Таваррум хислати хоси иқтисоди бозорӣ буда, меъёри аз 5 то 10 фоизи он (таварруми бомаром) дар иқтисод ҳамчун тамоюл ё худ қонунияти мӯътадил эътироф карда мешавад.
Таваррум дар шароити низоми иқтисоди амрӣ (сотсиализм) дар шакли таварруми ниҳон (пинҳон) ва низоми иқтисоди бозорӣ дар шакли таварруми кушод арзи вуҷуд дорад. Тибқи ақидаи баъзе аз иқтисоддонон мавҷуд будани он шарти муҳим ва ногузири рушди иқтисод мебошад.
Новобаста ба афзалият ва нақшу мақоми он дар таъмини рушди иқтисод, аз ҷониби аксарият бештар ба оқибатҳои манфӣ ва таъсири нисбии он ба ҳаёти иқтисодӣ ва иҷтимоии мамлакат диққати махсус дода мешавад, ки муҳимтаринашон инҳоянд:
— исбот карда шудааст, ки ҳолати «спиралии» алоқамандии нарх - музди кор - хароҷот - таваррум, ангеза (мотиватсия-р.) - и меҳнат ва ҳавас-мандии одамонро нисбат ба интихоби касбу ҳунар маҳдуд мегардонад;
— ташкил ва тақсими даромадро дар байни иштирокчиёни он маҳдуд гардонда, фарқият ва дороии табақаҳои аҳолиро амиқ мегардонад;
— ҳаҷми пасандоз ва андӯхтро маҳдуд гардонда, вазни қиёсии пасандозро кам ва қисми истеъмолро торафт зиёдтар мекунад;
— таносуби тақсими даромади миллиро дар байни меҳнат ва сармоя, яъне даромади субъектҳои иқтисодӣ, алалхусус, музди кор ва фоида, фонди андӯхт ва фонди истеъмол вайрон мегардонад;
— чи қадаре ки суръати болоравии таваррум тезтар бошад, ҳамон қадар музди кори воқеӣ пасттар мегардад. Қисми андак (ночиз)-и он барои ҳавасмангардонии ҳаққи меҳнат ва аксари он барои омили сармоя ҷудо карда мешавад. Бо ибораи дигар, дар ҳолати баланд рафтани суръати афзоиши таваррум вазни қиёсии меҳнат дар даромади миллӣ кам мешавад.
Дар асоси ин хусусиятҳои фарқкунанда чунин оқибатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангию маданӣ ва бурунмарзии таваррумро ҷудо мекунанд:

— ҳарчи бештар маҳдуд гардидани имконияти сармоягузорӣ ба соҳаҳои асосии хоҷагии халқ ва афзудани дараҷаи таваккалии он;
— беқурбшавии фонди истеҳлок ва маҳдуд гардидани раванди такрор-истеҳсоли инфиродӣ дар корхонаҳо;
—  дар натиҷаи нобаробар боло рафтани нарх, ташкил шудани меъёри ҳархелаи фоида ва таносубхои хархелаи такрористеҳсол дар корхонаҳо;
—   ботадриҷ амиқ ва ҳамаҷониба вусъат ёфтани ҷараёнҳои номусоиди иқтисодию иҷтимоӣ: рӯпӯш кардани даромад ва сарчашмаҳои ба вуҷуд ома-дани он, даст кашидан аз пардохти андоз, патенту литсензияҳо, авҷ гириф-тани дуздӣ, фиребгарӣ, пораю ришвахурӣ, маҳаллчигӣ ва ба манфиати хеш анҷом додани ғaйpидавлатикунонии моликият...;

— ботадриҷ тезутунд гардидани зиддияти иҷтимоӣ, ихтилофҳои меҳнатӣ.
Кулли ин оқибатҳо на танҳо вазъ ва ҳолати иқтисоди миллӣ, балки фазои иқтисоди байналмиллалиро низ ба доми худ мекашад. Таваррум на танҳо муносибатҳои пулию молиявии дохили мамлакат, балки муносибатҳои асъори ҷаҳониро фаро мегирад. Вай ба сатҳ ва дараҷаи нархҳои ҷаҳонӣ таъсир расонда, онро боло мебарорад.
Дар натиҷа рақобатпазирии маҳсулоти содиротӣ паст гардида, рақобат-пазирии иқтисоди миллӣ рӯ ба касодӣ ва каср (дефисит-р.)-и савдои хориҷиро пурзӯр ва муозинии балансҳои пардохтро халалдор мегардонад. Ҳамин тавр, таваррум ҳамчун элементи одди (звенои поёни)-и мегаиқтисод, сабаби муфлисшавии тамоми андӯҳи низоми иқтисоди ҷаҳон мегардад.

Просмотр: 2378