Дата: 2016-03-05
НАКША.
1. А?амияти атмосфера дар табиат ва ?аёти инсон.
2.Сарчашма?ои ифлосшавии атмосфера ва таснифи он?о.
3.Та?ийрёбии таркиби гази атмосфера бо фаъолияти хо?агииинсон ва о?ибат?ои экологии он.
4.Та?ийрёбии таркиби гази атмосфера бо фаъолияти хо?агии инсон ва о?ибат?ои экологии он.
5.Пестисидхо ва таъсири он ба саломатии инсон.
6. Гармшавии иклим дар сайёраи Замин ва таъсири он ба сарватхои табиии Точикистон.
Инсон ва табиат аз ?амдигар ?удо нашаванда буда, ягонагии бузургро ташкил мекунанд. Барои инсон табиат ?амчун му?ити зист ва ягона сарчашмаи ?онеъ гардонандаи талабот ба ?исоб меравад. Табиат ва сарват?ои он боигарии асосиест, ки инсон дар он умр ба сар мебарад ва ?амъияти инсон? инкишоф меёбад.Т?ли аср?ои зиёд табиат ба таври мунтазам инкишоф меёфт, вале дар сол?ои охир дар асоси таъсир расонии инсон ин инкишофёб? як ?адар коста гардид, зеро халалдоршав? фаъолияти инсон, бесару сомон? ва муносибати ?айрио?илона вазъи экологиро шадид гардонд. Мутахассисони со?аи экология чунин ?исоб кардаанд, ки ?ар сол дар сайёраи Замин то 6 млрд тонна с?зишвории шарт? с?зонида шуда, ба атмосфера то 20 млрд тонна гази карбон, 150 млн. т. сулфат, бештар аз 40 млн. т. чанги хокистар, та?рибан 600 млрд тонна пасмонда?ои саноатию маиш? ?амро? мешаванд. Дар бисёр кишвар?ои ?а?он ?ар сокин дар як сол аз 6 то 8 кг чангу ?уборро нафас мекашад. Газ?ои с?хтаи автомобил ва дигар воситаи техник?, пасмонда?ои корхона?ои саноат? , пасмондахои ферма?ои чорводор?, аэрозол?о, нури?ои органикию ?айриорганик? ба табиат ворид шуда, онро ифлос менамоянд. Халалдор шудани му?ити таби? тавассути пасмонда?ои саноат? ва маиш?, газ?ои с?хта , за?рхимикат?о ва нури?ои химияв? сабаби ифлос шудани ?абати атмосфер?, нобуд шудани намуд?ои зиёди набототу ?айвонот мегардад.
Элемент?ои химияв? бо воситаи ?аво гардиш намуда, ба об ва хок ?амро? шуда боиси ба амал омадани касали?ои гуногун мегардад. Аз ин р? чорабини?ои мушахасе андешида мешавад, то ки таркиби сарвати таби? ифлос нагардад ва аз тарафи инсон он ?ифз карда шавад. Дар моддаи 44 Сар?онуни ?ум?урии То?икистон омадааст ( 1994 ) « хифзи табиат,ёдгори?ои таърихию фар?анг? вазифаи ?ар як шахс аст ».
хамчунин ?онуни ?ум?урии То?икистон « Оид ба фазои атмосфера» аз 01.01.94 сол ?абул гардид, то ки муносибати инсонро ба ?абати ?аво? м?ътадилу о?илона созем.
?ум?урии То?икистон дар ?алли мушкилот?ои эколог? фаъолона иштирок намуда, як ?атор Конвенсия?ои байналмиллалии Созмони Миллал? Мутта?идро дар со?аи ?ифзи му?ити зист, алалхусус истифодаи о?илонаи ?авои атмосфер? ва ?ифзи онро тасди? намуд ва барои амал? намудани он барнома?ои милл? ва стратегия?о та?ия карда аст. Шароити ба амал омадан ва тара??? намудани ?аёт дар сат?и Замин ба ?абати ?аво? вобаста аст. Атмосфера аз газ?ои гуногун ва ?абат?ои ало?ида иборат буда ?ар як ?абат а?амият ва вазифаи му?ими худро дорад. Масалан ?абати аввалини атмосфера ?абати тропосфера буда , танзимкунандаи и?лими сайёраи Замин ба ?исоб меравад. ?абати стратосфера ?абати му?офизаткунанда аз ?ирм?ои кай?он? ва фур?барандаи нур?ои ултробунафш аст. ?абати ионосфера ?абатест, ки ионизатсияи молекулаи газ?ои зиёд дошта тамоми мав?удоти зиндаро аз таъсири радиатсияи кай?он? му?офизат мекунад.
А?амияти атмосфера барои табиат ва ?аёти инсон басо калон аст. Атмосфера ?амчун пардаи берунии замин а?амияти химияв? дошта, метеорид?ои ба сат?и замин ояндаро ?удрат? с?зонидан дорад. Офтоб ба с?и замин ми?дори зиёди энергияро мефиристад, лекин аз ?исоб таъсири атмосфера тан?о он ми?дор энергия ба сат?и замин мерасад, ки барои ?аёти организм?ои зинда зарур аст. Бо?имонда ё ?аббида ё нест мешавад ва ё ба кай?он бебозгашт бар гардонида мешавад.
Агар атмосфера намебуд р?зона ?арорат бени?оят гарм ва шабона бени?оят сард мегашт. Нур?ои к?то?мав?и ултробунафш, ки барои ?аёти организм?о хавфноканд ма?з ?абати атмосфера онро ниго? медорад, ки асосан ин раванд дар ?абати азон? ба амал меояд ва мубодилаи доимиии замин ва атмосфераро таъин мекунад.
?абати озон? дар болои ?абати тропосфера ва поёнии стратосфера ?ойгир шуда организми зиндаро аз таъсири марговари нур?ои ултробунафши к?то?мав?и офтоб ?ифз менамояд.
Ба ?исоби миёна 19% - и нур?ои к?то?мав?и офтобро, ки ба сат?и замин равона мешаванд, атмосфера фур? бурда, 30% ба кай?он па?н мешавад.
Ба?ияи нур?о 51% ба ?абати сат?и замин па?н мегардад.Аз ин шумора та?рибан 21 % дар шакли мав??ои дароз ба кай?он пас гардонида шуда, 30 % ба атмосфера дар шакли ?арорат дода мешавад.
Ба ?айр аз дар меъёри муайян ниго? доштани ?арорат, атмосфера вазифдор аст, ки намии и?лимро низ танзим намояд. ?ойгирии массаи ?авои гарм ва сард, ?амчунин абр ва ма?м?и абр?ои сиё? , ?арорати ма?ал ва боришот - сарчашмаи ба амал оварандаи и?лими ма?ал аст, ки бевосита роли фишори атмосфер? ва шамол калон аст.
Атмосфера як ?исми му?ити зист ба ?исоб меравад, ки организм?ои гуногун дар он маскун гардидаанд.
Организм?ои зинда бенафас кашидан умр ба сар бурда наметавонанд, аз ин ли?оз а?амияти гази оксигени дар таркиби ?аво буда, хеле роли му?имро мебозад. хисоб карда шудааст, ки ба ?исоби миёна инсон дар як шабонар?з зиёда аз 500 л. гази оксигенро барои нафас кашидан истифода мебарад. Сарчашма?ои ифлосшавии атмосфера газ?ои гуногун, бу?и ?иссача?ои гарду дуд ва мавод?ои ма?лул шуда буда, барои организм?ои зинда таъсир манф? расонда сат?и зисти он?оро ном?ътадил менамояд.хамчунин сарчашмаи дигари ифлосшавии таркиби гази атмосфера со?а?ои саноат ва мавод?ои химиявие, ки зидди организм?ои зараровар мавриди истифода ?арор дорад, партов?ои на?лиёт, ифлоси?ои радиоактив? маъсуб меёбанд. Аз ин р? сарчашма?ои ифлосшавии атмосфераро ба ду гур?? тасниф карда мешавад :
Ифлосшавии таби? – ин ифлосшавиест, ки дар раванди таби? ба амал меояд ва ?ангоми аз ?ад зиёд ?амро? гаштани чангу гард?ои таби? ба такриби атмосфера таркиби гази атмосфераро дигаргун мекунад. хама ва?т дар такриби ?аво чангу гарди таби? ма?уд аст, ки бо гуногун сарчашма?ои таби? ?амро? гардида аст. Аз ?и?ати пайдоиш гард?ои табииро ба се гур?? ?удо мекунанд :
Гарди маъдан? ин ма?сулоти бодлесшав? ва вайроншавии маъдан?ои к??? мебошад. Ба он?о гарди ?ум , ?иссача?ои хок, хокистар, намак, ки бо ёрии бу?и мав?и у?ёнус?ою пошх?рии заррача?ои сахт вориди атмосфера мегардад шомил аст. Ба ин гур?? гарди дар нати?аи с?хтори ?ангал, торф, фаввораи вулкан?о ба амал меояд таалу? дорад. Баъзан гарди маъдан? дар сат?и атмосфера конденсатсияи баланд дорад. . Бештар баланд шудани конденсатсияи гарди маъдан?о дар ва?ти т?фон?ои гард дар нати?аи вайрон шудани ?оидаи агротехниек?, фаввораи вулкан?о ба амал меояд.
Гарди органик? - аз бактерия?о, вирус?о, гарди растани?о ?осил мешавад.
Гарди кай?он? - аз бо?имонда?ои метеорит?ои с?хта дар раванди ба сат?и замин фаромадан пайдо шуда ба таркиби гази атмосфера таъсир мерасонад.
Ифлосшавии таби? дар сурати м?ътадил буданашон ба таркиби гази атмосфера та?ийроти ?идд? ба амал намеоваранд. Вале афзудани партов?ои гард, хокистар, газ?ои вулкан, с?хтор?ои ?ангалу торф ба таркиби ?авои атмосфера та?ийроти ?идд? ба амал меоварад. Хусусан ба растани?ои кишоварз? зарари зиёд меоваранд. Зарра?ои гард масома?ои баргро ма?кам намуда, раванди физиологии он?оро ном?ътадил месозад.
Дар ма?м?ъ ифлосшавии табиии атмосфера асосан ба саломатии инсон ва м?ътадилии му?ит зараровр нест, чунки он?о ба ?онун?ои биологии танзимгари гардиши модда?о ва энергияи дар табиат буда мусоидат менамояд.
Ифлосшавии сунъ? ( антропоген?) .
Та?ийрёбии таркиб ва сифати ?авои атмосфера асосан ба фаъолияти инсон вобаста аст.Сарчашма?ои асосии ифлосшавии сунъии ?авои атмосфера партов?ои саноат?, на?лиёт ва маиш? мебошад. Аз ?и?ати хислат ва тарзи таъсиррасон? ифлосшаии сунъиро ба ду гур?? тасниф мекунанд :
Ифлосшавии механикиро зарра?ои хурдтарини гарди корхона?ои саноат?, дуди аз с?хтани ангишт ба амал омада ташкил меди?ад.
Ба ифлосшавии химияв? партов?ои гардмонанду газмонанд, ки дар реаксия?ои химияв? ?обилияти як?оя амал карданро дорад дохил мешавад. Таркиби химиявии партов?о ба намуди с?зишвор? , тарзи с?зиш, тркиби ашёи исте?сол?, технологияи исте?солот вобаста аст.
Аз маълумоти олимон бар меояд, ки аз ?ониби инсон ?оло соле бештар аз 100 млрд.т. модда?ои гуногун мавриди истифода ?арор дорад. Агар бо чунин суръат истифодаи мавод?ои ифлоскунанда идома ёбад, аз э?тимол дур нест, ки то охири саддаи равон шумораи он?о ба 300 млрд.т. мерасад. ?исоб карда шудааст, ки аз с?хтани ангишт дар як сол ба атмосфера та?рибан 120 млн.т. хокистар партов мешавад.
Мувофи?и маълумоти олим Д. Арманд, (1966 ) дар 100 соли охир ба таркиби атмосфера бештар аз 1,7 млн.т. арсен, 1,5 млн.т. никел,
1,6 млн.т. силитсий, 1,2 млн.т. гази карбон, 1млн.т. ру? ва ?амон ?адар мис ворид гаштааст.
сарчашмаи вайронкунии таркиби гази атмосфера со?а?ои саноат ва мавод?ои химиявие, ки зидди организм?ои зараровар мавриди истифода ?арор дорад, партов?ои на?лиёт, ифлоси?ои радиоактив? маъсуб меёбанд
Захираи ?аво дар му?ити атрофи кураи замин , ки онро атмосфера меномем бе?ад зиёд аст. хаво аз таъсири ?одиса?ои табий (заминчунб?, вул?он, гирдбод…) ва фаъолияти инсон ифлос шуда метавонад, ки он ба набототу ?айвонот ва ба саломатии одамон зарари калон дорад . масалан , яке аз сабаб?ои ифлосшавии ?аво зиёд шудани ми?дори гази карбон ва ба ?аво бардошта шудани чангу ?убор мебошад.
Сабаб?ои зиёдшавии гази карбон дар атмосфера с?хтани ?ар гуна с?зишвори?о (?езум, ангиштсанг,торф, ма?сули нафт? , газ?ои с?занда) ба ?исоб меравад.
хисоб карда шудааст, ки ба ?ар 1 см*2 сат?и кураи замин 5770 грамм гази карбон рост меояд. Аз ин ми?дор 0,125 грамм дар таркиби ?аво , 7,5 грамм дар у?ёнус?о , 0,1 грамм дар растани?о , 0,0015грамм дар ?айвонот , бо?имондаи зиёдаш дар таркиби минерал?о аст.
Ми?дори гази карбон дар атмосфера 0,03-0,04% бошад, кифоя буда, он барои растани?ои сабз ( дар про?есси фотосинтез ) а?амиятнок асту манбаи пайдоиши дигар модда?ои органик? мегардад. Аз р?и ?исоби К.А. Тимирязев , ?ар сол барои фотосинтези растани?о 175 миллиард тонна гази карбон мешавад , ки аз ин ми?дор 155 миллиард тоннааш барои растани?ои сат?и хушк? сарф мешавад, ки рексияи он чунин аст:
6 СО -2 ? 6 Н-2 О равшан?, гарм? С 6 Н-2О-6 ? 6О-2
?амин тавр , муддати 35 сол растани?о ?амаи гази карбони дар атмосфера бударо як маротиба фур? бурда , як маротиба аз нав иваз мекунандва як ми?дораш ба шакли модда?ои п?сида , торф , нафт, ангиштсанг , графит, минерал бо?? мемонд.
Агар аз як тараф , гази карбон барои фотосинтез сарф шавад , ?ои он аз ?исоби с?хту с?зи модда?ои органик? , аз ?исоби мубодилаи модда?о (газ?о ) дар ?айвонот, наботот , инсон ( ?ангоми нафаскаш?) , инчунин дар ва?ти п?сиши модда?ои органик? пур шуда меистад , бинобар он, ма?сади проблемаи му?офизати ?аво ин аст , ки ?амин ?олати баробар?ба тари?и зарарнок та?ийр наёбад.
Академик А. Е. Ферсмен тахмин кардааст , ки агар гази карбон дар атмосфера 2 баробар зиёд шавад, ?арорати гармии миёнаи кураи замин 4*0 С зиёд мегардад, ки он дар ?аёти растани?о та?ийроти калоне меорад. Мувофи?и назарияи ? , ин ?олат ба тарзи фо?иав? не, балки дар муддати 500 сол ба ву?уд меояд . ?исоб карда шудааст , ки дар кураи замин аз соли 1900 то соли 1958 тан?о 87 миллиард тонна ангишт , нафт , слане?и с?занда с?хта шудааст . Ин ми?дори с?зишвор? 12,3 миллиард тонна гази карбонро ба ?аво ?амро? кардааст.
Та?ийрёбии таркиби гази атмосфера дар нати?аи модда?ои радиоактив? низ ба амал меояд, ки он се хел мешавад :
1.радиоактив? таби?
2. дар нати?аи кори корго??ои атом? – истго??ои бар?ии атом?
3. таркиши сило?и атом? .
Радиоактиви табии аз нур?ои космик? ба амал омада , ба фаъолияти инсон вобаста набуда, он дар ?абат?ои болоии атмосфера ба ву?уд меояд, ки ба он тамоми организм?ои зинда одат карда, ягон зарар намебинанд.
Дар ва?ти сан?иши истифодабарии яро??ои атом? ?аво ифлос мешавад. Ба ин мисол шуда метавонад:Семипалатинскийи ?азо?истон, ки маркази сан?иш?ои яро??ои атоми? аст . Агар моддаи радиоактиви? ( хусусан изотопи йод – 131 , строн?ий – 90 , ?езий – 137 ) ба узви растан? бо воситаи хок ё гуногун ро??о ворид гардад, онро чорво х?рад,ба воситаи шири он ба одам мегузарад . Дар ин ?о во?еаи Чернобол, ки 29 – уми апрели соли 1986 руй дод , вайрон шудани тан?о як агригати стансияи электрикии атом? ба мабла?и 16 млрд с?м хароб? овард ва боз ч? ?адар растанию ?айвонот нобуду одамони зиёде ба касали?ои вазнин ду чор шуданд . Ин чунин а?олии сад?о де?от ба дигар ?ой?о к?чонида шуд . хол ин, ки ин гуна стансия?ои бар?ии атом? дар соби? Итти?оди Ш?рав? зиёда аз 50 адад сохта шуда буд.
Соли 1945 дар Япония ду бомбаи атомии на он ?адар калон тарконда шуда буд . ?ариб 200 ?азор нафар ?алок шуд ва аз ин ?ам зиёд одамони за?ролуд шудаи зинда монда то ?ол худашон ва насли он?о беморанд.
Агар як бомбаи атомии ?озирар дар р?и замин тарконем , да??о млн тонна чинс?ои к??иро мисли заррача?ои ба назар ноаён ба баландии 9- 12 км ба ?аво бардошта пас аз кристаллизасия шудан ба масофаи садд?о км*2 ба р?и замин омада , организм?ои зиндаро за?ролуд мекунад . Агар ?ачми заррача?ои ба ?аво бардошташуда 0.1 мм бошад , пас аз 2 ?афта дар р?и замин баргашта мефарояд . Агар бомбаи атомии дар ?аво тарконда шавад , радиоактив? он то баландии 30 км мерасад ва пас муддати сол?ои зиёд о?иста-о?иста ба р?и замин омада мерасаду таъсири манфии худро мегузорад .
Бомбаи атомиро дар ку?ое, ки тарконем дар як радиуси муайяни марз зарари калон мерасонад ва як ми?дори ?авои зарар дида , дар ва?ти ?аракат ?ариб ба тамоми курраи замин па?н мешаваду бо ?амро?ии боришот ва ё дигар зарра?ои таркиби ?аво ба р?и замин омада мерасад.
Баъзан бомба?ои атомиро дар оби у?ёнус?о метарконанд, ки дар нати?а олами бои организ?ои зиндаи об? нобуд мешаванд.
Аз таъсири бомба?ои атом? микроорганизм?ои касалиовар вирус?о, бактерия?о мутасия шуда, сохти нав мегиранд ва сабаби ?ар гунна касали?ои нав мегарданд, ки ин кори олимони со?аи тибро хело душвор мегардонад.
