Дата: 2019-10-05
Аввалин маротиба бо таври ами? та?лили доманадору ?ама?онибаи силсилаи и?тисод? аз ?ониби К.Маркс (дар китоби “Капитал”) ?амчун ?араёни силсилаи саноат? сурат гирифт. Тиб?и а?идаи К.Маркс силсилаи саноат? аз ча?ор давра (фаза): б??рон, рукуд (депрессия), ?унбиш (?оннокшав?) ва равна? иборат мебошад.
Дар омади гап бояд эътироф намуд, ки ин та?симоти К.Маркс то кунун ?иммати худро гум накардааст ва аз ?ониби умум дастгир? меёбад. Вале аз ?и?ати та?йирот?ои куллии таркиб? дар и?тисод ва танзими давлатии и?тисод ин ча?ор давра дар шакли соф амал намекунанд. Аз ин ниго?, дар адабиёти муосири и?тисод?, асосан ду давра: депрессия (ягонагии б??рон ва рукуд) ва равна? (ягонагии ?унбиш ва равна?) ба эътибор гирифта мешавад.
Б??рон (кризис), асосан, аз ?авзаи муомилот о?оз меёбад. Аломат?ои му?имтарини он дар: ба фур?ш нарафтани ?а?ми зиёди ма?сулот, кам шуда-ни ?а?ми ?арз (кредит), баланд шудани фоизи ?арз, кам шудани дивиденд ?амчун нати?аи кам шудани фоидаи корхона?о, арзон шудани сармоя, боздории фаъолияти со?ибкор?, кам шудани даромади корхона ва пардохта натавонистани фоизи ?арзи бонк ва адои ?арз бо дигар корхона?о ва ?айра зу?ур мегардад.
Ин аломат?о бо навбат ?амаи ?ал?а?ои хо?агии хал?ро фаро гирифта, б??рони умумии?тисодиро на фа?ат дар доираи корхона?о, балки со?а, но?ия, мамлакат ва ?а?они и?тисодиро ба ву?уд меоварад. Зина?ои ?ара-кати ба б??рони такрористе?сол ворид гаштани мамлакатро чунин тасвир кардан мумкин аст:
Рукуд – ну?таи ни?оии б??рон буда, ?атъ гардидану пастравии тавли-дот, дар як сат? ва дара?а ?арор гирифтан ва дар давраю м??лати муайян бета?йир мондани онро тасвир мекунад.
Дар ин зина: тамоили пастравии исте?солоти ?амъият? боздошта меша-вад, вале имконияти ?удрати боло рафтан надорад; ?амаи чиз?ои нисбат ба та?озои кулл барзиёд буда, аз бозор гирифта мешаванд; мол?ои ба фур?ш нарафта ва дар шакли захира бо?? мондаи пештара фур?хта шудаанд; аз боиси набудани та?озо ба сармоягузор? ва кам гаштани даромад, та?озои истеъмол? низ ?атъ мегарданд; арзаи неъмат?о ва хадамот ?ариб, ки ву?уд надорад; низоми молия аз набудани та?озо ба “ма?сулоти”он фаъолият пеша намекунад.
Хуллас, и?тисодиёт ба ?олати ?онфарсо (?алокатовар, шахшав?) дучор гардида, дар як давраи муайян дар ?амин ?олат бо?? мемонад.
Вале ба ?ама маълум аст, ки ?омеа бо ?амин вазъ ва ?олат дурудароз амал карда наметавонад. Аз ин сабаб ?омеа ногузир тадбир?ои зидди б??ронию рукуд? андешида, бояд аз он ба зуд? барояд.
?унбиш - даврае мебошад, ки дар давоми он и?тисод аз ?олати касод? ба давраи ?унбиш даромада, бозори миллиро бо намуд?ои молу хадамоти нав пурра намуда, барои гузаштан ба давраи нав - равна? замина тайёр мекунад.
Новобаста ба вазъи рукуд?, дар яке аз ну?та?ои и?тисод имконияти рушд пайдо мешавад. Охирон, ?амчун афзоиши молу хадамоти нав, яъне сармоя ё худ ма?сулоте, ки амсолаш дар фур?ш набошад, ё ба он талабот ?ан?з ?онеъ гардонда нашуда бошад, сурат мегирад.
Равна? – давраи ни?оии силсилаи и?тисод? буда, вазъи и?тисодии пас аз давраи рукуд ва э?ё бунёд гашта, то ба ?удрат ва и?тидори пеш аз давраи б??рон ?ой дошта расондан, рушди минбаъдаи онро таъмин намудан хизмат мекунад.
Хусусияти ин давра дар: ?ама?ониба ва бо суръати баланд навсозии сармояи асос? аз ?ониби со?ибкорон, афзунгардонии и?тидор?ои исте?-сол?, баланд шудани та?озо ба сармоягузор?, боло рафтани та?озои истеъ-мол?, зиёд гаштани ми?дори мол?ову хадамот, ?а?ми МУД, даромади милл?, ба ?адди а?ал расондани бекор?, баланд шудани нарх?о ва во?ид?ои ?арзи бонк?о, ?урби ?о?аз?ои ?имматнок, густаришёбии фаъолияти бурун-марз?, ?а?ми даромад, фоида ва ?айра зо?ир мегардад.
И?тисоди бозор?, гарчанде дар асоси услуб?ои худтанзимкун?, худтаъ-минкун?, худмабла?гузор?, ?авасманд?.. амал кунад ?ам, и?тисоди миллиро дар ?олати пур??шу хур?ш ва ав?и камолоти давраи равна?, дурудароз ниго? дошта наметавонад ва аломат?ои б??рон?ои и?тисод? дар шакли ни?о? ва сониян аз нав э?ё гардида, и?тисодро ба доми худ мекашад ва бо ?амин давраи ?адиди силсилавии и?тисод бар?арор мегирад.
Аз ин ниго?, метавон ?айд намуд, ки асоси силсилаи и?тисодиро б??-рон?ои и?тисодии такроршаванда ташкил менамоянд.
Б??рон?ои и?тисод? на тан?о меъёри захира?ову изофатавлиди омил?о, балки ?адду ?удуд ва ?уввати барангезандаи пешрафти и?тисодиро ошкор ва муайян намуда, ?амчун воситаи ангезишди?анда ё худ тавсия (софкунанда)-и он хизмат мекунад. ?удратпазирии фишанг ва механизм?ои и?тисоди бозор?, махсусан, дар шароити б??рон?о пазируфта мешавад. Охирон, имкон меди?ад, ки субъект?ои бозор бори дигар ра?обатпазирии фаъолияти хешро дар гирдоби пурпечутоб ва гилолуди силсилаи и?тисод? сан?ида ва аз он нати?агирию ба?рабардор? намоянд. Ин дар чорч?баи паст кардани харо?от, зиёд гардонидани фоида, пурз?ргардонии ра?обат ва дар заминаи он таъмин намудани мувозинии мува??атии и?тисод имконпазир мегардад.
Дар ?аёти во?е? калобиш?ои силсилав? сирати ?онун? гирифта, ?ам-чун тамоюл сурат мегирад.
Дар адабиёти и?тисод? аксар ва?т байни силсила ва тренд (тамоюл) фар? гузошта мешавад. Аз та?рибаи аксарияти давлат?ои инкишофёфтаи бозор? (хусусан ИМА) хулоса бармеояд, ки и?тисод пас аз ?ар як давраи муайян ба зинаи рушд ё худ рукуд дучор меояд. Тара??иёти и?тисод новобаста ба паст ва баландрав? дар як сат?и муайян бо?? монда, ?амчун тамоюл, яъне ?исоби миёнаи инкишоф ё худ ну?та?ои миёнаи буриши хат?ои силсила – б??рон ва равна? сурат мегирад.
Тиб?и назардошти и?тисодчии америко? Эдвард Денисон рушди и?ти-содии ИМА (дар зарфи сол?ои 1929-1982) аз ?исоби: ба кор ?алб намудани ?увваи коргарии илова –32%, сат?и маълумотнок? -14%, пешрафти дониш, малака ва ма?орат–28%, истифодаи сармоягузори?ои нав –18%, бе?тар кардани сохтори тавлидот – 9%, бе?тар кардани шароити ме?нат – 9% ба ро? монда шудааст.
Просмотр: 652
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved