?и?ати назаряв? муайян ва асоснок намуда, он?оро ?ифз мекунад.
Аз ин ?ост, ки дар рафтори сиёсии ?изб?о ду тамоил:
а) чап ва б) ростро дида метавонем. Яъне ?изб?ои сиёсие, ки ба таври кулл? дигар кардани сохти ?амъиятро ?онибдор? менамоянд, ?изб?ои чап ё ин?илоб? номида мешаванд. Вале ?изб?ои ба му?обили дигаргуни?ои и?илоб? баромадкунандаро ?изби рост мегўянд.
Табиист, ки бомурури инкишофи ?омеа та?йир ёфтани таносуби ?увва?ои ичтимо?, дигар шудани фа?миши манфиат?о ин ду маф?ум низ та?йири мазмун кардаанд.
Масалан идеали ?онибдорони ?изб?ои рост озодии инсон дар асоси арзиши фардигаро? ва муста?илияти шахсияти одам, моликияти хусус?, инкишофи бозори кушод, ра?обати бозор ва ?онибдори он, ки некўа?волиро ?ар кас худаш ба даст орад, ба шумор меравад.
Бисёри?о гумон доранд, ки ?онибдорони ин идеология ашхоси фаъол, ташаббускор, корчалон ва солиму сер?аракатанд. Ин ?абил бо ёрии дигарон худро таъмин карда метавонанд.
Аммо та?рибаи имрўзаи мардуми то?ик шо?иди он аст, ки ин а?ида асос надорад. Шояд аксари сармоядорони имрўзаи то?ик саломатии хуб дошта бошанд, лекин аксари мутла?ашон ё ?е? чизе надоштанду дар рафти ?анги ша?рванд? бо ро?и ?айришаръ? со?иби сарват гаштанд ва ё дар со?аи савдою хо?аг? вазифаи масъулро ба ў?да дошта, амволи корхонаашро аз худ намудаанд. ?айр аз ин, ду ро?, ро?и сеюм низ ?аст, ки аз як тараф, душманони сохти шўрав?, аз ?ониби дигар, му?обилон робитаи устувор доштани То?икистон бо Руссия, аз тарафи сеюм, гурў??ои муайянро мабла?гузор? намуда, он?оро ба ?анги ша?рванд? сафарбар намуда, дар ивазаш ба ин гурў??о «кумаки» и?тисод? расониданд.
Бесабаб аксари ро?барону ?умандон?ои дар ду ?ониб буда, ?ама сарватманд нагаштаанд.
?изб?ои чап бошад, ?онибдори ?амъият? будани моликияти хусус?, озодии ?амъиятии одамон таъмини адолати и?тимоию сиёс? ва баробарии дара?аи зиндагии омма ба шумор мераванд. ?изб?ои чап ба ?ои индивидуализм колективизмро мегузоранд. Хуб медонанд, ки тан?о даст?амъ?, ?ангоме, ки ?ама як хела ?авасманданд, ?амъияти инсониро пешбурдан имконпазир аст.
Доир ба умумият ва фаъолияти ?изб?о А.И. Куликов дар дастури таълимияш чунин схема пешни?од кардааст:
Тамоил | Либерализм |
Консерватизм |
Маънои маф?ум |
Калимаи лотини озод |
Ниго?доштан, ?ифз намудан |
Тамоил пайдо шуд |
Инкишофи капитализм дар Аврупо дар аср?ои XVII- XVIII |
Дар асри XVIII- XIX ?амчун ?авоб ба бенизом? ва харобшав? ин?илоби бузурги Франция ба ву?уд овард. |
?ояи асос? |
?адалимкон доштани озодии фард? |
Ниго? доштани анъана?ои устувори ?аёти ичтимо? |
Идеологияи к?? |
Идеологияи синфи нав- буржуазия |
Идеологияи кў?наи аристократяи феодал? |
Тамоил |
Неолиберализм |
Неоконсерватизм |
Фар?ият?ои сиёс? |
1. Давлат фаъолона и?тисодиётро танзим дода, иллат?ои бозорро бартараф менамояд. |
1. Давлат ба худтанзимди?ии бозор мудохила накунад. |
Мав?еи умум? |
а) афзалияти ?у?у? ва озоди?ои шахс дар ?омеа. |
|
Новобаста аз он, ки ?изб?ои коммунистию социал- демократ? ?изби ме?наткашанд, вале байнашон фар? ву?уд дорад.
?изб?ои сиёс? |
Тарзи ?аракат ба социализм |
Муносибат ба моликият |
Адолати ичтимо? дар ч? зо?ир мешавад |
Навъи система?ои сиёс? |
Коммунист?о |
Муборизаи синф? ва ин?илоб? |
Афзалияти моликият? |
Та?сими баробари бойгари?ои сохташуда |
?онибдори хо?аги?ои марказонидашудаи план? |
Сотсиалист?о |
Исло?оти осоишта, мутассил дар ?аёт ?ор? намудани унсур?ои социалист? |
Афзалияти моликияти хусус? |
Барои баробарии имконият?о дар ба даст овардани васоили зиндаг? |
Барои и?тисоди озоди бозор? |
Ну?таи му?име, ки имрўз дар атрофи он ?ама ибрози назар доранд, масъалан бисёр?избист ва онро падидаи демократ? меноманд, ки ин асоси илм? надорад.
Просмотр: 6185
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved