На?ша:

Тара??иёти шахсияти инсои о?ози худро аз оила мегирад. Оила оянда низ ?амчун му?ити асосию му?ими ташаккули сифат?ои шахсияти инсон бо?? мсмонад.
Аз мав?еи илми сотсиология, «оила -ин системаи и?тимо? буда, со?иби хусусият?ои институти и?тимо? дар гур?хдои хурди ичтимо? мебошад. Оила ?амчун институти и?тимо?, бо ма?м?и меъёр, амал ва намуна?ои и?тимоии рафгор тавсиф дода шуда, муносибат?ои байни?амдигарии шав?ар, волидайн, к?дакон ва хешу таборонро ба тартиб медарорад. зимни а?ди нико? ба амал меояд, гур??и хурд буда, аъзовни он аз умумияти маиш?, масъулияти байни?ами ахло?? ва ёрии байни?амдигар?, бо ?ам ало?аманданд»'ва ?…
Сотсиолог?о оиларо ?амчун ташкилоти му?ими и?тимо? меом?занд, ки он вазифаи ба ?амъият ?аётан му?имро ичро менамояд. Психолог?ои ичтимо? онларо ?амчун гур??и хурд тад?и? мекунад, ки устувории он, муносибат?ои аъзоёни он, ба мувофи?ати психологии он?о вобаста аз илми ?у?у?шинос? меъёр?ои ?у?у?ии муносибат ва вазифа?ои аъзоёни оиларо меом?зад. И?тисодчиён оиларо ?ангоми ?исоб кардани нишонди?анда?ои гуногунн хо?агии хал? низ тад?и? мекунанд. Олимони тиб низ ба ом?зиши оила маро? зо?ир кардаанд ва он?о ?ихатхои физиологиии муносибат?ои байни зану шавхарро тад?и? менамоянд. Ба оила педагогика ииз ди??ати калон меди?ад, зеро имр?з комилан равшан аст, ки дар тарбияи насли наврас вай чун мактаб роли калон мебозад. Меъморон ?ам ба оила а?амият медихаид, зеро он?о хангоми лои?акашии бино?ои исти?омаг? аъзоёни оила, ?айат ва психологияи миллиро ба ?исоб мегиранд. Демография низ дар омухтани оила са?ми худро дорад, зеро он оиларо ?амчун яке аз ?узъ?ои муттамарказ гардонидани а?ол? тад?и? менамоад. Дар афзоиши ахол?, ки барои ?амъият хелс зарур аст, оила роли асос? мебозад. Демограф?о манфиати давлатро ба асос гирифта мек?шанд, ки ба никох ва тало? ба назари нав нигаранд ва барои муста?кам шудани. оила ва танзими таваллуд тавсия?ои асоснок диханд.
Оила як ?атор функсия?ои худро дорад ва мухимтарини он?о таъмини хушбахтии шахсии одамон, тавлид ва тарбияи насли ба дунёомада, ба амал овардани ёрии байни?амдигар? ва масъулияти ду?онибаи ахло?? байни аъзоёни ин гур?хи ичтимо? мебошанд. Ин вазифаи зикршуда шакл?ои гуногуни муносибат ва таъсири ?амдигариро дар со?а?ои гуногуни ?аёта оилав? талаб мекунад: хо?аг?,  маиш?, ахло?? - тарбия, ?иссиёт?ои ни?он?, та?симота оилавяи  ваазифа?о ва ?.
Ин   фаъолияти   дохилиоилавии   як?оя   ба   зу?уроти   гуногуни муносибат?ои байнихамдигарии аъзоёни оила (калонсолон ва к?дакон) сабаб мешавад.
Агар ин фаъолияти як?оя зохир нагардад ва ё ба дарачаи каму беш суст шуда бошад, он го? муносибат?ои оилав? комилан вайрон мешаванд дар навбати худ ?атман ба ташаккули шахсияти к?дакон таъсир мерасонад.
Инсон дар давоми фаъолияти ?аёти худ ба оила ва мо?ията он баходи?ии гуногун мекунад. Оила барои к?дакон - ин волидайн, бародару хо?ар, бобою модаркалон ва дигар хешу табороне мебошанд, ки дар тарбияи ? иштирок менамоянд. Барои ?авононе, ки зан мегиранд ё шавхар мекунанд, оила - ин пеш аз ?ама, ? ва занаш ва сипас к?дакони онхо мебошад. Ба оила инчунин хешу таборони зану шав?ар дохил шуда метавонанд. Маф?уми оила барои ?авоии оиладоршуда бо гузашти ва?т маънои нав ба навро пайдо мекунад: якум - дар майдони идроки он?о ба чуз худашон дигарон вучуд надоранд; дуюм - бо мурури ва?г талаботи доштани фарзанд пайдо мешавад, яъне к?шиши волидайн шуданро мекунанд. Ин талаботи зохиршуда асяан табиати и?тимоиро дорад, зеро ?амъият акнун дар назди волидайн вазифа?ои муайяни ниго?убину тарбиядихиро мегузорад.
?ар як оила сохти муайяни худро дорад. Зери сохти оила ма?м?и муносибат?ои байни аъзоёни он, системаи муносибат?ои маънав? (шав?ар

Инчунин оилаи нопурраро фар? мекунанд. Яке аз шакл?ои нисбатан па?ншудаи оилаи нопурра оилаи безанош?? аст, ки дар он к?даконро яке аз волидайн (одатан - модар) тарбия мекунад. Оила?ои бефарзанд низ ву?уд  доранд, ки сабабаш дар худи волидайн аст: ё намехо?анд, ки фарзанддор бошанд ва  ё  безурётии яке аз он?о.
Оила  ?амчун  рукни  ибтидоии   ?амъият  ба  сифати  танзимгари 'носибат?ои байни одамон баромад мекунад. Меъёр?ои и?тимо? ва намунахои мадании дар ?амъияг ву?уддошта барои ч? навъ буд шудани ?ар як аъзои оияа мусоидат мснамоянд ва вазифаю ?хдадори?ои| ?ар якеро ани?у равшан мегардонад.
Агар 6а таърих нигарем, мебинем, ки ду шакли муносибат?ои  байни?амдигарй (шав?ар - зан; волидайн - к?дакон) оиларо аз мав?еи аъзоёни калонсоли он тавсиф меди?анд. Аммо тавсифу ба?оди?ни оила аз мав?еи к?дакон - муносибати сн?о ба худи оила, ба волидайн ва хешу таборон, муносибатхои байни?амдигарии он?о байни худ, ?аноатмандин он?о аз муносибаташон ба оила ?амчун гур??и и?тимо? - сол?ои дароз ?амчун     муаммои     ?алталаб     ?исобида     мешуд.     К?дак     ?амч муайянкунандаи ?удонашавандаи оила ба ?исоб мерафт, вале ?амч во?иди муста?или он дониста намешуд. Олами оила, олами калонсолон буд ва ба он тааллу? дошт. Бинобар ин, ба к?дак? ?амчун ба арзиши махсуси муста?ил нигаристан ва к?дакро пеш аз ?ама ?амчун субъекгн сотсиализатсия дида баромадан — ин ?ама омили му?ими тара??ибти психикии аъзоёни оила мебошад. Муносибат ба к?дак ба ?амчун аъзои баробар?у?у?и оила ва ба?исобгирии манфиатхои ? маънои онро дорад, ки' акнун   к?дак   ?амчун   мав?удияти   муста?ил   баромад   карда,   дилхушию саломатии ? барои волидайн ?амчуи шарти ву?удияти он?о ?иммат мекунад. Калонсолон дар ин сурат, дар оила ба ало?аю муносибати гарму ' самимии эмотсионал? кардан бо к?дакон мегузаранд, хо?иши талабот ва ё шав?у ?авас?ои  ?ро  ?ангоми  ?алли  масъала?ои  оилав?  ба эътибор мегиранд, ки ин бешуб?а, ба сохти и?тимо? — психологии оила таъсир нарасонида намемонад.
Му?аббат ва оила аз ну?таи назари муносибати тарафайни одамон кори соф шахс? мебошад, ки дахолати каси дигарро ?аргиз намепарварад. Дар баробари ин, имр?з ?амъияти намбунёди мо нисбат ба фаъолияти оила бепарво буда наметавонад. Ин фикр?о дар Сар?онуни ?ум?урии То?икисон ва дар Кодекси оила ва нико?и ?ум?урии То?икистон пурра, ифода ёфтаанд.
Бешуб?а барои муста?кам шудаии оила ёрии илм зарур аст, чунки асри нави XXI дар назди тамоми инсонияти мутгамаддин масъалаи оммавии ичтимо? - психологии тало?ро гузошт. Дар т?ли мав?удияти никохи моногам? адади тало? ба дара?ае ваафзуда буд, чуноне ки дар замони мо афзудааст. Шумораи тало? зиёд шуда истодааст. Дар байни \ олимоне, ки бо масъалаи оила маш?уланд, доир ба сабаб?ои тало? фикри  ягона ву?уд надорад. Биёед, ба чунин савол ?авоб гардонем: «Тало?  бадбахт?,  халос? аз бадбахт? аст?». Ба ин савол ?авоби ягона додан аст. Дар ?ама ?олат тало? бадбахтаст ва дар ?олати дигар, он халос? ин бахтист - ?амааш ба ?олати конкрет?, ба вазъият вобаста аст. Чуноне, ки маълум аст, интихоби ?амсар на ?ама ва?т муносиб меафтад. Баъзан мухаббати «дуюм» назар ба му?аббати «якум» пойдор мегардад. Комилан фа?мост, ки номувофи?ии феълу атвор, носозгории муносибати барои зиндагии оилав? му?ими зану шав?ар дар оиладор? баъди якчанд соли хонадоршав? маълум мешавад. Бинобар ин, бо мурури ва?т чудошавии як кисми оила?о табиист. Албатта ?амъият тарафдори он аст, ки оила?о то хадди имкон камтар вайрон шаванд ва оила?ои номувофи? бештар ?ар чй барва?ггар ?удо шаванд. Бисёр оила?о баъди зиндагии дуру дароз чудо мешаванд. зиёда аз се ду ?исми ?амсарони нолои? баъди пан? соли оиладор? ?ат?и нико? мекунанд. Азбаски фарзандон баъди сояи якуми нико? тавлид мешаванд, одамон аксаран бо як ё якчанд фарзанд ?удо мешаванд. Ин, албатта, ба тарбияи фарзандон таъсири манф? мерасонад. Дар нати?а фарзандон, хусусан дар синни томактаб?, ки асос?ои феълу атвори он?о ташаккул меёбанд ва тарбияи он?о хеле душвор аст, аз парасторию тарбияи яке аз волидон ма?рум мешаванд. Тало? як дара?а ногузир аст, аммо давомоти миёнаи нико? ?ангоми ?удошав?, аз му?таи назари манфиати ?амъият, бояд к?то? шудан гирад. Ба ибораи дигар, агар тало? ногузир бошад, он го? онро дуруст ва о?илона аз сар гузарондан лозим аст.
Солхои охир дар матбуоти давр? доир ба масъала?ои танзими таваллуд ма?ола?ои зиёде чоп мешаванд. Бояд гуфт, ки дар нати?аи та?йир ёфтани системаи талаботи моддию маънавии а?ол? талаботи оила?о ба к?дак кам шуда истодааст. Ин, пеш аз ?ама сабаби и?тисодиро дорад. Дар оилаи ?озиразамон бошад, фарзанд асосан талаботи психологии падару модарро ?онеъ менамоянд. Вобаста ба ?амин чор гур??и оила?о ба ву?уд меоянд:    серфарзанд,    камфарзанд,    бефарзанд    ва    миёнафарзанддор. Психологияи и?тимо? ?аргиз серфарзандиро ?амчун идеал (намунаи ол?) ?арор додан? нест. Серфарзанд?, ?атто аз тарафи ?амъият дастгир? бинад ?ам, ба пешрафти зан бешуб?а монеъ мешавад ва имкон намеди?ад, ки дар «амал бо мард баробар?у?у? бошад. Зан бо мард он ва?т баробар?у?у? шуда 'авонад, ки агар шумораи фарзандон мувофи?у муносиб бошанд. Оилае, ки як фарзанд дорад, ?ам аз ?и?ати манфиати волидон ва ?ам аз ?и?ати манфиати ?амъият оилаи нопурра ?исоб меёбад. Дар ин хел оила?о фарзанд эрка мешавад ва ё боиси худбину худпараст тарбия ёфтани ?  мегардад. А.С. Макаренко навишга буд, ки оилаи якфарзанддор ногузир боиси беором?, му?аббати к?р-к?рона ва тарсу во?има мегардад. Дар ин гуна оила фарзанди дигар нест, ки бо вай му?оиса кардан мумким бошад. На акаю додар ?аст, на апаву хо?ар, аз ин р? на та?рибаи парасторию боз? на му?аббату ёр?, на та?лиду э?тиром аст, хуллас, на та?рибаи ба ?ам дидани хурсандию ?ая?они умумй - умумак чизе нест, ?атго ?амсоягии му?аррарй ?ам».15
Та?симоти вазифа?ои хонаг? ба системаи муносибат?ои оилав? тобиш ва мазмун?ои навро  меди?анд.  Оилахоро  аз р?и характери та?симоти хонаг? ба анъанав? (вазифа?оро аслан зан?о и?ро мекуианд) на коллективона (вазифа?оро як?оя ва ё бо навбат я?ро менамоянд) мекунанд. Оила аз р?и характери гузаронидани ва?ги холию фаро?ат кушода (ба муоширати кушоду равшан равия доштан) ва п?шида (6 фаро?ати дохилихонагй равия дорад) мешавад. Бо гузашти ва?т ха и?рои   рол?ои   асосии   хонаг?   низ   дигар   мешаванд   ва   таъсири байни?амдигарии рол?о, рол?ои анъанавй (мард масъулияти ?авобгири оиларо бо дар назди ?амъият ба зимма мегарад, ?окимият дар дасти ?ст , роли зан бо таваллуд, тарбияи фарзандон ва бурдани кор?ои хонаг?  мегардад ба рол?ои ?озиразамон иваз мешаванд, ки ба он?о ?абули як?о ?арор?о, та?симоти одилонаи вазифа?о, як?оя гузаронидани ва?га холк фаро?ат ва ?айра хос мебошанд.
Дигаргуншавй ва а?ёнан нестшавии ?олаб?ои шахшудаи та?симс рол?о дар оилаи ?озира бо во?еияти и?тимо? - и?шсодй ало?аманд аст,  ин бевосита таъсири худашро ба рафти аянавсозии худшиносии мерасонд. Анун ба зан барои собиткунии худ ?амчун шахс дар шароити аз оила берун ?ам имконият пайдо шуд. Муносибат?ои байни?амдигарии  дохилиоилав? дар ?амон.?олат муттаносибу мувофи? мешаванд, ки агар ои ба принсипи одамд?ст?, инсонпарварона, ба ташаккул ва зу?у муносибат ба дигарон чун ба худ ва ба худ чун ба дигарон, ки э?тиром талаб ва хайрхо?ии дутарафаро дар бар мегарад, ?авобг? бошад. ?амаи ш) му?ити мусоиди и?тимо? - психологии оиларо таъмин мекамояд, ки бе оя| фаро?ам овардани шароит?ои зарур? барои тарбкяи ?ама?онибаи к?дакон ?айри имкон аст.
Дар ?ум?урии мо акнун дар атрофи мо?ияти «хадамоти психологии  оила»,   «хизмати  пешг?ии   нико?»,   «машваратго??ои   психологу» вазифа?ои асосии он, методологияи ом?зиши истифодаи ?онунии восита ва тарзи ташкили он ба?су мунозира?ои пур??шухур?ш шуданд- Мавриде фаро расидааст, ки ш?ъба?ои а?ди нико? ва орган?ои ?ифзи ?у?у? мутахассисон - психолог?оро ?ангоми бунёди оила?ои нав ва ниго?дошти он?о барои солимгардонии муносибат?ои оилав? ва инчунин пешгирию бартараф намудани ихтилоф?ои оилав? чалб намоянд.

 Савол?о барои сан?иш:
Оиларо ?амчун гур?хи хурди и?тимо? тавсиф ди?ед?

Просмотр: 12142