Дар соли 1945 дар Хелсинки шартнома бо иштироки якчанд давлат?о оид ба кам кардани истифодаи яро?и атом? баста шуд . Инчунин мо?и августи соли 1963 дар Москва байни соби? Итти?оди Ш?рав? , Амрико ва Англия оид ба ?атъ намудани озмоиши бомбаи атом? дар ?аво , замин ва об шартнома баста шуда буд. Бо ма?сади кам кардани исте?соли яро??ои атом? соли 1976 дар Хелсинки ?амъомаде барпо гардид , ки яке аз фаъолони он давлати соби? Итти?оди Ш?рав? буд.
Боз аз ?ама му?имаш он аст, ки бо ма?садибар?ам додани ?анги ?а?он? ва то 50 % кам кардани яро??ои атомию водород? , ракета?ои миёнапарвоз вох?рии чандин сарони давлат?ои бузурги ?а?он ба амал омад. Аз ?умла вох?рии сардорони ?амаи давлат?ои Аврупо дар Пари? (ноябри соли 1990) ба он ма?сад равона карда шуда буд , ки дар оянда мардум осоишта зиндаг? намуда бо обу ?авои тоза таъмин бошанд. Яъне яро??ои ?ар як давлат то ?аддал имкон каму равобита?ои д?ст? дар со?аи илм, техника, маданият, санъат, и?тисодиёт зиёдтар шавад.
хамаи ин к?шиш?о барои дар оянда тоза ниго? доштани ?авои атмосфера аз нур?ои радиоактив? ниго? доштани саломат?, бар?ам додани хавфи ?анги ядро? ва барои ?аёти осоиш к?шиш намудан аст. Зеро дар оянда ч? ?адар харо?оти ?арб? аз бю?ети ин ё он давлат кам карда шавад, ?амон ?адар барои бе?будии зиндагии мардумаш сарф карда мешавад.
Та?ийрёбии таркиби гази атмосфера аз партов?ои саноат?.
Проблемаи та?ийрёбии таркиби гази атмосфера дар назди ?ар як давлат, но?ия ва ташкилот?ои ?удогона гузошта шудааст. Бо ин ма?сад конференсия?ои илм? мегузаронанд, материал нашр мекунанд , тар?иботу ташви?от мебаранд , армияи кормандони санитария, химик?о, физик?о, ин?енер?о, и?тисодчиён, ?у?у?шиносон, биолог?о, географ?о ва педагог?о ба ?алли он к?шиш мекунанд.
Саноат бо партов?ои худ яке аз сарчашмаи асосии ифлос кунандаи ?авои ма?ал мебошад ва агар имконияти ?амаи ин партов?оро аз нав кор кардан ба ро? монда шавад, боз чандин млну млрд?о с?мина ма?сулоти иловаг? исте?сол кардан мумкин аст. Аммо ин ма?сади на?иб аллакай дар баъзе давлат?ои тара??икардаи ?а?он ба монанди ИМА, Германия, Япония дуруст ба ро? монда шуда бошад ?ам, дар аксарияти давлат?ои ?а?он ва ша?ру но?ия?ои бисёре ба ин масъала эътибори ?идд? намеди?анд.
Завод?ои сементе, ки филтрати чангфур?баранда (чангкашак) надоранд, ?ар сол ба ми?дори 400 ?азор тонна гарди семент (сементи аълосифат) ?амчун чангу ?убор ба ?авои атмосфера ?амро? шуда, онро ифлос мекунад.
Дуд бошад аз ?ар гуна с?зишвори?о хори? шуда, таркиби газии атмосфераро вайрон мекунад. Дар ва?ти с?хтани як тонна бензин 60 кг. гази карбон хори? мешавад. хол он ки дар як р?з тан?о дар ша?ри Пари? аз с?зишвори?ои на?лиёт? 50 млн м *3. гази карбон хори? мешавад. Дар ИМА дар як шабонар?з ?амон ?адар гази карбон ?удо мешавад, ки вазни он ба вазни мошин?ои бордоре баробар аст, ки аз Чикаго то Ню-Йорк ?атор истад. Дар як соат, ин ми?дор мошин?о зиёда аз 4 млрд. тонна дуд хори? мекунанд. тасаввуркард, ки дар ми?ёси дунё ?ар соату ?ар р?з ва ?ар мо?у ?ар сол ч? ?адар дуд хори? мешаваду сабаби ифлосшавии ?авои атмосфера мегардад.
Дар дунё ба ?исоби миёна агар 200 млн мошин ?ар шабу р?з дар ?аракат бошаду ба ?исоби миёна ?ар яки он 10 литр? с?зишвор? сарф кунад, ?исоб кунед, ки ?амаи мошин?о ч? ?адар с?зишвор? с?хта, ч? ?адар гази карбон хори? мекунанд. Барои мисол ?исоб кунед, ки дар ша?ри Душанбе ?ар р?з 30 ?азор мошин?ои сабукрави шахс?, 20 ?азор мошин?ои гуногун, 1,5 ?азор мошин?ои ша?ру но?ия?ои дигар ва боз 3 ?азор мотосикл дар ?аракат буда ба с?зишвори?ои бензин?, керосин?, соляркаг? ва газ? ?авои ша?рро ч? ?адар ?уборолуд мекунанд. Ба замми он, манбаъ?ои обгармкун? истифодабарии с?зишвор? аз тарафи а?ол?, нафаскашии 611,2 ?азор а?олии та??о? ва ?ариб 10 ?азор ме?мон?о, инчунин як ми?дор ?айвонот ба ?авои ша?р ч? гуна таъсир мерасонанд.
Fайр аз ин, дар таркиби ?аво заррача?ои г?гирд (сулфур), ??р?ошим, о?ан, дуоксиди силисий, сеоксиди алюминий, пайвастаги?ои сулфур, фосфор, калсий, магний, сулфиди аргенитум, ну?ра, мис ва ?айра ?аст. Ин заррача?о хосияти оптик? дошта, равшаниро па?н мекунанд, нур?ои радиасионии офтобро фур? мебаранд ва хусусияти патоген? (касалиовар?) ?ам доранд. Агар заррача то 0,3-0,5 микрон бошад, ба алвиола?о (ковоки?ои ?аво?)-и шуш рафта мерасад. Аз ин сабаб баъзе кормандони ин ё он исте?солоти саноат? ба касали?ои касб? дучор мешаванд. хисоб карда шудааст, ки дар 1см*3 ?авои ша?р 100 ?азор заррача?ои ?убор? ?аст ва дар 1м*3 ?авои болои ба?ру у?ёнус ё назди дарё бошад, аз он 10 маротиба камтар заррача?о дорад. Он заррача?ои ?аво? дар баландии 2 км 50 маротиба кам мешавад ва дар баландии 5 км (нисбат ба баландии 2 км ) 1000 маротиба кам мешавад.
Fайр аз ин, ?аво дар нати?аи ?анг?о ё сан?иш?ои ?арб? (истифодабарии тиру т?б, танк, самолёт, мошин, ракета, бомба) ифлос мешавад.
Аз печу оташдон?о ба ?айр аз дуда боз гарди хокистар баромада ?аворо ифлос мекунад. Мисол, дар Англия ?ар сол 200 млн. тонна ма?сулоти нафтро ба сифати с?зишвор? ба кор мебаранд, ки аз он 31,4 млн. тоннааш ба ?аво мебарояд. Як ТЭ? (стансияи бар?ии олав? СБО) дар як шабонар?з 2 ?азор тонна ангиштсангро истифода мебарад, ки аз он 520 тоннааш нас?хта, ба воситаи дудкашак ба ?аво меравад.
Инчунин дар ифлосшавии ?аво поезд ?ам таъсир мерасонад, ки аз он дуда, хокистар баромада, ба радиуси 30 км. па?н мешавад.
Дар ш. Душанбе ?авои микрорайон?ои шимол?, комбинати г?шт, фурудго?и тайёра, вокзали ро?и о?ан, хиёбон?ои ба номи ?. Расулов, Б.Fафуров, нисбат ба дигар ?исм?ои ша?р ифлостар аст. Чунки дар ин ?ой?о бештар ?аракати на?лиёт ва ?ойгирии корхона?ои саноат? ба назар мерасад
Мувофи?и маълумот?ои сардухтури стансияи эпидимологии ш. Душанбе, тара??иёти босуръати саноат? ва на?лиёт ба ифлосшавии ?авои ша?р бо модда?ои за?рнок таъсири худро мерасонад, ки ба он 68% на?лиёт гунна?кор аст.Инчунин ба он ?арорати и?лим, камбориш?, бад кор кардани системаи хо?агии коммунал? ва идора?ои сабзу хуррамгардонии ша?р сабабгоранд . Аз корхона?ои саноат? дар навбати аввал заводи семент, итти?оди исте?солии масоле?и хонасоз?, заводи арматурбарор?, , заводи хиштбарор?, завод?ои рав?ан, г?шт, чармисте?солкун? ?амъ 130 корхона гуна?кор аст. Аз ин сабаб ?авои болои ш. Душанбе бо чангу ?убор, гази сулфур, оксиди нитроген, формалдегид, бензапирен, оксиди карбон ва ?айра як?оя шуда пардаи ?ализеро мемонад. Ин ифлосии ?аво ба п?ст, ро??ои нафас, узви бино? таъсир расонда сабабгори касали?ои дарди чашм, бронхит (ди??и нафас), касали?ои п?сту системаи р?даю меъда ва асаб гардида, дар ?у?айра?о мубодилаи ангиштобаю сафедаро вайрон карда, сабабгори касали?ои инфексион? мешавад. хатто бензапирен ба касалии саратон ибтидо мегузорад.
Дар Лондон с?хтани ангиштсанг ?ан?з аз соли 1276 ( аз давраи шо? Эдуарди1) манъ карда шудааст. Чунки заводу фабрика?ои шахс? хело зиёд буда, инчунин ба му?ити ша?р р?з?ои зиёд шамол намевазид. Агар ша?р дар чу?ур? ё дар и?отаи к??у тепа?ои баланд ?ойгир бошад, ба он бод намевазад. Бинобар он, дуду чангу ?убори хори?шуда дар болои ша?р мисли парда меистад, ки онро смог меноманд. Масалан , Мехико ша?рест, ки ?ар р?з ба р?яш 200 тонна чангу ?убори атмосфера мешинад.хавояш чунон сер?убор аст, ки то 4 км. масофаро дидан мумкин асту халос. хол он ки соли 1940 – ум дар ?амон ?о то 20 км – ро дидан мумкин буд.
Дар дунё аз ?ама ша?ри дудзада Питсбург (яке аз ша?р?ои саноатии металлургии ИМА )ва баъд аз он Лос – Ан?елесу Дордмунди Германия ба?исоб меравад.
хар сол ба болои 1км*2 ша?р?ои зерини Аврупо ( аз р?и маълумот?ои К. Н. Благосклонов, А. И. Иноземсев ва Т. Н.Тихомиров соли 1967 ) ин ми?дор чанг мешинад: Ливерпул – 969т. дар як км*2 ё ин ки 969 гр. дар як м*2, Бирмингем – 480 т., Харков – 456т., Лондон – 365т., Луганск – 364т., Ленинград – 290т.
Аз газу чангу ?убори ашёи баъзе завод?о бисёр одамон за?ролуд мешаванд ва мемиранд ё ?увваи кориашонро гум мекунанд. Аз оксиди р??, ??р?ошим, сулфур, нар?ои рентген?, гази хлор бром, фтор, марги муш, сурма ва ?айра касали?ои узви нафаскаш?, р?даю меъда, дилу хун, п?сту асаб ба амал меояд. Аз таъсири за?ролудшав? на тан?о одамон, балки ?айвоноту наботот ?ам зарур мебинанд. Хусусан стирол ( аз саноати каучук ), фурфурол ( аз саноати пластмасса ), фенол ( моддаи наркотик? ), диметилформамид ( аз саноати нах?ои сунъ? ), гази карбон (аз ?убори ангиштсанг) , пайвастаги?ои фторид? ( аз заводи алюминий ) , гарди семент, гарди хокистар… зарарнок мебошанд.
Пестисид?о ва таъсири он ба саломатии инсон.
Пестисид?о ?обилияти к?чиш карданро дошта ба ?узъ?ои гуногуни табиат таъсир мерасонанд. хангоми коркарди растани?ои кишоварз? бо воситаи тайёра?о бештар ифлосшавии атмосфера ба амал меояд, зеро баъди коркарди растани?ои кишоварз? ?исми зиёди заррача?ои пестисид?о ?амро?и бод ба ?абат?ои болоии атмосфера бурда шуда, дар он ?о м??лати зиёд ниго? дошта, ?амро?и барфу борон боз ба сат?и сайёраи замин бар мегардад.
Роли асосии даврзан? ва ?амъшавии пестисид?оро дар му?ити и?ота карда хок мебозад. Вайроншавии он?о бо ёрии микроорганизм?ои дар хок буда ба амал меояд. Пестисид?о ба хок ?амро?и тухми растани?о, коркарди растани?о ва бо?имондаи он?о, пору?ои органик? ворид мегардад. хангоми боридани барф ё борон он?о ба об?о ?амро? мегарданд. Пестисид?о ?обилияти вайронкунандаг? дошта бештар ба мувозинатии системаи эколог? таъсир мерасонад.
Пестисид?о ба организми инсон бетаъсир набуда он асосан бо воситаи нафасгир?, п?ст, ва узв?ои х?рокхазмкун? ворид шуда, онро за?ролуд менамоянд.
Бо воситаи узв?ои х?рок?азмкун? ва нафаскаш? ба организми инсон пестисидхои хлорорганик? ворид мешавад. Он?о ?амчун ангезанда ба п?ст ва пардаи луоб? таъсир намуда, системаи маркази асаб, ?игар, хун ва гурдаро захмин менамоянд.
Препарат?ои симоборганик? бошанд ба маводи за?ролуди балантаъсир таалу? дошта, хатарноктаринаш гранозан, меркургексан ба ?исоб меравад. Дар суръати за?ролуд шудан ба ин мавод дар да?он тамъи металл? пайдо шуда, дарди сар, варами реша?ои дандон ва хунрав? аз он?о мушо?ида шуда, дилбе?ошав? ба амал меояд.
Гузариш ба технологияи саноатии коркарди майдон?ои кишоварз? имконият меди?ад, ки восита?ои химиявиро барои ма?в намудани зараррасон?ои растани?ои кишоварз? самаранок истифода намоем. Такмил додани гуногун воситахо таъсири манфии пестисид?оро ба одамон, ?айвонот вам у?ити зист кам менамояд.
Гармшавии и?лим ва о?ибат?ои эклоги он.
Гармшавии и?лим дар сайёраи Замин аз он сабаб ба амал меояд, ки атмосфера нур?ои гармиро фур? мебарад ва ба фазои кай?он баргашта рафтани аз сабаби ?амъшавии газ?ои гармхонав? душвор мегардад, ки инро « таъсири гармхонв? » меноманд. Дар таъсири бухори ( парников?й эффект ) гази карбон , ки он аз ?исоби фаъолияти исте?соли инсон дар атмосфера торафт зиёд мегардад. Табиат бо чунин ми?дори гази карбон мубориза бурда наметавонад ва ин боиси ноустувории системаи эколог? мегардад. Яке аз о?ибат?ои хатарноки гармшавии и?лим ин об шудани пирях?о ва дар натича баланд шудани сат?и у?ёнуси ?а?он?.
Ин проблемаи глобал? ба сарват?ои табии То?икистон низ таъсир расониданаш мумкин . Мувофи?и пешгуи?ои тахмин? баландшавии ?арорат дар ма?м?ъ ?араёни вайроншавии яхбандиро метезонад Дар Помири Шар?? - Fарб? дар ?авзаи дарёи Му?су пиряхи Федченко зиёда аз 3 -5 % ?а?ми худро аз сабаби надоштани захираи хунук? аз даст меди?ад.
Дар Помири Fарб? дар давоми ним асри охир бисёр пирях?ои хурд нест гардидаанд. Дар ма?м?ъ майдон?ои яхбаста дар ин ?о 15% - 20% ва ?а?ми ях?о то 20 - 25 % кам мегардад.
Олимон му?аррар кардаанд, афзоиши партов?ои газ?ои бухор? бо ?амин сурат идома ёбад, онго? соли 2100 метавонад ба баланд шудани ?арорати миёнаи солонаи ?абати поёнии фазои атрофии Замин аз 1 то 3,5 *0 С оварда мерасанд, ки дар навбати худ ба обшавии ях?о ва баланд шудани сат?и ба?р ба 15 - 95 см меоварад.
Баъзе олимон чунин а?ида доранд, ки тундбод?о ва обхези?ои зиёди дар сол?ои охир ба амал омада, мумкин аст, о?ибат?ои гармшавии глобал? бошанд.
Борон?ои ишкордор ва таъсири он ба сарват?ои таби?.
хан?з дар нимаи охири асри IХ химики маш?ури англис Р.Смит назарияи боришот?ои иш?ордорро пешниход намуда буд. Сабаби асосии ба амал омадани чунин боришотро ? аз меъёри таби? зиёд с?хтани ангишт ме?исобид. Р. Смит таъсири манфии боришоти иш?ордорро барои набототу ?айвонот, обу ?аво ва умуман ба сарват?ои таби? нишон додаст. Аз нимаи дуюми садаи гузашта о?оз намуда, олимони со?аи экология таъсири ин ?одисаро дар табиат ва сарват?ои он ба таври мушаххас мавриди ом?зиш ?арор доданд. Мутассифона дар давоми 20 - 25 соли охир ин мушкилот яке аз мушкилот?ои ?идд? ва тезу тунди экологиро ба миён овардааст, зеро ба ?амаи хислат?ои устувории об, хаво, хок ниго? накарда, дар нати?аи аз меъёри таби? зиёд шудани партов?о рН- и му?ити он?о та?йир меёбад, ки ин ба табиат ва сарват?ои он таъсири манф? мерасонад. Ч? ?адаре, ки рН паст гардад, ?амон ?адар туршии му?ит зиёд мегардад, ин ба афзудани ми?дори гази сулфид ва оксиди нитрогени дар атмосфера вобаста буда, ин газ?о бо чакра?ои оби таркиби атмосфера омезиш ёфта, му?ити туршро ?осил мекунанд дар нати?а мушкилоти экологиро ба амал меорад. Ин мушкилот?ои эколог? аз зерин?о иборат аст: ма?сулнокии зироати хо?агии ?ишло? паст мегардад, одатан чунин боришот ба п?стлохи дарахтон зарар мерасонад, ки та?йирёбии мубодилаи модда?оро ба амал меорад, хароб шудани ?ангал?о низ ба ин ?одиса вобста аст, зеро бо таъсири ин ?одиса баргу навда?ои ?авони дарахтон осеб дида ба иллати н?гхушкшав? гирифтор мешаванд, бино?ои аз о?аксангу мармарсохта шуда низ зарар дида истодаанд, му?имтарин мушкилоти ин ?одиса таъсири манфии он ба саломатии инсон за?ролуд шудани олами ?айвонот ба ?исоб меравад.
Хавфи хароб гардидани ?абати озонии атмосфера - озоносфера ?амаро ба ташвиш овардааст. Сабаби асосии ин ?олат афзун гаштани ?а?ми атоми хлор, фтор ва метан буда, ?ангоми 1% ам шудани ?абати озонии атмосфера шумораи бемори?ои саратони п?ст то 5 % зиёд мегардад ва инчунин барои мав?удоти зиндаи сайёраи замин таъсири нури ултробунафш таъсир намуда ба марг расониданаш мумкмн аст.Барои ?алли ин мушкилот соли 1985 дар Вена гуфтуг?и байналхал?? барпо гардид, ки « Конвенсияи Венаро оид ба ?ифзи ?абати озон? » ?абул намуд.
Просмотр: 7194
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved