Дата: 2018-09-17
1. Хо?агии ?ишло?. Исте?соли маъдан ва к??кор?.
2. Бухоро - пойтахти давлати Сомониён.
3.Тара??ии илму фан ва адабиёт дар замони Сомониён.
4. Ан?оми ташаккули хал?и то?ик.
Дар аср?ои IХ - Х дар Мовароунна?ру Хуросон муносибат?ои ташаккулёфтаи феодал? пурра ?ор? шуданд. Худи давлати Сомониён давлати феодал? ?исоб меёфт ва ман-фиати ашроф, феодалон, то?ирон ва р??ониёни калонро му?о-физат мекард.
Дар аср?ои IХ - Х води Зарафшон ба яке аз во?а?ои тара??ї кардатарин ва сера?олии сарзамин?ои то?икон табдил ёфт.
Феодалони калон ба ивази ме?наташон ба де?а, но?ия ва вилоят со?иб мешуданд. То?ирон на тан?о замин, балки об ?ам, ки дар шароити Мовароунна?ру Хуросон а?амияти калон дошт, ба дасти давлат ва феодалони калон гузашт.
Дар замони Сомониён се намуди заминдор? амал мекард. 1.Мулки султон?. 2.Замини ва?ф. 3.Замин?ои хусус?.
Дар но?ия?ои музофот?ои Осиёи Марказ? сарват?ои зиёди зеризамин? истихро? ва гудохта мешуданд. Дар наздикии Ху?анд ну?ра ба даст оварда шуд. Аз но?ия?ои болооб? Зарафшон о?ан, тилло, ну?ра мегирифтанд.
Кон?ои калонтарини аср?ои IХ - Х кон?ои ну?раю сурби кони Мансур буд, ки дар наздикии де?аи ?аромазори То?икис-тон во?еъ буданд.
Дар ?аромазор (наздикии Ху?анд) ба ми?дори зиёди ну?ра истихро? мешуд.
Мувофи?и маълумот?ои бостоншиносон к??корони то?ик дар ?амон аср?о кон?оеро кашф намудаанд, ки ?атто геолог?ои имрўза ?оил шуданд. Кў?корон аз чу?у-ри?ои калон маъданро бо воситаи сабаду халта?о берун мебароварданд.
Ма?бараи Сомониён му?ассамаи равна?у риво?и санъати чандин асраи меъмор? буда, тамоми комёби?ои онро дар бар гирифтааст.
Бухоро – пойтахти давлати Сомониён ?исоб меёфт. Бухоро дар замони ?укумронии араб?о мисли дигар ша?р?ои Мовароунна?ру Хуросон бор?о хароб гардида буд. Араб?о соли 709 Бухороро забт намуда, ними ?авли?ои сокинони Бухороро кашида гирифта, мардуми ша?рро ронда, ба ?ои он?о ?абила?ои арабро шинонданд. Аммо дар а?ди Сомониён вазъият та?йир ёфт. Ба туфайли робита?ои ти?орат? ва аз ?ар ?и?ат тара??? ёфтани давлат, ?аёт нисбатан орому пойдор гардид.
Бухоро чун дигар ша?р?ои ?адими то?икнишини Осиёи Марказ? ба се ?исм ?удо мешуд:
1. Арк - ку?андиз (?алъа) -?ои зисти шо?.
2. Ша?ристон - ?ои зисти таба?аи гуногуни мардуми
ша?р.
3. Работ - ма?алли ти?орату ?унарманд?.
Бухоро маркази дини ислом ?исоб меёфт, ки дар он бори нахуст мактаби олии мусулмон? мадраса бино ёфтааст.
Ду давлати бузурги бостон?, ки он?о аз Ол? Сосон ва Ол? Сомон ?арор доштанд, ду кишвари зархези Шар? - Хуросон ва Мовароунна?рро ба маъвои то?икон ва тамаддуни он?о табдил доданд.
Аз Оли Сосон то Оли Сомон замони ташаккули хал?и то?ик, пойдории на?од, и?тимо?, и?тисод? ва
фар?ангии вай идома ёфтааст.
Дар асоси давоми тад?и?оти таърих? - бостоншиносии академик Н. Неъматов ба тарзи гузориши масъала се минта?аи таърих? - ?удудиро муайян намуд, ки дар он?о раванди ташаккули хал?и то?ик сурат гирифтааст.
Яке аз он?о минта?аи ?анубест, ки ба он ?авзаи Миёна ва боли Амударё, Мур?об, Те?ан ва ?арир?д шомил аст. Минта?аи дуввум минта?аи марказист, ки ба он водии Зарафшон ва ?аш?адарё дохил аст ва минта?аи саввум минта?аи шимолист, ки но?ия?ои ?авзаи Сирдарё ва ?афтр?д дохил буд.
Ташаккули хал?ият?ои то?ик ?ан?з дар давраи Сосониён (224-651) о?оз гардида буд, лекин ин раванди таърихи пас аз ?у?уми араб?о суст мегардад. Дар давраи Сомониён (819 - 999) дар нати?аи инкишофи ?омеа, эрони на?оди Осиёи Миёна, Аф?онистон, Эрони Шар??, - ташаккули хал?ият?ои то?ик суръат пайдо мекунад. Замина?ои асосии этникии то?иконро (бохтари?о) тахори?о (?авзаи боло ва мобайни Амударё), су?диён (води Зарафшон, ?аш?адарё, ?авзаи миёнаи Сирдарё), хоразми?о (?авзаи поёнии Амударё), фар?они?о (води Фар?она), инчунин порти?ои эрони забон, ?абила?ои сакоии дашт?ои Осиёи Миёна, к??сори Тиёншон, Олтой ва Помир ташкил доданд.
Протсесси ташаккули хал?ият?ои то?ик дар аср?ои IХ - Х, яъне дар замони Сомониён пурра ан?ом меёбад.
Дар аср?ои IХ - Х бисёр со?а?ои илм, ба монанди математика ва ну?ум, тиб ва химия, ботаника, ?у?рофия, геология, маъданшинос?, таърих, фалсафа, адабиётши-нос? ва ?айра?о бо суръат инкишоф ёфтанд. Олимони ин давра ?ар як со?аи илму фан ни?оят зиёданд.
Му?аммад ибни Мусо Алхорзм? (780 – 850) яке аз бузургтарин олимон буд. Алхоразм? асосгузори илми ал?абр (Алгебра) мебошад.
Мутафаккири дигари бар?аста Аб?насри Фороб? (870 -950) буд. Асари бузурги ? «Таълими сон?» , «Фусул-ул-?аким», ва ?айра?о мебошад.
Дар со?или Зарафшон фарзанди дигари сарзамини Осиёи Миёна, минбаъд энсиклопедисти бар?астатарини Шар?и асри-миёнаг? ва олими дар ?арб шинохта шуда Аб?ал? ?усайн ибни Синои то?ик? дар Аврупо бо номи Ависеннаи маш?ур, таваллуд ёфт. Ибни Сино дар замони ноором ва тираву тор зиндаг? карда бошад ?ам, аз ? асар?ои маш?уртарини ?а?он бо?? мондааст: «Ал-?онун-фи-тиб», «Китоб-уш-шифо», «Китоб-ул-инсоф».
Дигар олими шинохта Аб?рай?они Берун? дар анъана?ои илмии Осиёи Миёна замони Сомониён ба камол расидааст. Асар?ои ? «Ал-осор-ул-бо?ия», «Калиди илми ну?ум» ва ?айра?о мебошад.
Аб?бакри Наршах? (вафоташ соли 959) яке аз муаррихони маш?ури давраи Сомон? аст. Китоби «Таърихи Бухоро», ки аз тарафи ? ба забони араб? таълиф ёфта, онро дар соли 1128 Аб?насри ?убав? ба то?ик? тар?ума кардааст, аз бе?тарин сар?ашма?ои таърихии доир ба ?аёти вилоят?ои ?удогонаи Мовароунна?р ва махсусан Бухоро мебошад.
Дар аср?ои IХ - Х адабиёти баде?, хусусан назм инкишоф ёфт. Фаъолияти бисёр шоирон тааллу? дорад:
А. Р?дак?, Фирдавс?, Балх?, Сино ва дигарон.
Санъати меъмории аср?ои IХ - Х бо санъати меъмории давраи соби? зич ало?аманд буд. Ин робита бо санъати меъмории пешина, пеш аз ?ама, дар та?ияи тар?и иморат зо?ир мешавад, тамоми ?узъиёти биноро мувофи?и ну?таи марказ? ташкил додан, истифодаи унсур?ои меъмор? дар на?шу нигор зиёд истифода бурдани тасвири шарт?ои ?айвонот ва ?айра. Хуллас, инкишофи пурав?и санъати аср?ои IХ – Х, албатта, бо талаботи афзояндаи маънавии ме?наткашон ва аз ?умла пешаварон ва кишоварзон вобаста буд.
Просмотр: 2691
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved