Дата: 2015-12-07
?амаи организм?ое, ки маскуни сайёраи заминанд аз ?у?айра иборатанд. Му?имтарин зу?урот?ои фаъолияти зиндагии организм?о аз ?абили инкишоф ва афзоиш, фур?ъбар? ва ?удокунии модда?ои мухталиф, нафаскаш? ва мутаасиршав? ма?с ба ?у?айра?о вобаста аст. Тамоми хусусият?ои материяро ?у?айра дорост. Аз ин р? онро во?иди асосии сохтор ва фаъолияти мав?удоти зинда, ячейкаи оддитарини ?аёт номидан мумкин аст. ?у?айра-оддитарин системаи зинда аст, ки ?обилияти худтанзимкун?, худазнавсоз?, худэ?ёкуниро дорад. Маълум шудааст, ки ?ар як во?иди сохтории ?у?айраи зинда чунон мураккаб ?ойгирифтааст, ки ом?хтани он кушишу ?айрати тад?и?отчиёни бисёреро талаб менамуд ва бар асараш тахассусоти ма?дудро ба миён овард.
Илме, ки ?у?айраро мавриди та??и? ?арор додаст ситология меноманд. Аз калимаи юнони «sytos»-?у?айра ва «logos»-илм иборат мебошад. Ситология ба ?атори илм?ои биолог? шомил буда сохтор ва фаъолияти ?у?айраро меом?зад.
Таърихи таълимот дар бораи ?у?айра
Таърихи пайдоиш ва ташаккули ситолог? ?ан?з дар асри XII зу?ур карда буд. Абуал? ибни Сино фарзияеро дар бораи мав?удияти «?айвонча?о» дар об ва ?аво, ки тавасути он касали?ои гузаранда инти?ол меёбанд, иброз дошта буд ва он дар асри XVIII дар шароити лаборатор? аз ?ониби олими ?оланди, ихтирогари заррабини нахустин А.Левенгук бори аввал ба таври муфассал шар? дода шудааст. ? дар илм табаддулоти бузург гузаронд, ки он барои инсоният кушодани олами нави мав?удот ва таркибот аст, аммо ?ойгиршавии ?у?айрагии ин объект?оро ?айд накард.
Маълумот?ои нахустинро дар хусуси ?ойгир-шавии организм?ои растани?о дар ибтидои асри XVII дарёфт мекунем, ки тиб?и он олими табиатшинос Р.Гук бо заррабин пустлохеро мавриди та??и? ?арор дода, кашф намуд, ки он аз ячейка?ои ?удогона иборат аст. Олим ин ячейка?оро ?у?айра?о номид. Ин кашфиёт барои биология а?амияти ни?оят му?им доштаро Р.Гук дар соли 1665 дар китобаш «Микрография» дар? намудааст.
Бо истифодабарии заррабин дар тад?и?оти илмии биолог?о ва табиатшинос?о ?у?айра мавриди ом?зиши муфасал ?арор мегирад.
Дар инкишофи илм дар бораи ?у?айра тад?и-?оти табиатшиноси итолиёви Вольф, му?а??и?и инглис Н.Грю ва ?айра?о ?имати бузург доранд.
Ан?ариби асри XIX ?ойгиршавии ?у?айрагии организм?о муфасал ом?хта ва эътирофкарда шуда буд, мав?удияти ?у?айра хусусияти сохтори умумии ташкилоти биологиро ифода мекунанд.
Дар сли 1833 ботаники инглис Р.Броун дар ?у?айра?о ядроро -«?аста» кашф намуд.
Дар соли 1834 олими рус П.Ф.Горяников дар асараш «Системаи табиат» а?идаи му?имеро дар хусуси ягонагии растани?о ва ?айвонот дар асоси умумияти сохти ?у?айрагии он?о баён мекунад.
Дар соли 1838 ботаники немис М.Шлейден маълумот?оеро дар? месозад, ки асоси назарияи ?у?айра?оро ташкил менамояд. ?амаи ин дар ма?м?ъ имконият дод, то дониши андухтаро ?амбаст намуда, м?ъ?ази а?оиди назарияи ?у?айра?оро банду баст намоянд. Таълимот дар бораи ?у?айра ба таври расми соли 1839 ?ангоме, ки Т.Шванн кори илмиашро та?ти унвон? «Тад?и?оти микроскоп?» дар атрофи тавофу? дар сохтор ва нум?ъи ?айвонот ва наботот интишор меди?ад, ки дар он назарияи ?у?айраро тарзе мураттаб сохтааст, ки дар тиб?и он ?амаи организм?ои зинда аз ?учайра?о ташаккул ёфтаанд ва ?у?айра?о во?иди асосии сохти тамоми организм?ои зинда аст ва ?у?айраи ?айвоноту наботот аз ?и?ати сохт ба ?ам монанданд. Назарияи ?у?айраг? илми биология ва тибро заминаи метериалисти гузошт.
Э?оди назарияи ?у?айраро Ф.Энгелс кашфиёти бузурги асри XIX шуморида бо ?онуни ниго?дор? ва табдили энергия ва назарияи эволютсионии Ч.Дарвин баробар мондааст.
Дар соли 1827 академики Академияи улуми Россия К.М.Бэр тухм?у?айраи ?айвоноти ширх?рро кашф намуд, ки он илова бар маълумот?ои умумии назарияи ?у?айра гардид. ? нишон дод, ки ?ама гуна организм инкишофашро аз як ?у?айра дар сурати тухми бордоршуда о?оз менамоянд. Ин кашфиёт нишон дод, ки ?у?айра на фа?ат во?иди сохтор, балки во?иди инкишофи тамоми организм?ои зинда мебошад.
Инкишофи минбаъдаи таълимот дар бораи ?у?айра бо номи олим, духтур ва патолог? немис Рудольф Вирхов, ки асари маш?ур «Патологияи ?у?айра-г?» -ро мураттаб сохтааст, ало?аманд аст. Дар соли 1855 олим дар заминаи маълумот?о дар бораи та?симшавии мунтазами ?у?айра?ои ибтидо? хуллосаеро пешни?од кардааст, ки мувофи?и он ?у?айра метавонад тан?о аз ?у?айра пайдо шавад. ? ?икматеро ба миён овард: «?ар гуна ?у?айра аз ?у?айра пайдо мешавад.».
?адру ?имати бузурги таълимоти Вирхов ма?з дар ?амин аст. Бар изофаи он ? иброз дошт, ки процесси патолог? дар организм –ин ма?м?и вайроншавии фаъолияти ?аётии ?у?айра?ои ?удогона буда, протсесси локал? (ма?алл?) ?исоб меёбад. Дар нати?аи ин на?ши организм комилан дар инкишофи бемор? ба як тараф мемонад ва а?амияти радд-ул-фел (реакция)-и ма?алл? аз будаш зиёдтар ба назар гирифта шуда, организм фа?ат ?амчун ма?м?и оддии ?у?айра?о ?исоб карда шудааст. Аммо хизмати олимро ?адр карда, он кор?ояшро ба назар эътибор гирифтан зарур аст, ки ? ба субут расондааст, на он аъмолеро, ки натавонист ва ё к?то?ии ва?т ба и?рои он?о халал овард. Аз ин р?, таълимоти Вирховро та?лил намуда хато будани як ?атор а?ида?ояшро ани? муайян карда гуфтан боист, ки бо ву?уди ?амаи он?о патологияи ?у?айра?о ?имати бузург дорад, чаро ки он як ин?илобест дар илми биология ва тибб.
Бо мурури замон аз хатоги?о вора?онида ва бо кашфиёти нав мукаммал гузаронидашуда, он ?амчун заминаи а?идаи муосир дар бораи сохти ?у?айра?ои организм мегардад.
Назарияи ?у?айра?о дар шакли ?озира чанд маротиба мавриди тафтиш ?арор гирифта, бо маводи хеле зиёди материал? дар бораи сохт, вазифа?о, таркиби химияв?, зиёдшав? ва инкишофи ?у?айра?ои организм?ои мухталифшакл тавассути тад?и?оти зарраби-н? (микроскоп?) мукаммал карда шуд. Назарияи муосири ?у?айра?о аз банд?ои зерин иборат аст:
- ?у?айра -во?иди асосии сохт ва инкишофи ?амаи организм?ои зинда ва во?иди хурдтарини мав?удияти зинда аст;
- ?у?айраи ?амаи организм?ои як?у?айра ва бисёр?у?айра аз ?и?ати сохт, таркиби кимиёв?, зу?уро-ти асосии фаъолияти зиндаг? ва табодули модда?о монанданд;
- Афзоиши ?у?айра?о дар нати?аи та?симшавии он?о ру? дода, хар як ?у?айраи нав бар асари та?сим-шавии ?у?айраи аввал? (модар?) ташаккул меёбад;
- Дар организм?ои мураккаби бисёр?у?айра аз ?и?ати и?рокунии фаъолият он?о махсус гашта, бофта?оро ташкил меди?анд;
- Аз бофта?о узв?о ташаккул меёбанд, ки байни ?амдигар зич ало?аманд. Он?о ба воситаи системаи асаб ба ?амдигар тобеъ карда шудаанд.
Дониши назарияи ?у?айра?оро истифода бурда, метавон якхела пайдошавии ?аётро дар Замин исбот намуд. Ба хотири он ки ба ?ар як ?у?айра хусусияти ?одир будан барои нум?ъ, зиёдшав?, нафаскаш?, и?рокун?, истифода ва табдили энергия мансуб аст, он?о нисбат ба мутассири аксуламал (реакция) доранд. ?амин тари?а ?у?айра?о дорои ?ама гуна ма?м?ъи хусусиятхои барои зиндаг? заруранд, баъзе ?исм?ои он?о ?амаи комплекси фаъолияти ?аётиро и?ро карда наметавонанд., тан?о ма?м?и сохтор, ки ?у?айра?оро ташаккул додаанд, ?амаи нишона?ои ?аётро зо?ир месозанд. Аз ин р?, фа?ат ?у?айра сохтори асос? ва во?иди асосии организм?ои зинда ба ?исоб меравад. Дар организм?ои бисёр?у?айра (наботот, ?айвонот, занбур???о) бошад, ?у?айра?ои ало?ида бо ?амдигар зич ва бо тартиб ?амкор? мекунанд.
?у?айраи ?амаи организм?о таркиби кимиёвии монанд доранд. ?у?айра?ои организм?ои як?у?айра ва бисёр?у?айра сохти якхела доранд. Асоси ?амаи он?оро ?илд, ядро ва ситоплазма ташкил меди?ад. Дар ситоплазма баъзе органид?ои ?у?айраг? ?астанд. Сохти аксарияти органоид?ои ?у?айраг? дар ?амаи ?у?ай-ра?о хеле монанд ?астанд.
Умумияти таркиби кимиёв? ва сохти ?у?айра?ои во?иди асосии сохтори ва фаъолияти организм?ои зинда нишонди?андаи он аст, ки пайдоиши ?амаи мав?у-доти зинда дар замин ягона аст.
Просмотр: 4716
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved