Дата: 2018-09-17
1. ?омеаи ибтидо?. То?икон дар давраи тара?киёти муносибат?ои ?уломдор? ва феодал?.
2. Нахустин давлат?ои ?уломдории Осиёи Миёна дар ?айати давлати ?ахоманиш?о. Муборизаи мардуми Осиёи Миёна алай?и истилогарони Юнон.
3. Давлати Сосониён – Кидориён – ?айтолиён–Тахористон ва Су?д.
Хал?и то?ик чун дигар хал??ои ?а?он со?иби таърихи бой ва рангин аст, ки реша?ои он ба гузаштаи дур тааллу? дорад.
Таърих бо пайдошавии аввалин одамон дар р?и замин о?оз ёфтааст. Сохти ?омеаи ибтидо? гуфта, мо он форматсияи ?амъиятию и?тисодиро меномем, ки ?амаи мар?ила?ои ?амъияти то синфиро дар бар гирифта муддати хеле дароз аз ташаккули аввалин коллектив?ои инсон? то пайдо шудани синф?оро дарбар мегирад.
?амоаи ибтидо? ба се аср та?сим мешавад. 1. Асри санг. 2. Асри о?ан. 3. Асри бирин??. Асри бирин??, боз ба се давра та?сим мешавад. 1. Энеолит. 2. Неолит. 3. Мезолит.
Нахустин сарчашмаи хатт? дар аср?ои VII – VI пеш аз мелод дар Осиёи Миёна сукунат доштани ?авму тоифа?ои ?айрна?од су?диён, бохтари?о, мар?иёни?о, хоразми?о, порт?о, ?абила?ои мухталифи сако? ва ?айра?о хотир нишон намудаанд.
Авасто-китоби му?аддаси зардуштиён ба ?исоб меравад. Худи номи «Авасто» аз калимаи форсии миёна «апастак» ё худ «абастан» ба маънои «асос», «гузориш», «дастур» омадааст.
«Авасто» аз 21 китоби ало?ида иборат аст, ки аз он?о ба мо 5 -тоаш омада расидааст:
1.«Ясно» - ма?м?и матн?ои маросим?;
2.«Виспарат» - ма?м?и дуо ва матн?ои маросим?;
3.«Видевдат» (Вандидот) –?онун бар зидди дев?о;
4.«Яшт» - ?о суруд?о дар васфи худоён;
5.«Хуртак Апастак» - дуо?ои дин?, намоз?о;
Асосгузори давлати ?охоманиши?о Куруши Кабир (550 – 530 то милод) мебошад. Ин давлат миёна?ои асри VI то мелод ташкил ёфта, Хоразму Бохтар, Су?д ва ?абила?ои сако? ба ?айати он дохил мешуданд. Куруши Кабир аз тарафи маликаи массагет?о Томирис кушта мешавад. Империаи ?ахоманиши?о сарзамини хеле бузург, дар ?арб - ?абашистон, дар шар? - Туркистони шар??, дар шимол – Кавказ ва дар ?ануб – со?или хали?и Форсро дар бар мегирифт.
Давлати ?ахоманиш?о дар а?ди Дорои 1 (с.522-486 т.м.) хеле тара??? мекунад. ? барои васеъ кардани ?окимияти шо??, исло?оти маъмур? ва пул? мегузаронад. Доро тамоми ?аламрави империяро ба хшатрапия?о (сатрапия?о) та?сим кард. ? дар тамоми ?аламрави импе-рия пули ягонаи тилло? – дарик ва ну?рагиро (сикл) ?ор? мекунад. Идораи маъмур? аз се девон иборат буд: девони молия (хазинаи подшо?), девони додбар? (суд) ва девони артиш (кор?ои ?арб?).
Дар а?ди салтанати Филиппи 11 (359 – 336 пеш аз мелод) и?тидори ма?дуния афзуд. Баъд аз вафоти ? ба сари тахт писари бист солаи ? Искандар нишаст.
1 - октиябри соли 331 пеш аз мелод дар назди Гавгамелла ??шуни ?ахомаманиши?о аз тарафи Искан-дар? Ма?дун? пурра торумор карда шуд.
Спитамен лашкаркаши су?д?, ?а?рамони муборизаи зидди истилогарони Юнону Ма?дун? буда, соли 329 то мелод сило?и бисёре ?амъ оварда, барои озод кардани Маро?анд (Самар?анд) мубориза мебарад, ша?рро озод ва ?алъаро му?осира мекунад. Искандари Ма?дун? барои фур? нишондани ш?риш бар зидди он?о лашкари зиёд мефиристад. Спитамен ба Бохтар а?ибнишин? мекунад ва чандин маротиба дар минта?а?ои гуногуни Осиёи Миёна душманро шикаст меди?ад.
Сосониён соли 224 то соли 651 – уми мелод?, яъне 427 сол дар Шар?и Наздику Миёна ?укмрон? кардаанд. Ба ин давлат Ардашери Бобакон асос гузоштааст.
Вориси Ардашер 1- Шопури 1 (241 – 272) дар се самт: дар ?арб бо рими?о, дар Шимол бо ?авми гун?о ва дар Шар? бо Кушониён ?ангида шо?аншо?ии Сосониёнро васеъ намуд.
