Дата: 2019-10-01
Исло?оти хо?агии ?ишло?и То?икистон аз ?арори Ш?рои Вазирони ?ум?урии То?икистон аз 1.10.1993 о?оз ёфта, тиб?и та?озои Кодекси замин ва "?онуни ?ум?урии То?икистон дар бораи исло?оти замин дар ?ум?урии То?икистон", ?онуни ?ум?урии То?икистон дар бораи хо?аги?ои де??он? (фермер?) дар ?ум?урии То?икистон ва барномаи дигаргунсози?ои и?ти-содии КАС-и ?ум?урии То?икистон барои сол?ои 1995-2000 ва то давраи соли 2008 ва ?айра инкишоф ва та?аввул меёбад.
"Исло?оти кишоварз? кори осону тумтаро? нест, - ?айд мекунад Э.Ра?мон - татби?и он ме?натталаб аст. Он на тан?о муносибат?ои некхо-?онаро нисбат ба замин ва восита?ои исте?солот, балки дигаргун кардани а?идаву ?а?онфа?мии де??он, психологияи он, ?аллу фасли муносибат?ои нави бозориро та?озо менамояд" (Ра?монов Э.Ш. Исло?оти и?тисод? - та?озои замон. - Душанбе, 1998).
Зарурати дигаргунсозии ?авзаи кишоварз? аз он ?и?ат зарур аст, ки дар ?удуди ?ишло? 73,3% а?олии мамлакат исти?омат дорад, дара?а ва сат?и зиндагонии на тан?о а?олии де?от, балки ?амаи а?ол? аз дара?аи инкишоф ва болоравии ин со?а вобастаг? дорад. Ин со?а вобаста ба шароит?ои и?тисодию и?тимо?, таърих?, и?лим ва ?айра аз 30 то 40 фоизи ма?сулоти умумии дохил? ва 70-75 фоизи ашё?ои истеъмолиро таъмин менамояд.
Та?дири бисёре аз со?а?ои саноат (саноати сабук, х?роквор?, пахта, мева...) ба ?амин со?а ало?аманд мебошад. Мабла??ое, ки ба ин со?а масраф карда мешаванд, нисбат ба дигар со?а?ои хо?агии хал? ба зуд? подош хо?анд гашт. Аз сат? ва дара?аи инкишофи бисёре аз со?а?ои кишоварз?, ба монанди пахтакор?, тамокупарвар?, пиллапарвар?, меваю сабзавот аз анд?хти асъори давлат вобастаг? дорад. Дар доираи ин со?а имконияти шу?ли а?ол? нисбат ба дигар со?а?о васеътар мебошад.
Аз ин ниго?, зарурияти ба миён овардани шакл?ои мусоид ва самара-бахши механизми хо?агидор? ба миён гузошта мешавад. Исло?оти кишо-варз? ма?з дар чорч?баи ташкил гардидану ба дара?аи баланд та?аввул ёфтани шакл?ои пеш?адамтарини хо?агидор? (ташкил ёфтани КАС, хо?аги?ои де??он?, кооператив?о, ассотсиатсия?ои де?кон?, ширкат?ои са??ом?, э?ёи корхона?ои хурди коркардабарории ма?сулоти кишоварз?) имконпазир мебошад.
Охирон, аз сабаби ма?дуд будани имконияти хурди ин ?авза, номуто-би?ати нархи фур?ши ма?сулоти хо?агии ?ишло?у нархи хариди восита?ои исте?солот имконияти дар амал татби? шудан ва дар як м??лати к?то? таъмин кардани талаботи а?олии мамлакатро бо неъмат?ои кишоварз? надорад. Аз ин ?и?ат ёр? ва дастгирии де?от аз ?ониби давлат зарур ва ?атм? мебошад.
Дар баъзе сол?ои сипаришуда к?маки бе?аразонаи баъзе аз давлат?о ба сифати сармоягузории муста?им ё ?айримуста?им аз 50 то 80 фоизи арзиши ма?сулоти хо?агии ?ишло?ро ташкил медод. Дар шароити То?икистон дастгирии давлат бештар дар со?аи комплекси киштукор ва коркарди пахта, меваю сабзавот, рав?анкаш? ?улай мебошад.
Дар ин ?анба, истифода кардани та?рибаи дигар давлат?о: Чин, Япо-ния, мамлакат?ои Шар?у ?арб, ки ба и?лим ва табиати То?икистон монанд? доранд, аз а?амият хол? буда наметавонад. Дар аксарияти давлат?о со?аи кишоварз?, саноати сабук, х?роквор? ба сифати ?авзаи якуминдара?а эътироф карда шуда, ?амчун сарчашмаи таъминкунандаи а?ол? бо озу?а ва бе?таркунандаи дара?аи зиндагонии мардум аз ?исоби бу?ети давлат (дар Япония - 70%, Канада - 40%, ШМА - 25%), яъне аз 25 то 70 фоиз ёрдами бе?аразона ?удо карда мешавад. Дар ?ум?урии То?икистон ?оло ин шакли ёрдам ?амчун ба КАС аз ?ониби бонк?ои ти?орат? пешни?од намудани ?арз?ои имтиёзнок сурат мегирад.
Яке аз омил?ои муайянкунандаи рушду нум?и корхона?ои кишоварз? андоз мебошад. Дар шароити ?озира барои со?аи кишоварз? зиёда аз 8 намуди андоз (андози ягона барои исте?солкунандагони ма?сулоти кишоварз?, андоз аз фур?ши чакана, андози и?тимо?, андоз аз амволи ?айриман?ул, андоз аз со?ибони восита?ои на?лиёт, андоз аз истифода-барандагони ро??ои автомобилгард, бо?и гумрук? ва дигар пардохт?ои гумрук?, андоз аз коркарди ма?сулоти хо?агии ?ишло? ва дар ?олати коркарди ма?сулот андоз аз арзиши иловашуда) му?аррар карда мешавад.
Аз сабаби баланд будани во?ид?ои андоз баъзе аз корхона?ои хо?агии ?ишло? онро пардохта наметавонанд, чунки он аз ?а?ми умумии даромади хо?аги?о зиёд мебошад. Инро ба назар гирифта, ?укумати ?ум?ур? во?иди баъзе аз намуд?ои андозро паст намудааст, ки он ба як андоза дара?аи даромаднокии он?оро таъмин карда метавонад.
Масалан, во?иди андоз аз фоида аз 40 фоиз то ба 30 фоиз, пардохти и?тимо? аз 37 то 26 фоиз, андоз барои истифодаи ро??ои мошингард аз 2 фоиз ма?сулоти умум? то ба 2 фоизи арзиши илова, аз нахи пахта - аз 25 то ба 10 фоиз ва ?айра паст карда шудааст.
Баъди исло?оти и?тисод? (1990-2000) дар бештари давлат?ои ш?рав? нархи ма?сулоти хо?агии ?ишло? ва восита?ои исте?солот хеле ?ам боло рафт. Дар давоми сол?ои 1991-1998 нисбат ба соли 1990 нарх?ои харид ба ма?сулоти хо?агии ?ишло? ва хадамот дар Россия ба 8850 маротиба баланд шудааст. Нарх ба ма?сулоти фур?хташудаи хо?агии ?ишло? бошад, 2000 маротиба боло рафтааст. Фар?и он?о 4 маротибаро ташкил меди?ад. Дар ин давра дар нати?аи деноминатсия (дигар кардани арзиши пул?ои ?о?аз?) аз хо?агии ?ишло? зиёда аз 200 млрд.рубл кашида гирифта шудааст (Семенов З. Нов?й курс аграрной реформ?. //Экономист, 1999, N1.с.17).
Албатта, истифода ва ?ор? кардани ин гуна сиёсат дар шароити ?амон-ва?таи ?ум?урии То?икистон бори гарон буд, вале бо пайдо шудани замина-?ои айн?, махсусан, моддию молияв? онро амал? гардондан имконпазир гардид.
Барои бе?тар намудани фаъолияти комплекси агросаноатии ?ум?ур?, алалхусус вилояти Су?д ба назари мо бояд:
1. ?арори Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон "Дар бораи дохил намудани та?йирот ва илова?о ба кодекси андози ?Т" доир ба ягонагии андоз барои хо?аги?ои де??он?(фермер?) бени?оят нишотангез буд, ?арчанд аз 16 андоз?ои ?ум?урияв? ва 4 андози ма?аллии дар ?ум?урии То?икистон амалкунанда хо?аги?ои де??он?(фермер?) ?амаг? аз якчанд намуди андоз?о озод карда шудаанду халос. (Дар амал давлат?ое, ки ба андози ягона гузаштаанд, ?исман аз андоз озод карда нашуда, балки пурра озод карда мешаванд, масалан, дар баъзе но?ия?ои давлати Чин, ки на тан?о дар со?а?ои агросаноат?, балки дар дигар со?а?ои хадамот низ андози ягона амал карда, аз ?амаи намуд?ои андоз, ба ?айр аз андози даромад аз шахсони во?е? озод карда мешавад.
2. То ба имр?з дар ?ум?урии мо ба ми?дори 27631 хо?аги?ои де??он? (фермер?) ва, умуман, дар як?ояг? бо дигар намудхои хо?аги?ои кишоварз? 29269 ба ?исоб гирифта шудааст. Вилояти Су?д доир ба исте?соли ма?сулоти агросаноат? 1/3 ?иссаи ?амаи исте?соли ма?сулоти ?ум?уриро дар бар мегирад, ?арчанд ми?дори хо?аги?ои де??он? (фермер?) ва дигар хо?аги?ои со?аи агросаноат? мувофи?и маълумоти омор ва сохтори хо?агии ?ишло?и вилоят ?амаг? 6282 ба ?исоб гирифта шудаасту халос.
Таносубан тамоюл ба боздоштани ташкилёбии корхона?ои кишоварз? ба намуди хо?аги?ои де??он?(фермер?) ва кооператив?ои кишоварз? рафта истодааст. Ба фикри мо, хо?аги?ои хурд дар минта?аи мо бояд ба ми?дори тахминан 9-10 ?азор ташкил карда шуданаш лозим буд. Сабаби асосии бозмонии ташкилёбии хо?аги?ои хурди со?аи кишоварз? ин, пеш аз ?ама, аз тарафи ро?барони но?ия?о нафа?мидани ин равияи рушди и?тисод? мебошад.
3. ?амаи хо?аги?ои хурди ташкил карда шудаи со?аи кишоварз? то ба имр?з ?исобот?ои му?осибии худро ба ягон ма?омот?ои дахлдор, ба ?айр аз кумитаи замини но?ия, пешни?од ва ?ариб ягон намуди андозро пардохт накардаанд, ки ин боиси та?зияи чунин хо?аги?о мегардад ва бояд тазаккур дод, ки ?амаи мабла?гузори?ои имтиёзнок, ки аз тарафи бонк?ои ?ум?ур? ва ш?баъ?ои он?о, ки шахсан бо фармоиши Президенти ?ум?ур, м??тарам Эмомал? Ра?мон шуда истодааст, ма?з ба ташкилёбию равна?ёбии чунин хо?аги?ои майда сафарбар карда шудаанд.
Вобаста ба ин, аз сабаби набудани ?исобот?ои му?осиб? нобовар? ва беэътимодии коркунони бонк? ба чунин хо?аги?о ба амал меояд. Умуман, набудани ?исобот?ои му?осиб? дар ?амаи намуди хо?аги?ои майдаи со?аи кишоварз? боиси а?ибмон? ва дар оянда аз тарафи давлат р?йп?ш карда натавонистани зарари табиии хо?аги?ои ин со?а (дотатсияи бу?ет?, ки аз соли 2009 сар карда, дар бу?ети ?ум?урияв? пешбин? карда мешавад) гардида, боздории ташаккули фаъолияти комплекси агросаноат? мегардад.
4. Гарчанде ки аз соли 1996 сар карда, дар минта?а?ои ало?идаи ?ум?ур? ба ном сармоягузорон пайдо шуда бошанд ?ам, дар шароити гузариши и?тисод? ба муносибат?ои бозор? инро сармоягузор? ?исобидан мумкин набуд, чунки сармоягузориро барои воситахои асосии исте?солоти хо?агии ?ишло? бояд кард, на балки барои мува??атан таъмин намудан бо мабла?и гардон, чунончи, дар асоси шартнома?ои басташудаи фючер? байни хо?агиву сармоягузор ин амалия ба кор бурда мешуд.
Ба ?айр аз он, ?исоби фоиз? аз мабла?и вогузор карда шуда, ба тари?и ?амъ намудани ми?дори фоиз ба фоизи пештара ?исоб карда мешуд. ?арз-?ои баву?удомадаи исте?солоти хо?агии кишоварзиро дар ин минта?а?о, ки дар асоси ?исобот?ои тавозуни му?осиб? та?рибан ба 450-500 млн. доллари амрико? расида буд, ?укумати ?ум?ур? ба назардошти набудани ро?и дигар ба зиммаи худ гирифта, асосан, тавозуни хо?аги?ои де?кони (фермери)- ро дар навбати худ, ба ин ми?дор кам карда. ба сифр баробар кард. Гарчанде, ки бо назардошти мо фа?ат бо ро?и фур?ши ми?дори муайяни замин ба сол?ои муайян ба ивази ?арз исло? кардан мумкин буд.
Бояд гуфт, ки замин?ои ба ?исоби ?арз дода шуда аз тарафи сармоя-гузорон гирифта рафта намешуд, дар ?амин масо?ати гирифташудаи замин боз ?амон колхозчиёни мо кор мекарданду фа?ат намуди моликиятдор? дар фосилаи муайян дигар мешуд. Албатта, ма?сулоти исте?солшаванда дар чунин хо?аги?ои кишоварзии хурд ба ?а?ми умумии ма?сулоти исте?сол-гардидаи ин ё он хо?аг?, но?ия ва умуман вилоят ?амъбаст карда ме-шаванд.
5. Во?иб ва зарурият ба додани ?арзи дарозмуддат (дар т?ли 3-5 сол) бо фоизе, ки ба фоиз ?амъ карда намешавад, ба мизо?он, яъне ба корхона?ои хурди кишоварзие, ки бо бонк?ои ипотек? (бонк?ои гарав?) сарукор доранд ва ё аз мабла??ои мав?удаи бонк?ои ?ум?уриямон бо гарав мондани мулку амволи ?айриман?ул (алалхусус, замин ва иншоот), ки ба мабла?ди?анда дода намешавад, балки дар баланси корхонаи кишоварзие, ки ?арз гирифтааст, бо?? мемонад, барои кадоме захира?ои бонки милл? ва ш?ъба-?ои он?оро истифода бурда, дар навбати худ барои баровардани ко?аз?ои ?иматнок ва онро дар дигар бонк?ои ?а?он? гардиш кунонидан мумкин аст.
6. Со?аи кишоварз? гарчанде со?аи нахуст дар ?ал?аи со?а?ои хо?агии хал? ва таъмингари асосии рушди и?тисодиёти ?ум?ур? ба шумор равад ?ам, сол?ои охир ко?иш ёфтани ин со?а ба назар намоён аст, аз ин ли?оз:
бисёр ва?т со?аи хо?агии ?ишло? дар тан?о? ба табаддулот?ои таваррумии сол?ои охир, алалхусус таварруми имр?за ва ?араён?ои стихия-вионаи табиат (обхез?, сел, хушксол?, сармо ва дигар омил?ои табиат, ба монанди пайдо шудани малах?ои зараррасон ба ма?алла?ои киштукор?) мубориза бурда наметавонад. ?усурбардор? (конпенса?ия-р.) кардани ин ?одиса?ои ?айричашмдошту ?айритар?рез? фа?ат бо дастгирии дахолати ?укумат?ои ма?алл? ва ро?барияти ?ум?ур? бартараф карда мешаванду халос.
дастгирии дара?аи нарх ба ма?сулоти хо?агии ?ишло? ва дар ?олати паст шудани нархи он дар мавсими фур?ш бисёр муаммои калон аст. Онро хуб мешуд, ки ?укумат?ои ма?алл? ва ?укумати ?ум?ур? дар асоси тар?резии пешинаи фур?ши тайёрмешудаи ма?сулоти соли оянда муайян месохт ва нархи фур?ши онро то охири соли пешина муайян мекард, то ки коркунони хо?агии ?ишло? арзиши аслии ма?сулотро, ки аз сол?ои пешина хуб медонанд, дар навбати худ донанд, ки соли оянда кадом намуди ма?сулотро бисёртар кишт намоянд. Бовар? доштанашон лозим аст, ки фар?и нархи поёнрафтаи ма?сулоти тайёршударо ?укумат?ои ма?алл? ва ро?барияти ?ум?ур? дар соли оянда ?усурбардор? аз ?исоби андози супоридамешуда менамоянд.
дахолати ?укумати ?ум?ур? ва ?укумат?ои ма?алл? ва дар нати?а ?абулкардаи ?арори Ма?лиси Олии ?ум?урии То?икистон дар бораи дохил намудани та?йирот ва илова?о ба кодекси андоз доир ба ягонагии андоз барои со?аи хо?агии ?ишло? а?амияти мусбии худро надод, ?арчанд бо фа?мишу мутолиаи баъзе мутахассисони ин со?а аз 16 андоз?ои ?ум?урияв? ва 4 андози ма?аллии амалкунанда хо?аги?ои де??он? (фермер?) ва, умуман, со?аи кишоварз?, асосан, бо андози ягонаи исте?солкунандагони ма?сулоти кишоварз? кор мекунанд.
бо а?оиди муаллифон, ва?ти он расидааст, ки барои исте?солкунан-дагони ма?сулоти кишоварз? андози яккаву ягона ба ?ои андози ягонаи исте?солкунандагони ма?сулоти кишоварз? ва дигар андоз?о (андоз аз фур?ши чакана, андози и?тимо?, андоз аз амволи ?айриман?ул, андоз аз со?ибони восита?ои на?лиёт, андоз аз истифодабарандагони ро??ои автомо-билгард, андоз аз коркарди ма?сулоти хо?агии ?ишло? ва дар ?олати коркарди ма?сулот - андоз аз арзиши иловашуда) му?аррар карда шавад. Бо та?лил?ои якчандсолаи муаллифон меъёри ин намуди андозро нисбати тафри?абандии со?а?ои комплекси агросаноат? аз 15% то 18% аз фур?ши ма?сулоти кишоварз? ташкил хо?ад кард.
Савол?о барои худсан??:
1.Ба КАС (комплекси аграрию саноат?) кадом со?а?о дохил мешаванд?
2.Муносибат?ои кишоварзии капиталист? кадом хислат?оро дар бар мегирад?
3.Моликият ва шакл?ои хо?агидор? дар и?тисодиёти кишоварз? аз ч? иборат аст?
4.Ро??ои ба ву?уд омадани моликияти хусус? ба замин аз ч? вобаста аст?
5.?олати муносибат?ои моликиятдор? ба замин дар давраи ?укмронии Сомониён.
6.Адади корхона ва ташкилот?ои кишоварзии но?ияи худро номбар кунед
7.Тамоюл ва хусусият?ои ташкили хо?аги?ои де??он? (фермер?), кооператив?ои кишоварз?, корхона?ои хурдро номбар кунед
8.Исло?оти хо?агии ?ишло? дар ?ум?урии То?икистон ч? тавр гузаронида шуда истодааст?
9.Ро??ои рушди со?аи кишоварз? кадом?оанд?
10.Роли КАС дар тара??иёти имр?заи ?ум?ур?
Просмотр: 679
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved