Дата: 2016-02-25
1. Вилояти Пешазосиёг?.
2. Музофот?ои гуногуни То?икистон
То?икистон ба 2 вилоят?ои таби? та?сим мешавад:
1. Вилояти Пешазосиёг?. Растани?ои ин вилоят хусусан дар ?исми поёнии к???о ва дар ?амвори?о аз сабаби намнок? ва хунукии зимистон, ба?ор, гарм?, тобистон, хушксол? ва бо духелаг? тавсиф меёбад. Дар давраи намнокии хунук ?укмронии эфимертухм?о, яъне растани?ои мезофит?, тобистон бошад, нашъунамои ксерофит?о. Дар ?аламрави ин вилоят ?ам ?амвори?ои паст, ?ам пешазк???, ?ам к???ои баланди гуногундошта мав?уд аст, ки вобаста бо он растани?о, характери он ва та?симоти минта?анокии он тамоман ?архела аст. Дар ин ?о 7 музофот: 1) ?анубу щарбии То?икистон, 2) ?урама, 3) Зарафшон, 4) Туркистон, 5) ?исору дарвоз, 6) Федченко.
2. Вилояти Осиёи Марказ? дар ?аламрави То?икистон бо як музофоти баландк?? Помири Шар?? ифода карда мешавад, аммо вилоят умуман берун аз Помир на фа?ат музофот?ои баландк???, инчунин к??? ва паст? дорад, аммо ?амаи он?о бо и?лими хушки са?ро? сахт континентал? тавсиф меёбад, бо боришоти зиёдтарин дар давраи тобистони гарм, лекин боришот кам ва умуман растани?ои вилоят характери сахт ксерофит? доранд.
2. Музофот?ои гуногуни То?икистон
1. Музофоти ?анубу щарбии То?икистон бо мав?удии ?амвори?о бо баландии хурд ва ?аторк??ча?ои ?амвори паст бо баландии 2000м ва камтар баланд фар? мекунад. Сар?ади ин музофоти геоботаник? дар ?ануб дарёи Пан?, дар щарб сар?ади давлат? бо +збекистон мебошад, дар шимол ва шар? вай пешазк???ои ?-? ?исор ва Дарвоз мегузарад. ?ЩТ аз ?ама пастарин ?исми ?ум?ур мебошад. ?ад-?ади дарёи Пан? ?амвории зерик??ии васеъ депрессия ?ануби То?ик т?л мекашад, ки балндии мутла?аш 300-800м, вай бо пасти?ои васеи байни к??и ?ад-?ади дарёи Вахш, Кофарни?он ва Яхсу дохил мешавад. Дар ин ?амвор? як ?атор ?-к пасти бодбезакмонанд ?ойгир аст, ки шоха?ои ?исор ва Давоз мебошанд. Зиёди ?-к нишеби?ои ?амвор ва кулла?ои паст доранд, ки баланди?ояшон 1000-1500м. Фа?ат ?улла?ои ало?ида баланд-?уллаи Зоркасса дар Боботощ 2292м. Аз сабаби паст будани ?исми зиёди ?ЩТ и?лим хеле гарм ва или? дар к???о. Ми?дори боришот кам, дар пасти?о 200мм, ?исми поёнии к???о 400-800мм. Дар Душанбе дар баландии 800м зиёда аз 600мм. Набототи ин музофот умуман ксерофит?, барои пасти?ои ? мав?удии минта?аи са?рои- эфимерии хос, боло эфемеретник?о бо шибляк боз баландтар минта?аи дашт? бо-гулзор?о ва дигар дарахтю буттаг?. Сидоренко Г.Т растани?оро ба минта?а?ои зерин та?сим мекунад: 1) 300-800м минта?аи са?ро ва эфимеритум-пудинаги?о, ки ба?орон ва зимистон инкишоф меёбанд ва нимбутаги?ои са?ро? тобистон инкишоф ёбанда. Растани?ои асос? пудинаги?о щешаги?о, алаф?ои гуногун мебошад; 2) 800-1700м минта?аи эфимерию шибляк? дар пешазк??? па?н шуда, растани?ои ин ма?ал характери антропоген? доранд, бодом ва писта ?ама?оя нест шудааст, дар ?озира дар ин ?о як лухт эфимер?о инкишоф ёфта, дар байни он?о тасмаме?вар?о, эгилопс?о, ?ави?о, хукмрон ва вулпия, ?закдор, гули ?аш?ар?, алафзор, чинорак афзалият доранд. 3) 1700-2300м ма?али арчазор?о,дашт вагулзор?о бо порча?а?ои беша?ои па?нбарг. ?аторк???о дар ало?ида ?олат?о аз 2000м баланд. Бинобар ин арчазор?о ва гулзор?о аз пора?о иборат буда, минта?анокии ин но?ия?оро ан?ом меди?ад.
2) Музофоти ?урама. Дар шимол бо ?улл?ои ?-к ?урама дар ?ануб бо Сирдарё, дар щарб ва шар? бо сар?ади давлатии То?икистон ма?дуд мешавад. Музофот ?исми нишеби?ои ?ануб? ?-к ?урама ва ?исми ?ашафати води Фарщонаро дар бар мегирад. ?-к ?урама аз ШШ? ба ?Щ т?л кашида, дар ?амин самт паст мегардад. Баландии ?улла?ои ?-к 2500м. баландии пастарин аз сатб?и ба?р дар дарёбоди Сирдарё 250-400м. Аз дарёбод боло торрасса?о, бад адир?о (400-1000м) ва нишеби?ои ?аторк???о меояд. Нишеби?ои ?-к ?урама шусташуда ва ?амвор. К??и хурд М?щул низ ?ойгираст. Пар псти?о давоинокии давраи гарм 200-260 р?з. сар?ади болойи киштикишоварз? чунин аст: пахтаи ма?иннах 400-500м, тезпазак 900-100м, ангури тепазак 1200-1400м, ми?дори боришот дар пасти?о 100-300мм, поении к???о 200-400мм, дар ?исми боло? то 800 мм.
Растани?ои ?-к ?урама аз сабаби дохилшавии фа?ат нишебии ?анубии он сахт ксерофитшуда аст: 1) 350-1000м минта?аи са?ро?, ки явшони сущд? хукмрон аст. Дар ин минта?а щайр аз явшони са?ро?, са?ро?ои бо афзалияти алафи печак, бурган, кийк?ти ва нимбуттаги?о вомех?ранд; 2) 1000-1800м минта?аи са?ро? бо эфимер?о бой гардонида шуда, бо шибляк?ои тунук аз бодомча, олуча, настаран ва щ.; 3) 1800-2500м минта?аи арчазор?ои тунук аз р?йи п?шиши алаф?о дар ?исми поении ма?ал аз эфемеретник?о ва дашт? дар боло; 4) 2500-3200м минта?аи са?рои типчо?? ва харболиштак?о. Хусусияти баландк??? дорад; 5) 3200-3700м минта?аи харболиштак?о бо порча?ои болиштак?о, инчунин алаф?ои пасти марщзор ва дашт?.
3. Музофоти Зарафшон. Тамоми ?авзаи Зарафшоноро дарбар мегирад. ?аламрави он к???о ва води?ои байник???-Пан?акент, Захматобод, Матчо-Сахоб ва щ. иборат аст. К???о аз нишебии ?ануб? ?-к Туркистон, Зарафшон ва нишебии шимолии ?-к ?исорро дарбар мегирад: 1) 1200-2000м минта?аи биёбони ш?рагию явшон?. Биёбон?ои ин минта?аро явшони ма?ин ва ш?ра?ои к??? нимбуттаг?, кийк?Т? ва терсскен ?осил кардааст; 2) 2000-2700м минта?аи дашти харобшуда ва арчазор?о. Дар дарёбоди дарё?о дарахтзори т?с аз т?си туркистон?, баъзан сафедорзор?о вомех?ранд; 3) 2700-3400м минта?аи дашт?ои субалп? ва арчазор?ои густурда; 4) 3400-3800м минта?аи алаф?ои паст, болиштак?о, харалаф?о.
Со?или рости Зарафшон, яъне нишебии ?анубии ?-к Туркистон тамоман характери дигар дорад ва растани?о дар ?исм?ои гуногун ?архела аст. Минта?а?ои зерин ба ?айд мешавад: 1) 1800-2600м минта?аи биёбон. Биёбони явшони сущд?, дарозпоя ва ма?иннавда ?укмрон; 2) 2600-3500м минта?аи са?ро? бо ?итъа?ои арчазор?о. Са?ро?ои типчо??; 3) аз 3600м баланд минта?аи болиштак?ои алп? ва алаф?ои паст. Болиштак?о, щеша?о ?укмрон.
4. Музофоти Туркистон. ?-к Туркистон аз шар? ба щарб т?л кашида, дарозияш то 300 км. Ба То?икистон ?амаи нишеби?ои ?ануб? дохил шуда, шимол? ?исман дохил мешавад. Музофоти Туркистон ма?з ?амин ?исми нишеби?ои шимолиро дарбар мегирад, ки аз шар? ва щарб бо сар?ади +збекистон, дар ?ануб бо ?улла?ои ?-к Туркистон ва дар шимол бо дарёи Сирдарё ма?дуд мебошад. Растани?ои нишеби?ои шимоли ?-к Туркистон чуни наст: дар поён минта?аи васеи биёбон?о бо эфимер?о ва эфимериод?о, боло минта?аи хукмрони марщ, баъд минта?аи васеи арчазор?о, боз болотар дашт?ои баландк??? ва хорболиштак?о. Дар нишебии ?-к Туркистон минта?а?ои зерини растани?о ?удо карда мешавад: 1) 370-1200м минта?аи растани?ои биёбон? ва эфимерию биёбон?; 2) 1200-1900м дар ин минта?а марщ, растани?ои нимбуттаниро, явшони?о ва явшонию щешаги?оро танг карда бароварда, ?ама?оя ?укмрон мегарданд; 3) 1900-2900м минта?а?ои дашти типчо?? ва арчазор?о; 4) 2900-3400м минта?аи гуногун алафию х?шадори дашт?ои субалп?, марщзор ва харболиштак?о; 4) 3400-3800м минта?аи марщзор?ои пасталафи алп? ва болиштак?о.
5. Музофоти ?исору Дарвоз. ?исору Дарвоз музофоти васеъ дар маркази То?икистон, аз шимол бо ?улла?ои ?-к ?исор ва Олой, дар ?ануб бо сар?ади музофоти ?ЩТ, дар щарб бо сар?ади ?ум?урии +збекистон ма?дуд аст.
Сат?и ин музофот бо як ?атор ?-к па?ншавии арз? ва виргасияи он?о, ки т?лкани ?анубу щарб? доранд п?шида шудааст. ?-к арз? Олой, ?исор, ?аротегин, Пётр 1, Дарвоз мебошанд. Баландии калон доранд, ?-к ?исор дар сароби дарёи Ящноб 5400-5700м доранд. ?-к ?исору Дарвоз камони васеъ дошта, ки ба ?анубу щарб кушода, бинобар ин он?о барои бод?ои ?-щ ва намиоварда монеа мебошанд. Майдони яхбанди?о нисбатан хурд, аммо якчанд сад?о км.кв. ?исору Дарвоз ба вилояти Пешазосиёг? дохил шуда, тобистон дурру дароз хушк? буда, боришот асосан зимистону ба?ор меборад ва аз ?ама намтарин музофот дар тамоми То?икистон мебошад.
Дар ?-к ?исор баланди?ои 700-1000м мип?дори боришот 500-800мм, дар баланди?ои 2000-3000м, дар назди де?аи ?ушёр? ва ?о?иобигарм 1600м ва аз он зиёд. Аз ?ама ми?дори зиёди боришот дар ?исми щарб? ?-к Пётри 1 дар ?-к ?азратишо? ва нишебии ?анубии ?-к ?исор меборад. П?шиши барф дар ?исми поении к???о ву?уд надорад, дар ?исми боло? то 1м расида, 200-250 р?з мехобад. Растани?о дар к???ои ?исору Дарвоз аз ?ама бошук?? ва бой мебошад, ки боиси он ми?дори зиёди боришот аст. Минта?аи зерин та?сим карда мешавад: 1) 700 (1100)-1500(1800)м минта?аи эфимеретник?ои марщ бо шибляк?о, дар п?шиши алаф?о бечунучаро марщи пашмдор ?укмрон; 2) 1500-2500м минта?аи растани?ои дарахтию буттаг?, арчазор?о, эфемеретник?о ва ющан?о; 3) 2800-3400м минта?аи марщзор?ои субалп?, дашт?о, харалаф?о ва густараки арчаг?, ки растани?ои хобида ва буттаг?, хорболиштак?о, марщзор? ва дашт? вомех?ранд; 4) 3400-3800м минта?аи марщзор?ои пасталафи алп?, дашт? ва харалаф?о, инчунин болиштак?о.
6. Музофоти яхбандии Федченко. Ин музофот ?авзаи пиряхи Федченко ва ?исми аз ?ама баландк?? ва яхбастаи ?авза?ои Оби-Хингоу, Ван?, Язщуломро щдарбар мегирад. ?амаи ?аламрави музофот баландк???, баландии мутла?аш аз 2700 то 7495м. Дар ?аламрави музофот чунин баландк???о Академияи Илм?о, Пасиолой, ?-к Танимас ?ойгир аст ё дохил мешавад. Дар ин ?о ?улла?ои баландтарин, чун ?уллаи Исмоили Сомон? 7495 м, Кор?иневский, Ин?илоб ва дигарон ?ойгир аст. ?исми зиёди ?аламрав ?амеша бо ях?о ва барф?о п?шида аст, умуман ду таба?аи асос? мав?уд: таба?аи 1 аз 2700 то 4000м, бо ях?о тамоман п?шида нест. Дар ин ?о растани?о ?ашо?, эрозияи об?, таба?аи 2 зиёда аз 4000м тамоман бо ях?о ва барф?о п?шида аст, эрозияи яхин, ?аёти растани?о имконнопазир аст.
И?лим хунуки сахт, боришот дар намуди сахт меборад. Та?симоти боришот тахминан чунин аст: 2700-3000м дар як сол 150-270мм, бинобар ин дар ин баланди?о минта?аи биёбони явшон? мав?уд, 3000-3500м боришот 500м минта?аи дашт?ои кабрез?-типчо??, бо дощ?ои густараки арчаг?. 3500-4000м боришот 1000мм, минта?аи ?укмронии ях?о, аммо дар байни он?о дощ?о ва тасма?ои растани?ои алп? вомех?рад; зиёда аз 4000м ми?дори боришот ба 2000мм расиданаш мумкин, минта?аи яклухти пирях?о ва фирн?о. Минта?а?ои растани?о дар ин музофот: 1) 2700-3000м минта?аи са?ро? аз р?и води?ои дарё?ои Мукеу, Танимас, Баландкиик ва дигарон; 2) 3000-3500м минта?аи дашт?ои типчо??, марщзор?ои кабрез? ва густарики арчазор?о майдон?ои хурдро ишщол карда, бисёр ва?т ба пирях?о наздик мешаванд; 3) 3800-4200м минта?аи пасталафи марщзори алп? ва бо минта?а?о.
7. Музофоти Бадахшон (Помири Щарб?). Бадахшон ё Помири Щарб? одатан дар ?удуди зерин фа?мида мешавад: дар щарб бо Пан? ма?дуд, дар ?ануб бо Панги ва дарёи Помир, дар шимол бо ?улла?ои ?-к Дарвоз, дар шар? бо сар?ади Помири Шар??.
Релефи Бадахшон бо пасту баланди?ои калон, буридашуда ва фосилаи калони баланди?ои мутла? тавсиф меёбад. ?-к Бадахшон: Ван?, Язщулом, Р?шон, Шущнон ва Шо?дара ?ойгиршавии арз? доранд. Таги води?о байни ин ?-к дар баланди?ои 1800-3500м ?ойгир аст, ?улла?ои ?-к дар баланди?ои 5-6 ?аз.м. Хати барф дар баландии 4700-5000м мегузарад.
Бадахшон характери и?лими пешазосиёг? дорад бо хушк? тобистона ва боришоти зиёд дар давраи зимистону ба?ор. Зимистон то баландии 2000м м?ътадил мулоим. ?амаи растани?ои Бадахшон характери тоза ксерофит? дошта, мезофит? фа?ат дар давраи намноки ба?ор дар намуди эфимер?о пайдо мешаванд. ?амаи Бадахшон умуман бо биёбон?ои явшон? ишщол шуда ва фа?ат дар алп? он?о бо болиштак?о иваз меёбанд. Хеле да?и? минта?а?ои зерини растани?оро ?удо кардан мумкин: 1) 1800-2700м минта?аи биёбон?ои ваханшо явшон? ва гаммодо-вахан? дар тамоми Бадахшон па?ншуда аст; 2) 2700-3300м минта?аи биёбони кор?иншо-явшон? ва актинолимони помир?; 3) 3300-4100м минта?аи хорболиштак?о ва биёбон?ои явшон?; 4) 4200-4800м минта?аи болиштак?ои алп?, марщзор ва биёбон?.
8. Музофоти Помири Шар??. Сар?ади Помири Шар?? дар шар? ?-к Сарик?л, дар шимол ?-к Пасиолой, дар ?ануб ?-к Вахон ва к?ли Зорк?л мебошад. Сар?ади щарб? хеле ка?у килеб буда, аз дарёи Матс дар ?ануб то ?аламрави пиряхи Федченко дар шимол т?л мекашад. Помири Шар?? ин бардошташавии к??ии азим, ки ?атто таги води?о ба баландии 3500-4000м бардошташуда аст. Дар Помири Шар?? ва ?ад-?ади сар?ади он ?-к Пасиолой, М?зк?л, Аличури Шимол?, ?ануби Сарик?л ва як ?атор ?-к хурд ?ойгир аст. ?амаи ин ?-к дар ?исми поён релефи ?амвори ?амворшуда дошта, аз сат?и води ?амаг? 1000-1500м бардошташуда аст. Яхбандии муосир дар баланди?ои 5000-5500м ?ойгир аст. Фа?ат дар но?ияи пиряхи Федченко хати барф дар баландии 4000-4300м мегузарад. И?лими Помир хунук, сахт, континентал? ва хушк. Растани?ои Помири Шар?? аз ду минта?а иборат аст: субалп? ва алп?, ки биёбон?о ва болиштак?о ?укмрон. 1) 3500-4100м минта?аи биёбон?ои субалп?, терескен? ва явшон?; 2) 4100-4800м минта?аи болиштак?ои субалп?, биёбон?ои аянаг? ва дощ?ои марщзор?ои пасталаф мебошад.
Просмотр: 2558
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved