На?ша:
1.маф?уми «фард», «фардият» ва «шахс».
2. На?ши   хусусиятхои   биологй   ва   и?тимо?   дар   тара??иёти психикии шахс .
3.Тавсифи умумии гур???ои и?тимо?.
4.Маълумот оиди «коллективизм».
5.Фа?мишот оиди «коллектив».

Дар психологияи и?тимо? маф?умхои «фард», «фардият ва шахс» хеле возе? ?удо ва шар?и худро ёфтаанд.
фард - «инсон ?амчун мав?удияти ягонаи табий, ма?сули тара??иёти филогенетикй ва этногенетикй, ягонагии хусусият?ои модартодй ва бадасговардашуда, барандаи хислат?ои махсуси фардй (нишона?ои истеъдод, майл?о ва ?.) аст; намояндаи ало?идаю ?удогонаи ?амъияти инсовй, ки аз доираи махдудият?ои табиии (биологй) худ мебарояд; мав?удияти и?тимо?, ки олоту аломатхоро истифода мебарад ва тавассути оя?о рафтор ва протсесс?ои психикии худашро аз худ менамояд. ?ар ду маънои истало?и «фард» бо ?ам ало?аманданд ва инсонро аз ?и?ати ало?идагию ?удогонагю! ? маънидод мекунанд. Тавсифди?анда?ои нисбатая умумии фард: «пуррагии ташкилоти психофизиологй, устувории фаъоли бохамтаъснррасонй ба ояами и?отакарда».19
Фардият - «инсон, ки аз тарафи «фаркиятхои аз дигар одамон доштаи мухити и?тимо?»-аш тавсиф дода мешавад; гуногунии психика ва шахсияти фард, такрорнашаваядагии ?. Фардият дар хусусиятхои мизо?, характер, дар махсусияти шав?у ?авасхо, сифатхои протсесс?ои персептивй ва а?л, талабот ва ?обилиятхои фард зохир мешавад».19
Шахс - ин маф?умест, ки таъриф?ои зиёди гуногунро дорад. Аксарияти он?о одамро ?амчуи «ма?м?и сифатхои и?тимо? дар намуд?ои гуногуни фаъолияти ?амъиятй ташаккулёбанда», ?амчун «ма?сули тара??иёти ?амъиятй, субъекти мехнат, муошират ва маърифат» ба?о меди?анд. Таърифи зерин пурму?тавотар аст: «шахс - ин одамест ?амчун субъекти фаъоли фаъолият, ояамро созанда, гузашта аз ин барандаи шуур
ва худшиносй».25
Шахc одатан дар психология аз р?и ду сохташ тавсиф меди?анд: психолог? ва и?тимо?. Ба унсур?ои сохти психологй хусусиятхои психологй, ки одатан онро «хислатхои шахс» меноманд, дохил мешаванд. Сохти и?тнмоии шахсро та?риба?ои азхудкардаи ичтимоии ? (дониш, ма?орат, малака, одат ва г.) ташкил медиханд.
Сохти психологии шахсро дар адабиёти илмй-психологй аз мав?еъхои гуногун дида мебароянд ва он?о дар ма?м?ъ мо?ияти и?тимоии шахсро кушода меди?анд. Масалан, С. Л. Рубишигейн чунин сохтро
пешни?од намудааст:
а) равия - дар талабот, шав?у ?авас, идеал, эъти?од, маром?ои
«артаридошта, рафтор ва ?а?онбинй зо?ир мешавад;

б)        дониш, махорат - дар рафти хаёт ва фаъолияти маърифатй ба даст
оварда мешавад.
в)        фардият - дар мизо?, характер ва ?обилият?о зо?ир мегарданд.
Психолог К.К.Платонов сохти шахсро дар чунин унсур?.о дидааст:
а)        равия;
б)        та?рибаи и?тимо? (дониш, ма?орат, малака);
в)        шакл?ои инъикос (?обилиятхои фардй);
г) зерсохти табиати биологй дошта (хусусиятхои синнусолй ва:
?инсй).
Аз назари психолог К.К.Ковалев сохти психологии шахс чунин аст:
а)        равия;
б)        характер (тарзи рафтор, сифат?ои иродавй);
в)         имкониятхо (системаи ?обилият?о);
г) системаи   маш?хо,   ки   худидоракунй   ва   назоратро   таъмин
менамоянд.
Масъалаи муносибати хусусиятхои биологй ва ичтимой дар одам ва шахс хеле мураккаб аст. Хусусият?ои биологй на?ши худро дар ташаккули шахсияти инсон мегузоранд. Бояд гуфт, ки хамаи хусусият?ои модарзодии шахс аз овони к?дакй инкишоф меёбанд ва тадри?ан дар дарача?ои гуногуя и?тимо? мегардгнд. ?амаи хусусият?ои биологй ба дара?аи каму беш и?тимо? мегарданд ва хусусшпхои и?тимо? бошад дар навбати худ аз хусусият?ои биолог? комилан ?удо буда наметавонад.
Сифатхои мухими ичтимоии шахс инхоянд: коллективизм, тал?иншавандагй, конформй.
Коллективнзм - ин ?исси ?амраъйии шахс бо коллектив ва тавассути коллекгив бо ?амъият аст. Ин сифат бо ягонагии ма?сад?ои шахс, гур?х ва ?амъият муайян карда мешавад. Коллсктавизм дар шароитхои фаъолияти мехнатй ?ам зохир мешавад ва хам ташаккул меёбад.
Тал?ин - ин ?одисаи и?тимо?-психологй буда, тан?о дар рафти муоширати одамон зо?ир мешавад. Мо?ияташ дар он аст, ки ?ар як инсон бо дигар одамон муошират карда истода, авдеша, тасаввурот ва ё водоркунанда?ои амали онхоро беихтиёр ?абул менамояд ва г?ё аз они худи ? шуда мемонад. Тал?ин дар аксари ?ол бо ёрии калима, вале баъзан тавассуш ?иёфабозй ва имову ишора низ сурат мегирад.
Тал?иншавандагй хамчун сифати шахс бо идроки ?айритан?идй ва фа?мидагирии нокифояи мазмуни муошират ало?аманд аст.
Ин хусусият ба та?лидкорй наздик аст. Фар?ияташон дар он аст, ки на ба калима, балки ба амал?ои шахсии дигар та?лид мекунад. Аммо „гоми тал?ин бошад, тал?инкунанда фаъолу тал?иншаванда пассив аст. Пяо рафти та?пид намудан та?лидшаванда метавонад бехабар монад ва дар холат шахси та?лидкунанда одатан фаъол аст. Тал?иншавандагй ва
таклидкорй бо тафаккур чандон ало?амандй надорад, чй ?адаре ки он?о бо ?исеийу эмотсия?о ва аз ?умла ?исси боварй доранд. Ин ду хусусият дар як сифати дигари шахс, ки конформй ном дорад, инъикоси худро пайдо мекунад.
Конформй - танди?й ё худ тобеъшавии одам ба фишори додаи во?ей ва & хаёлии гур?? аст, ки дар та?йирёбии рафтор ва ма?садгузори?ои 5 зохир мешавад. Конформии берунй (оммавй) ва дохилиро (шахсй) фарк мекунанд. Якумаш, тобеияти намоишкоронаро ба фикри гур?х бо ма?сада ба даст овардани та?сину писандидан ва аз мазаммат дур шудан ифодг мекунад. Дуюмаш, дар асоси муборизаи ботинй муайян намудан» объективияти ну?гаи назари аъзоёни гур?? ва ботинан ?абул кардани мав?еи он?о мебошад. ?ар ду намуди конформизм ?атъи назар а: тафовутхряшон воситаи хуби бартараф намудани ихтилофу нюоъ?о бг шумор мераванд. Нонконформизм яке аз зу?урот?ои дигари конформизм аст.
Новконформизм - новобастагии шахс аз гур??, зътирози ? му?обил* итоаткунй, к?шиши бо ?ар ро?е набошад бар хилофи аксарият баромад кардан, дар ?ама ?олат?о ну?таи назари аксро таъкид намудан аст. Шахс ?исмати бештари фаъолияти ?аёташро дар гур?? амалй мегардонад.
«Гур??и и?тимо? - ба маънои васе?аш мачм?и калони умумият?о» одамон аст, ки дар асоси нишонаю аломат?ои и?тимоии бо ?аёти ?амъияп ало?аманд, дар заминаи системаи муносибатхои ?амъиятаи дар ?амъияп мав?удбуда (и?тисодй, ?у?у?й, сиёсй, маданй, динй ва ?.) ба ву?уд меоянд.
Ба ?амин тари?, гур?х умумияти одамон аст, ки дорои ?айати махду;
дар асоси аломат?ои муайян (характери фаъолияти ичрошаванда мансубияти ичтимой ва ё синфй, сохтор, композитсия, дара?аи тара??иёп ва ?.) ташаккул меёбад. Таснифоти бештар маъмули гур???о аз р?и мивдори аъзоёни гур?? ин?оянд: калон, хурд, микрорасмй ва ?айрирасмй 33 Р?и ало?аи байнихамдигарии бевосита: реалй ва шартй; аз р?и дара?а! т: дара?аи пасти тара??иёт (ассотсиатсия, корпоратсия, гур??! ва дара?аи баланди тара??иёт (коллекгив?о, гур?хи гомфотерй) 93 Р?н ахамиятнокй, гур???ои референтй, гур???ои а?зогй ва ?.
Гур??и калон - умумияти расмию муташаккили одамони ми?доран зиёд буда, ки ба ин ё он фаъолияти ?амъиятй (масалан, коллективи  мактаби олй, корхона, муассиса) ?алб шудаа??. Дар гурухи мсъёр?ои рафтор,  арзиш?ои  ?амъиятй,  маданй,  анъана?о  ва ?амъиятй кор карда метаванд. Агар дар гур???ои реалии калон бо ягон сабабе фаъолияти идоракунанда амал накунад,  он  го? ин гур?? умумияти одамони ба таври стихиявй амалкунанда - изди?ом табдил меёбад. Гур??и калонро ташкил медихавд: синф?о,миллат,ташкилотхои сиёсй ва ?амъиятй, дин ва ?.
Гур??и хурд - шумораи начандон зиёди одамони (3-7-15 нафар) бо ?ам робита дошта, ки аз р?и ма?сад ва вазифа?ои умумиашон мутта?ид гаштаанд. Чунин намуд?ои гур?х?ои хурдро фар? мекунанд:
гур??и номинал? - ма?муи одамоне, ки аз р?и ягон аломат ?удо шудаанд ва барои ма?сад?ои та?лил мувофи? аст. Масалан, гур???о як синну сол, фикрронй, ?ои исти?омат ва ?. Гур?хи ноимналиро ?амЧУНИН шартй ва  спггастикй низ меноманд. Дар ин гур?? ало?аю ибтадои - як навъи гуру?и хурд (оила, гур??и ?амсолон, ас буда, рафти сотсиализатсияи ибтидоиро таъмин мекунад. Гур??и ибтидой чун гур??и хурд дар асоси робита?ои бевоситаи шахсй, ки тобиши баланди эмотсионалиро доранд, ташаккул меёбад. Гур??и ибтидой ?амеша ?айрирасмист.
Гур??и референтй - умумияти реалй ва ё шартии одамон аст, ки фард меъёр, андеша ва арзиш?ои онро ?амчун эталон (намуна) ?абул мекунад ва дар рафтору худба?оди?ии худ ба он?о такя мёнамояд.
Гур??н расмй - гур??и и?тимо? буда, дорои асоси ?у?у?й аст ва ?исми муайяни ташкилоти ?амъиятй ба шумор рафта, ма?сади ноил шуданро ба ягон нати?аи муайян (ма?сулот, хизматрасонй ва ?.) дорад. Вазифаи гур??и расмй-таъмини боинтизомй, бана?шагирй, идоракунии фаъолияти аъзоёни он аст.
Гур??и ?айрирасмй - умумияти реалии одамон аст, ки асоси ?у?у?иро надорад ва зимни шав?у ?авас, д?стию рафи?й ва тава????и умумй ташаккул меёбад.
Гур??и шартй - умумияти одамон, ки аз р?и аломати муайян (характери фаъояият, ?инс, синну сол, савияи маълумот, миллат ва ?.) мутта?ид шудаанд. Аъзоёни ин гур?? метавонанд бо ?ам муносибат надошта бошанд ва дар бораи якдигар чизеро надонанд. Масалан, тими яккачини футболбозони ?авон, ки ?ар сол аз ?ониби р?зноманигорон тартиб дода мешавад ва ?.
Гур??и реал? - умумияти одамони ми?доран ма?дуд, ки дар асоси муносибат ва ма?сад?ои реалии он?о ташкил ёфтааст. Гур??и реалй (синф, бригадаи коргарон, оила, ?исми ?арбй ва ?.) муддати к?то? ва ё дароз ву?уд дошта метавонад.
Гур??и диффузй - умумияти одамони пароканда буда, дар он ва фаъолияти як?оя мушо?ида намешавад. Масалан, навбат дар ма?оза, мусофирони дохили на?лиёти ?амъиятй ва ?.
Гур??и гомфотерй – намуди махсуси гур??,ки  бо зу?уроти дара?аи муносибатхои байнишахсй, бо самаранок и?ро намудани кор»фармуда тавсиф дода мешавад. Чунин гур??и одамон муддати дароз бо нияти и?рои ма?сад?ои ?амъиятй аз ?амъият дур мемонанд. Масалан кай?оннавардон, экспедитсияи ?утбшиносон, экспедитсияи геологй ва ?.
Савол?о барои  сан?иш:
1 .Мафхуми «му?ити ичтимой»-ро таъриф дихед?
2.Таърифи маф?ум?ои фард, фардият ва шахсро ди?ед?
З.Мохияти маф?уми «равия»-ро кушода ди?ед?
4.Барои шар? додани сохти психологии шахс мисол?о оваред?
5.На?ши   хусусиятхои   биологй   ва   и?тимоиро   дар   тара??иёти психикии шахс фа?монед?
б.Сифатхои мухимтарини и?тимоии шахс кадом?оянд?
Т.Таърифи маф?уми гур??ро ди?ед?
8.Таснифоти гур???оро оварда, тавсифи мухтасари он?оро ди?ед?

Просмотр: 5856