Дар ?удуди аср?ои V-VI дар Эрони ?ай?убошо? (с.488-531) бар зидди муносибат?ои феодал?, ки нав ташаккул меёфт, баромад?ои тавонои оммаи хал? ба ву??ъ омад. Ба ин н??зат шахсе сардор? мекард, ки дар таърих бо номи Маздак маш?ур аст. Маздак ташви? мекард, ки ?ама одамон ?у?у?и баробар доранд ва нобаробариро бар?ам додан лозим, замину сарвати бой?оро кашида гирифтан даркор. ?ай?убодшо? бо ро?и фиребу ?алоб? аввал Маздак, баъд ро?барони н??затро ба ?атл расонд. Аз шикасти н??зати Маздак дере нагузашта, писари ?ай?убодшо? Хисрави Ан?шервон (531-579) омад. Шо?ан-шо?ии Сосониён дар замони ? ба ав?и и?тидори худ расид.
Дар давраи Сосониён илму фар?анг инкишоф ёфта, дар дарбори Сосониён аксари ?унармандон ?амъ мешуданд. Асосгузор мактаби муси?ии форсу тоxик – Борбади Марваз? мебошад, ки дар дарбори Хусрави Парвиз зиндагию э?од кардааст. Аввалин мактаби ол? бо номи – ?унди Шопур кушода мешавад, ки дар он илми тиб ва дигар илм?ои да?и? дарс дода мешуданд. Дар давраи Яздигурди III (632 - 651) ?удуди шо?аншо?ии Сосониён, соли 651 пурра аз тарафи араб?о забт карда мешавад.
Кидориён номи худро аз номи яке аз подшо?они к?шон? Кидор, ки дар ?индустон ?укмрон? мекард гирифта, пойтахташ ша?ри Ланш? буд, лекин дере нагузашта дар зери та?диди ?абила?ои хун?о Кидор пойтахташро ба Балх к?чонид.
Номи ?айтолиён аввалин маротиба дар асри V милод? зикр карда шудааст. ?айтолиён ?абилаи му?улшакл, вале форс? забон буданд. Юнониён он?оро тоифаи «эфтал?», сарчашма?ои араб? «?айтола» ё «?айотила» меномиданд. Пойтахти он ша?ри Бомиён буд, ки ?оло дар ?удуди Аф?онистон мебошад. Соли 457 подшо?и ?айтолиён Вахшунвар Балху Бадахшон, Тахористону Ча?ониён сол?ои 467 - 480 Су?д ва соли 479 ?исми Туркманис-тони Шар?иро иш?ол кард.
?айтолиён ?увваи пурз?ри ?арб? доштанд. ?ан?з соли 457 подшо?и ?айтолиён ??шнавоз лашкари Сосониёнро ма?луб карда буд.
Дар асри VI дар Олтой зери унвони Хо?онии турк (сол?ои 551 -744) итти?оди давлат? пайдо шуд. ?анг?о? байни ?амдигар? ав? гирифтанд ва дар ибтидои асри VII (600 - 603) хо?они туркон ба ду ?исм – ба хо?они Шар?ии туркон ва хо?они ?арбии туркон та?сим шуд.
Сиёсати турк?о аз сиёсати ?айтолиён фар?и зиёде надошт, вале турк?о тартиби идораи маъмуриро дар Осиёи Миёна ба дасти худ гирифтанд ва соли 618 исло?от гузаронида, дар тамоми ?окимияти ма?алл? волиёни худро таъин карданд.
Номи Тахористон бори аввал дар асари тар?умавии соли 383 зикр ёфта, дар маъхаз?ои чино? низ ин кишвар бо номи Тухоло ёд мешавад. Тахористон - ?ануби То?икистон, вилояти Сурхандарёи ?збекистон ва ?исмати шимолии Аф?онистонро дарбар мегирифт. Сайё? ва ро?иби асри VII Сюан Сзан дар бораи вилояту мулк?ои Тахористон, андозаи масо?ати ин мулк?о ва ша?р?ои он маълумоти муфассал ?амъ кардааст. Ин сарзамин ба 27 - мулк давлати хурд та?сим шуда, ?амаи он?о ба Хо?онии турк итоат мекарданд. Дар бораи мулк?ои ?удогонаи Тахористон, Хутталон, Вахон, Шу?нон, Ча?ониён, Шумон сайё? ва зоири дигари буддо? Хой - Чао, ки соли 726 ба Варазр?д омада буд, маълумот меди?ад. Яке аз мулк?ои пури?тидори Тахористон Хуттал, яъне Хатлон буд.
Номи Су?д та?рибан дар ?амаи сарчашма?о зикр ёфтааст. Фарзияе мав?уд, ки г?ё во?аи «Су?д», - калимаи умумиэрон? буда, ба маънои «рахшидан», «дурахшидан» ва ё «с?хтан» кор бурда мешавад, ба маънои ?озираи то?ик? калимаи Су?д мувофи?ат намекунад. Ба маънои ?озира «Су?д» ин ?ои «шибарзамин» ё худ пастие, ки дар он ?о об к?л мешавад, мебошад.
Аз маъхаз?ои арабу форсизабони аср?ои Х – ХIII ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки Су?д маъмулан ба ду маъно фа?мида мешуд. Су?д ба маънои васеъ тамоми води Зарафшону води ?аш?адарёро дар бар мегирифт, ба маънои ма?дуд тан?о наво?ии Самар?андро фаро мегирад ва маркази Су?д ша?ри Самар?анд буд.
Ба су?ди Самар?анд мулк?ои Маймур?, Ишти?он ва К?шония, наво?ии ?исмати шар?ии Бухоро, Нахшаб, К?ш барин ?ашт вилоят тобеъ буд.
Просмотр: 6285
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved