На?ша:
1.Мазмун ва мо?ияти муносибат?ои чамъият?
2. Маф?уми «муносибат?ои байнишахс?»
З.Маф?уми «рол»- дар психологияи и??тмо?.
4.Маф?уми «мав?еи и?тамо?»

Психологияи и?тимо? на танхо ?онуният?ои рафтори одамон ва фаъолияти он?оро тад?и? мекунад, балки амали муоширату муносибат?ои байнишахсии он?оро низ меом?зад.
Масъалаи асосии психологияи и?тамо? аз он иборат аст, ки механизми дохилшавии фардияти инсонро ба ?а?и?ати и?тимо? муайян кунад. Ин аз он ?и?ат зарур аст, ки мо бояд чигунагии нати?аи таъсири шароитхои и?тимоиро ба фаъолияти шахс фа?мем. Маф?уми «нати?а»-ро набояд чунин фахмид, ки г?ё дар ибтидо ягон рафтори «зидди?амъият?» ву?уд дораду сипас ба он ягон чизи и?тимо? гузошта мешавад. ?е? мумкин нест, ки аввал шахс ом?хта шаваду баъдан ба он систсмаи робита?ои ичтимо? часпонида шавад. Чунин муносибату шархди?? комилан нодуруст аст, зеро худи шахс «ма?сул»-и ин робита?ои и?тимо? аст ва аз тарафи дигар э?одкори фаъол ва офарандаи он ба шумор меравад. Таъсири байни?амдигарии шахсхо ва системаи робита?ои и?тимо? мо?иятан бо ?ам ало?амандаид.
Пас, мо бояд маф?уми шахсро аз ибтидо дар системаи умумии муносибат?ои ?амъият? бинем, яъне муносибат?ои реалии шахс бо олами беруна муайянкунандаи фаъолияти ? аст.
Бояд гуфт, ки мазмун ва дарачоти муносибат?ои одамон бо олам гуногун аст: хар як фард бо фарди дигаре муносибат мекунад, вале як ?атор гур???ои ичтимой низ байни худ дар муносибатанд, ?амин тари?, инсон  субъекти  муносибат?ои  гуногун  ба  шумор  меравад.  Дар  ин мухталифияти муносибатхо бояд ду намуди муносибат фар? карда шавад: муносибатхои    ?амъият?    ва    муносибат?ои     «психолог?»-и     шахс (В.Н.Мясишев).
Сохти муносибат?ои ?амъиятиро сотсиология меом?зад. Системаи осибат?ои ?амъиятиро на тан?о «вох?р?»-и фард бо фард ташкил медихад, балки  фардхое,  ки  намояядаи гур???ои муайяни  ?амън (синфхо, касбу кор, гур???ои сиёс?, чун хизб?ои сибс?) мебошанд, иштирокчии бевоситаанд. Чунин муносибат?о на дар асоси ягон ?усни тава???? ё нафрат ба якдигар, балки зимни мав?еи иш?олкардаи ?ар фард дар ?амъият сурат мегиранд. Ин муносибат?о мо?иятан объек буда, муносибати байни гур???ои и?тимо? ва байнифардхоеро ифод мекунанд, ки намояндагони ?амин гур???ои и?тимоиянд.
Муноснбатхои байнишахс? бояд дар ало?амаидй бо муносибат?ои ?амъият? дида баромадачиаванд. Дар гур???о ва коллектнвхо муносибат ва муносибати байни?амдигар? ву?уд дора?д ва он?оро бо усули психолог? ом?хтан мумкин аст. Метод?ои ом?зиши муносибат?ои байнишахс? дар ?исмати «практнкуми и?тамо?-психолог?» оварда мешавад.
Муносибат - ин мав?си иш?олкардаи шахс нисбат ба ?ама чизе, ки ?ро и?ота кардаанд ва ба худаш мебошад. Одам ?амеша ба ашё, ?одиса?ои ?аёти и?тимо?, одамон дар муносибат аст. Баъзе чиз?о ба ? маъ?ул мешавад ва ?исмати дш-арашон не, баъзеашон ?ро ба ташвиш месваранд ё нисбаташон ?исси бепарво? зохир мекунанд. ?иссиёт, манфиат?о, ди??ату эътибор - ана он протсесс?ои психик?, ки муносибати одамро, мав?еи ?ро ифода мекунанд. ?амин тавр, дар гур???о ва коллекгивхоро на муносибат, балки муносибата байни?амдигар? зо?ир мешавад.
Муносибати байни?амдигар? — ин мав?еи иш?ол кардаи байни?амии як шахс нисбати шахси дигар ё мав?еи ишголкардаи шахс нисбати умумияти одамон мебошад.
Муносибат?ои байнишахс? аз зу?урот?ои муносибатхои байни?амдигар? ба ?исоб рафта, тобиши эмотсионалиро дорад. Аз ин р? муносибат?ои байнишахсиро ?амчун омили «му?ит»-и психологии гуру? хисобидан мумкин аст. ?амин тавр, муносибат?ои байнишахс? дар асоси маром?ои зерини психолог? ба амал меоянд: ?усни тава????, умумияти а?ида?о, шав?у ?авас?о, пурракунии шахсияти я?дигар, душман?, нафрат ва ?.
Муносибат?ои байнишахс? ?у??атнигориро намепарваранд, зеро он?оро тавассути фармон ва дастурди?и?о ташкил кардан мумкин нест. Шарти му?ими ба ву?уд овардани муиосибаг?ои байнишахс? идроки якдигар ба шумор меравад. Идроккунй дар асоси маълумот?ои аввалини бадастовардашуда ба амал меояд:
-намуда берун?;
-рафтор.
Умуман,  инсон барои  одами  дигар  ?амчун  сарчашмаи  ахбору
аввал метавонад хусусияти дилрабо?  дилнокаширо муайян кунад.
Та?рибаи хаётии одам таъсири муайянро дар ани?ии идроккун? ва ами?фа?мии одамя дигар мегузорад. Масалан, он?ое, ки аз р?и характери ?аъолияташон бо одамон дар муносибати бештари баннн?амдигар? мебошанд, баъзан беихтиёрона ба рафтори шахсони ношинос тавсифу ба?ои дуруст меди?авд. Ин ?онуният бисёр хуб дар фаъояияти ом?згорон, психолог?о, сотсиолог?о, духтурон ва муфатгишон татби? мегардад.
Психолог?ои и?тимо? ?ангоми тад?и?и масъалаи идроки якдигарии одамон чунин бар?алат дарккуни?оро муайян намуданд:
-таассуроти аввалаи мусбати бардошташуда дар бораи одам ?ангоми бахрдих? ба хусусият?ои алохдаи ? таъсири муайян мебахшанд. Агар таассуроти умум? дар бораи одам мусбат бошад, он го? сифат?ои мусбати шахс аз будаш зиёд ба?о дода шуда, сифат?ои манфиаш пардап?ш карда мешаванд. Баръакс, агар таассуроти умум? дар бораи одам манф? бошад, он го? ?атто рафтору кирдор?ои ?авонмардонаи ? ба назар намерасанд;
-мушо?идахо нишон доданд, ки ?ангоми ба?оди?? ба шахси ношинос таъсири муайянро маълумот?ои аввалин дар бораи ? мебахшанд. Ба баходи?ии шахси шинос бошад, маълумотхои охирин дар бораи ? таъсир мерасонанд;
-зу?уроти хайрхо?ии аз ?ад зиёд оли?имматона ?а?гоми дарк кардану ба?о додани шахси дигар, Дар аксари ?ол дар шахсоне мушохида мешавад, ки бештар дастгирии эмотсионалиро аз тарафи одамони дигар ?ис кардаавд.
?ар як инсон дар коллектив, дар ?араёни муносибат?ои байнишахс?, ?ангоми и?рои ягон намуди фаъолият роли муайяни и?тимоиро и?ро екунад. Ба ?авли психолог С.Л.Рубинштейн «шахсро аз он  роли реалие,ки  дар ?аёт мебозад, ?удо кардан ?е? мумкин нест».22
Рол - ин маф?уми и?тимо? ва ичтамой-психолог? буда, намуди  ?амъиятан зарури фаъолияти и?тимо? ва восита?ои рафтори шахсро ифода мекунад.
Инчунин дар адабиёти  илм? маф?уми <рафтори рол?»-ро низ ?айд кунанд ва он ягонагии роли и?тимоиро бо фардияти и?рокунандаи амал
ифода менамояд. Барои он ки ба рафтори шахс таъсир расо?да шавад, бояд хусусиятхои рол, шахс ва муносибати байнихамии ин хусусиятхоро тад?и?  намуд.
Дар ?ар як ?амъият «моделхои идеал?»-и рафтори одамон ву?уда доранд: зан ё шав?гр, фур?шанда ва харидор, хурд ва калон ва ?. Он?о дар асоси ?онуну ?оида?ои ?амъият? ба танзим дароварда мешаванл Азхудкунии ин ?онуну ?оидахо аз ?ониби к?дакон тавассути бозихои ролвя сурат мегирад ва бо ин «? ин ё он функсияи и?тимоиро ба худ ?абуд менамояд».14
?ар як фард мав?ея муайяни и?тамоиро бояд дошта бошад. Маф?уми мав?еъ ба саволи «? кист?» ва рол ба саволи «? чй кор мекунад?» ?авоб меди?ад.
?ар як шахс дар гур?х ба мав?еи шахси дигар эътибор дода, барон худ роли мувофи?ро интихоб менамояд. Агар инсон мав?еи худ дигаронро монанди иштирокчибни дигар дуруст муайян намояд, пас ? навъе, ки вазъияти ичтимо? талаб мекунад, ?амон тавр рафтор намуд истодааст. Агар чунин мувофи?ат ба амал наояд, он го? ихтилофу низоъ?о ба ву?уд меоянд.
Инсон дар вазъиятхои гуногун ролхои низ гуногунро и?ро мекунад. Дар рафтор?ои ролии шахс ду унсурро фар? кардан зарур аст: 1) роли и?тимо?, ки ба та?йирёбаидагии рафтор ?авобг? аст ва 2) Ман, ки  хусусият?ои психологии шахсро ифода мекунад.
Шахс дар ?араёни фаъолият на танхо зохир мегардад, балки рафти он ташаккул низ меёбад. ?ар як роли и?тимо? ба дара?аи муайян ба «Ман»-и шахс таъсир мебахшад.
Тавсифди?андак асосии «Ман»-и инсон «худэ?тиромкун?» ба шумор; меравад   ва   ба   ?авли   психолог   КОН   И.С,   «ин   (худэ?тиромкун?) ва худба?одихии умумии фард ё дара?аи ?абул ва ё ?абул накардани ? мебошад

Просмотр: 6022