1. андоз азистифодабарандагони ?аъри кон?о;
2. андози и?тимо?;
3. андоз аз истифодабарандагони ро??ои автомобилгард;
4. андози ?адди а?ал аз даромади корхона?о;
5. андозе, ки тиб?и низоми соддакардашуда пардохта мешавад;
6. дигар пардохт?ои гумрук? ва бо??о давлат?.
Дуруст мебуд агар ин андоз?оро мухтасар дида бароем.
Андоз аз истифодабарандагони ?аъри кон?о бо фаро?ам омадани вазъи мусоиди сармоягузор? ва муста?кам намудани истифодаи самараноки захира?ои таби? дар асоси и?озатномаи аз ?ониби ма?омоти дахлдор додашаванда рои? гардид. Танзими ?у?у?ии он дар асоси боби 37 КА ?Т ба ро? монда шудааст. Низоми андозбандиро ?амчунин ?арордод?о оиди истифодаи ?аъри замин му?аррар менамоянд ва дар ?олати иштироки якчанд субъект дар ин гуна ?арордод?о низоми якхела чун андозсупорандаи ягона нисбати он?о пешкаш карда мешавад.
Супорандагони ин андоз шахсони ?у?у?и ва дар баробари он?о шахсони во?еие ба ?исоб мераванд, ки амалиётро оид ба истифодаи ?аъри замин дар ?ум?урии То?икистон содир менамоянд, ба он аз ?умла истихро?и кандани?ои фоиданок аз ташкила?ои техногении минерал? низ дохил карда мешавад.
Андозбанд? дар асоси экспертизаи андоз амал? карда мешавад, ки ?олат?ои гирифтани даромадро аз бастан ва ё та?йир додани ну?та?ои ало?идаи ?арордод?о оиди истифодаи ?аъри замин дар бар мегирад. Тиб?и м. 278 КА ?Т экспертизаи андоз – экспертизаи махсус буда, та?лил ва ба?оди?ии лои?аи ?арордоди байни истифодабарандаи ?аъри замин ва ма?оми сало?иятдор басташуда, иловаю та?йироти онро дар бар мегирад, ки бо ма?сади муайян намудани низоми андоз, аз ?умла мутоби?и ?онунгузории ?ум?урии То?икистон му?аррар намудани пардохт?ои махсус гузаронда мешавад.
?онунгузор асосан ду шакли супоридани ин намуди андоз?оро муайян менамояд:
1. бонус?о;
2. роялт?.
Маф?уми бонус аз калимаи лотинии bonus гирифта шуда, маънои хуб, накуиро дошта, ифодагари подоши иловаг? мебошад. Ба сифати бонус?о пардохт?ои устуворонаи истифодабарандагони ?аъри замин баромад менамоянд, ки дар шакли пул?, тиб?и ?а?м ва тартиби дар ?арордоди истифодаи ?аъри замин му?арраргардида супорида мешаванд. Танзими ?у?у?? дар асоси боби 38 КА ?Т амал? гардонда мешавад.
Бо дарназардошти шарт?ои инфиродии истифодаи ?аъри замин намуд?ои зерини бонусро ?онунгузор (м. 279 КА ?Т) муайян намудааст:
1) бонуси обунав?;
2) бонуси кашфи ти?орат?;
3) бонуси истихро?.
Масалан, бонуси обунав? пардохти яккаратаи устуворонаи истифодабарандаи ?аъри замин барои ?у?у?и фаъолият ?и?ати истифодаи ?аъри замин дар ?удуди ?арордод? мебошад ва ?ангоми бастани ?арордод мувофи?и тартиби муайяннамудаи санад?ои меъёрии ?у?у?ии ?ум?урии То?икистон му?аррар карда мешавад. ?а?ми ибтидо? ва ни?оии му?аррар карда мешавад, ки тиб?и шарт?ои тендер ва дар ?арордод пешбин? шуда бо мувофи?аи Вазорати молияи ?Т аз ?ониби ма?оми ваколатдори давлат? муайян карда мешавад.
Мў?лати пардохт на дертар аз 30 рўзи та?вим? аз санаи бастани ?арордод.
Пешни?оди эъломия оид ба бонуси обунав? аз ?ониби истифодабарандаи ?аъри замин ба ма?оми андози ма?алли ба?исобгирии худаш то рўзи 15-уми мо?и минбаъдае, ки баъди мо?и фарорасии мў?лати пардохт омадааст.
?айд кардан лозим аст, ки аксарияти меъёр?ои Кодекси андоз дар мавриди бонус?о хусусияти ?аволакунанда дошта ?ангоми андозбанд? асосан мазмуни ?арордод ба назар гирифта мешавад.
Роялт? пардохте мебошад, ки истифодабарандаи ?аъри замин дар ало?идаг?, доир ба ?ар як намуди (доир ба тамоми намуд?ои) кандани?ои фоиданоки дар ?аламрави ?ум?урии То?икистон истихро?шаванда месупорад, новобаста аз он, ки он?о ба харидорон (?абулкунандагон) та?вил (бор карда фиристода) шудаанд ё барои э?тиё?оти худ? истифода гардидаанд (м.289 КА ?Т). Он дар шакли пул? ва дар ?олат?ои бо ?онунгузории андоз пешбин? шуда дар шакли натурал? ситонида мешавад.
Супорандагони роялти истифодабарандагони ?аъри замине мебошанд, ки кандани?ои фоиданок, аз ?умла кандани?ои фоиданокро аз ташкила?ои минералии техноген? истихро? менамоянд, сарфи назар аз он, ки та?вили (бор карда фиристодани) он?о дар давраи ?исобот? сурат гирифтааст ё не.
Объекти андозбанд? ма?сулоти истихро?? ба ?исоб меравад, ки дар рафти истихро?, истифодабар? ва фурўш ба даст дароварда шудаанд. Масалан, ба сифати ма?сулоти молии якум ин?о дохил мешаванд:
а) худи кандани?ои фоиданок:
— нафт, гази таби? ва конденсати газ;
— ангишт ва сланс?ои сўзишвор?;
— маъдан?ои мол?;
— об?ои зеризамин?, аз ?умла аз коркарди аввалин гузашта;
— слюда, асбест, ашё барои исте?соли маводи сохтмон;
— ашёи хоми ?айримаъдан? барои металлургия;
б) металл?ои ?иматба?о ва (ё) металл?ои софи химияв? дар ?ум, маъдан?о, консентрат?о;
в) консентрати металл?ои сиё?, ранга, нодир ва радиоактив?, ашёи кимиёвии кў??;
г) санг?ои ?иматба?о, ашёи санг?ои ороиш? ва пьезооптикии аз коркарди якум гузашта;
д) оид ба дигар кандани?ои фоиданок – ашёи минералии аз коркарди якум гузашта.
Меъёри андоз тиб?и ?арордод муайян карда шуда, дар баробари ин ?адди а?али он доир ба ?ама гуна кандани?ои фоиданок бояд на камтар аз 0,5 фоиз бошад. Меъёр?ои роялти доир ба кандани?ои фоиданоки сахт, аз ?умла тилло, ну?ра, платина, дигар металл?о ва санг?ои ?иматба?о бошад бо фоизи муайяншуда барои тамоми давраи амали ?арордод му?аррар карда мешаванд.
?амзамон, меъёр?ои роялти доир ба кандани?ои фоиданоки маъмул? ва об?ои зеризамин? барои ?амаи истифодабарандагони ?аъри замин ягона мебошанд ва он?оро ?укумати ?ум?урии То?икистон бо фоиз му?аррар мекунад.
Ин?о аз супоридани роялт? озод мебошанд (м. 291 КА ?Т):
1) шахсони во?е?, ки об?ои зеризаминии дар ?итъа?ои замини ба он?о барои истифода вобасташуда ё истифодаи умрбоди мерос? додашударо истихро?менамоянд, ба шарте агар чунин об?о ба дигар шахс та?вил дода ё барои исте?солот ва э?тиё?оти технолог? ?ангоми фаъолияти со?ибкор? истифода бурда нашаванд;
2) аз ?ониби ташкилот?ои давлатие, ки об?ои зеризаминиро барои э?тиё?оти хо?агидории худ истихро? менамоянд;
3) аз ?ониби истифодабарандагони ?аъри замин ?ангоми баргашта бо об?ои зеризаминии ?амро? истихро?шуда пур кардани ?ои он?о барои ниго?дории фишори ?ишри замин.
Арзиши ма?сулоти молии истихро?шуда бо дарназардошти андоз?ои ?айримуста?им ва арзиши тилло, ну?ра ва платинаи истихро?кардаи истифодабарандаи ?аъри замин дар давраи андоз бошад, вобаста ба нархи миёнаи чунин металл?о дар давраи андоз дар Биржаи металл?ои Лондон, тиб?и тартиби бо мувофи?аи Вазорати молияи ?ум?урии То?икистон му?аррарнамудаи ма?оми ваколатдори давлат? ?исоб карда мешавад.
Тартиби пардохт — мо?и та?вим?.
Эъломияи (?исоби) роялт? аз истифодабарандаи ?аъри замин тиб?и шакл ва тартиби бо мувофи?аи ма?оми сало?иятдор му?аррарнамудаи ма?оми ваколатдори давлат? ба ма?оми андози ма?али ба?исобгирии худ то рўзи да?уми мо?и минбаъдаи давраи ?исобот? пешни?одкарда мешавад.
Чун дигар субъектони андозсупоранда шахсони ?у?у?? андози и?тимоиро низ месупоранд. Андози и?тимо? яке аз андоз?ои асосии умум?ум?урияв? ба шумор рафта тиб?и боби 35 КА ?Т ва Дастурамал «Дар бораи тартиби ?исоб ва пардохт намудани андози и?тимо?» аз 29.05.2007 та?ти 15/1431 ситонида мешавад.
Мутоби?и банди 3 ?амин Дастурамал ба сифати андозсупорандагон шахсони ?у?у??, муассиса?ои доимиии ?айрирезидент?ое баромад менамоянд, ки дар ?араёни амалисозии фаъолияти со?ибкории худ пардохт?ои хизматрасонии дар ?ум?урии То?икистон дар асоси шартнома?ои хусусияти граждан? ва ?у?у?? доштаро ё бе ин хосият пардохт менамоянд. Он?о низ ?амчун су?уртакунандагон эътироф шудаанд. Андози мазкур тиб?и ?арори ?укумати ?Т аз 03.03.2007 та?ти №103 «Дар бораи Агентии давлатии су?уртаи и?тимо? ва нафа?а» ситонида шуда, ма?омоти асос? дар ин самт ма?з ?амин ма?омот ба ?исоб меравад, ки ал?ол дар анзди Вазорати ме?нат ва ?ифзи и?тимоии ?ум?урии То?икистон амал мекунад.
Объекти андозбанд?:
1. мабла??ои супоридашавандаи музди ме?нат ба кормандони кироя;
2. мабла?и супоридашавандаи музди ме?нат ва мабла??ои (даромад?ои) ба он баробаркардашудаи шахсони во?е?, агар ин шахсон корманд бошанд.
Мабла?и андоз ?ар мо? ба сурат?исоби Агент? муста?иман ситонида мешавад.
Дигар андозе, ки шахсони ?у?у?? месупоранд андоз аз истифодабарандагони ро??ои автомобилгард мебошад. Супорандагони андоз аз истифодабарандагони ро??ои автомобилгард шахсони зерини ?у?у?? мебошанд:
1) корхона?ои резидент?;
2) корхона?ои хори?ие, ки фаъолияти со?ибкориро дар ?ум?урии То?икистон тавассути муассиса?ои доимии худ амал? мекунанд.
Объекти андозбанд? та?вили мол?о, и?рои кор?о ва хизматрасони?о эътироф карда мешаванд.
Бо ин андоз андозбанд? карда намешаванд:
1) ташкилот?ои бу?ет?, ма?омоти ?окимият ва идоракунии давлат?, аз ?умла Бонки миллии То?икистон ва муассиса?ои он;
2) итти?одия?о ва ташкилот?ои дин?, ?амъият?ои миллию фар?анг?, ба истиснои фаъолияти со?ибкории он?о.
Меъёри андоз тиб?и м. 299 КА ?Т дар ?а?ми 2 %-и манбаи андоз му?аррар карда шуда, барои корхона?ои савдо, ма?сулоттайёркун?, таъминотию фурўш 0,5 %-и манбаи андозро ташкил меди?ад.
Тартиб ва мў?лати пардохт ?амон таврест, ки нисбати андози арзиши иловашуда му?аррар карда шудааст.
Андози ?адди а?ал аз даромади корхона?о мутоби?и боби 44 КА ?Т ситонида мешавад.
Андозсупорандагон, ки муродифи корхона мебошанд:
1) корхона?ои резидент?;
2)корхона?ои хори??, ки дар ?ум?урии То?икистон фаъолияти со?ибкориро тавассути муассиса?ои доимии худ ан?ом меди?анд.
Объекти андозбанд?-даромади умум? (ба истиснои ААИ, андоз аз фурўши чакана ва дар мавриди та?вили нахи пахта ва алюминийи аввалия ба истиснои мабла?и ?исобкардашудаи андоз аз фурўш) мебошад, ки барои давраи ?исобот? гирифта шудааст ва ё бояд гирифта шавад.
Меъёри андоз ва тартиби гузаронидани онро ба бу?ет м. 321 КА ?Т му?аррар намудааст, ки ба 1 % объекти андозбанд? баробар аст.
Давраи андозбанд? — соли та?вим?.
?исобкунии ни?оии андоз ба бу?ет вобаста ба нати?аи сол дар мў?лати на дертар аз 10 апрели баъди соли андоз фарорасанда ан?ом дода мешавад.
Пешни?оди эъломия то 1 апрели соли баъди соли ?исоботии андоз фарорасанда муайян шудааст.
?онунгузор му?аррар менамояд, ки ин андоз ба пурраг? пардохта шавад. Вале ?олат?ое мав?уданд, ки андозсупорандагонро аз супоридани андози фоида аз шахсони ?у?у?? озод менамояд. Масалан, агар мабла?и андоз аз фоида камтар аз мабла?и андози ?адди а?ал аз даромади корхона?о бошад, он го? андоз аз фоида пардохта намешавад.
Шахсони ?у?у?? тиб?и му?аррароти боби 41 КА ?Т супорандагони андоз тиб?и низоми соддакардашуда мебошанд.
Андозсупорандагон корхона?ое мебошанд, ки даромади умумии он?о дар о?ози соли андоз бе назардошти андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз фурўши чакана аз ?адди 3-каратаи му?аррарнамудаи м. 202 Кодекси андоз барои ма?сад?ои ба?айдгир? ба сифати супорандаи ААИ зиёд намебошад, ба истиснои чунин корхона?ое, ки ба исте?соли мол?ои зераксиз?, та?вили нахи пахта ва алюминийи аввалия ?арор доранд, ё он?ое, ки ?амчун истифодабарандагони ?аъри замин, дорои во?ид?ои махсус мебошанд, муассиса?ои су?уртакун?, фонд?ои инвеститсион?, иштирокчиёни касбии бозори ко?аз?ои ?иматнок ва ташкилот?ои кредит?.
Объекти андозбанд? даромади умумии дар давраи ?исобот? бадастомада мебошад. Даромади умум? дар асоси усули хазинав? чун мабла?и фурўш, ки аз та?вили мол?о (кору хизмат), нархи фурўши амволи дар давраи ?исобот? та?вилшуда ва даромад?ои ?айрифурўш? дар доираи фаъолияти со?ибкор? бо тар?и мабла?и ААИ ва андоз аз фурўши чакана ?исоб карда мешавад. Даромади умум? бояд дар асоси ?у??ат?ои даромад, ки тиб?и тартиби му?арраршуда ба расмият дароварда шудаанд, тасди? мегардад.
Корхона?ое, ки тиб?и низоми соддакардашуда андозбанд? мегарданд, супорандагони андоз аз фоидаи шахсони ?у?у?? ва андози ?адди а?ал аз даромади корхона?о инчунин андоз аз истифодабарандагони ро??ои автомобилгард намебошанд.
Меъёри андоз дар ?а?ми 4 % аз объекти андозбанд? му?аррар карда шудааст.
Давраи андоз (?исобот?) барои корхона?о ?ангоми истифодаи низоми соддакардашудаи андозбанд? семо?а, ё ин ки ба ибораи дигар квартал мебошад.
Эъломияи андоз дар мў?лати то рўзи 15-уми мо?и минбаъдаи давраи ?исоботии андоз пешни?од шуда дар ?амин мў?лат пардохта мешавад.
?онунгузории андоз ?амчунин ?у?у?и андозсупорандаро дар мавриди гузаштан ба низоми андозбандии умум? муайян намудааст, ки то 1-уми январ вале на дертар аз 15 –уми январи аввали сол амал? гардонда мешавад. Гузариши баръакс бошад тан?о баъди гузаштани 2 сол имконпазир аст.
Мў?тавои асосии андозбандии шахсони ?у?у?иро дар замони муосир асосан ?амин?о ташкил меди?анд.