МАВЗЎЪ: ДАВЛАТ ВА ВО?ИДИ МАРЗИЮ МАЪМУР? ?АМЧУН
 СУБЪЕКТОНИ ?У?У?И ГРАЖДАН?

НА?ША:

АДАБИЁТ:

АКТ?ОИ НОРМАТИВ?:

Закон РТ «О государственно-частном партнёрстве» от 28 декабря 2012 года

Хусусияти субъекти ?у?у?и граждан? будани давлат ва во?иди марзию маъмур?. Давлат дар муносибат?ои ?амъият? ?амчун субъекти ?окимият ё чун молик - иштирокчии муносибати ?у?у?и граждан? баромад мекунад. Ин ?олат бояд ани? фар? карда шавад. Масалан, давлат ?ангоми санади ?онунгузор? баровардан ?амчун ?окимият фаъолият мекунад. Дигарон меъёри ин ?онунгузориро и?ро мекунанд. Дар муносибат?ои ?амъиятие, ки бо ?онунгузории граждан? танзим карда мешаванд, давлат чун субъекти ?у?у?и граждан? мувофи?и принсипи баробар? иштирок менамояд. ?айр аз ин, давлат дар муносибат?ои ?амъият? ба воситаи ма?омоташ, ки он?о ?ам дар як маврид ?амчун субъекти муносибат?ои ?окимият?, дар дигар ?олат?о - мисли иштирокчии муносибати ?у?у?и граждан? (?амчун шахси юридик?) амал мекунанд, баромад мекунад. Бинобар ин зарур мебошад, ки ?айр аз муайян кардани статуси ?у?у?и субъективии он?о боз фа?мида шавад, ки дар кадом ва?т он?о чун шахси юридик? ва дар кадом маврид аз номи давлат дар муносибат?ои ?амъият? иштирок менамоянд. Масалан, агар Вазорати молия нисбати бу?аи давлат? хизмати ?исоббаробаркун? - кассав? расонад, дар ин муносибат он аз номи давлат амал мекунад ва агар барои ма?омоташ мизу курс? харад, дар ин шартнома аз номи худ ?амчун субъекти муносибати ?у?у?и граждан?, ?амчун шахси юридик? баромад мекунад.
Субъекти моликияти давлат? тан?о давлат мебошад. Аммо дар муомилоти граждан? ?амчун субъект ?Т, вохиди марзию маъмур? ё шахсони юридик? баромад мекунанд.
Давлат дар муносибат?ои бо ?онунгузории граждан? танзимшаванда бо дигар иштирокчиёни ин муносибат?о дар асоси принсипи баробар? иштирок менамояд (?.1 м. 136 КГ). ?амин тавр, дар муносибат?ои ?у?у?и граждан? ?Т аз ваколати ?окимиятии худ истифода намебарад ва нисбати давлат он талаботи меъёр?ои ?у?у?и граждан? пурра татби? карда мешавад.
Давлат ?амчун субъекти махсус, иштироккунандаи тамоми муносибат?ои ?у?у?и граждан? шуда метавонад. Лекин дар маврид?ои бо ?онунгузор? пешбинишуда, ?у?у?и субъективии давлат махдуд карда мешавад. Масалан, дар рафо?ати комил, коммандит? иштирокч? шуда наметавонад. Дар ?исми 3 банди 4 м. 69 КГ чунин ?айд карда мешавад: «ма?омоти давлат? ва ма?омоти ?окимияти ма?алл?, агар дар ?онун тартиби дигаре пешбин? нагардида бошад, ?у?у?и иштирокчиёни ?амъият?ои хо?агидор? ва са?мгузорони рафо?ат?ои ба бовар? асосёфта (рафо?ати коммандит?) буданро надоранд».
Дар ?олат?о ва мувофи?и тартиби пешбининамудаи ?онун бо супориши махсуси давлат аз номи вай дар муносибат?ои ?амъият? дигар ма?омот?ои давлат?, шахсони юридик? ва ша?рвандон баромад карда метавонанд (?. 2 м. 136 КГ). Масалан, дар ?амъияти са?ом? бо иштироки давлат шахси ваколатдори аз - ?ониби давлат таъиншуда вазифаи давлатро, яъне са?мдорро и?ро карда метавонад.
?амин тавр, дар муносибат?ои ?у?у?и граждан? аз номи давлат тан?о он ма?омоти давлат? баромад карда метавонад, ки аз рўи ?онунгузор? барои и?рои чунин амалиёт ваколат дошта бошад. Ба гурў?и чунин ма?омот дар навбати аввал Мачлиси Ол?, Президент, ?укумат, ма?омоти и?роияи ?окимияти ?ум?урияв? (вазорату комитет?о) дохил мешаванд. Ма?омоти ?окимият ва идоракунии давлат? статуси идорав? доранд. Дар ин маврид ?ам бояд фар? карда шавад, ки дар кадом ва?т он?о дар муносибат?ои ?амъият? ?амчун идора (шахси юридик?) аз номи худ ва дар кадом ?олат аз номи давлат, яъне ?Т чун ма?оми ?окимият ё идоракун? баромад мекунанд. Дар ?арду ?олат ?ам ?обилияти ?у?у?иашон характери махсус дошта, ваколаташон аз рўи ин хусусият муайян карда мешавад.
Тамоми ма?омоти давлатие, ки ваколат надошта, аз номи давлат ахд мебанданд, нодуруст буда, он а?д?о беэътибор мебошанд ва барои давлат ягон ў?дадории молумулк? ё гайримолумулк? ба ву?уд намеоранд.
Дар ?олат?ои муайянкардаи ?онун дар муносибат?ои ?у?у?и граждан? аз номи давлат вохид?ои марзию маъмур? ?ам амал карда метавонанд (?. 3 м. 137 КГ).
Дар а?д?о нисбат ба амволе, ки дар баланси шахсони юридикии давлат? сабт ёфтааст, давлат ?амчун яке аз тараф?о иштирок карда наметавонад. Объекти а?д?ое, ки дар он?о давлат иштирок мекунад, амволи хазинав?, объект?ои моликияти истисноии давлат? ва ?у?у?и ?айримолумулкии он, ки бо молу мулк ало?а доранд ва инчунин объект?ои махсуси бо ?онунгузор? дар бораи хусус? гардонидан пешбиншпуда буда метавонанд.
?ангоми хусусигардонии амволи давлат? давлат метавонад бевосита иштирок намояд ё аз номи давлат ма?омоти ваколатдори давлат?, масалан, Кумитаи давлат? оид ба идораи амволи давлат?1 ?амчун фурўшанда иштирок кунад. Ба?с?ои ?у?у?и граждан? бо иштироки ?Т аз ?ониби суд?о ?ал карда мешаванд (?. 3 м. 136 КГ).
Чи тавр ки ?айд шуда буд, во?иди марзию маъмур? ?ам мисли давлат дар муносибат?ои ?амъиятии бо ?онун?ои граждан? танзимшаванда бо иштирокчиёни ин муносибат?о баробар иштирок менамояд (?. 1 м. 137 КГ). Ма?омоти ма?аллии намояндаг? ва и?роя дар доираи сало?ияти худ, ки бо асноди ?онун?, низомнома?о ё асноди дигари муайянкунандаи статуси ?у?у?ии ин ма?омот му?аррар гардидаанд, метавонанд аз номи во?ид?ои марзию маъмур? бо амали худ дорои ?у?у?у ў?дадори?ои молумулк? ва шахсии ?айримолумулкиро ба даст оварад, дар суд баромад кунад.
Дар ?олат?о ва мувофи?и тартиби пешбининамудаи ?онун ма?омоти давлатии ма?алл?, шахси юридик? ва ша?рвандон ?ам метавонанд бо супориши махсус аз номи вохиди марзию маъмур? амал кунанд (б. 2 ?. 2 м. 137 КГ). Агар дар ?онунгузори?о тартиби дигаре пешбин? нагардида бошанд, му?аррароти КГ дар хусуси иштироки мута?обилаи давлат ва ма?омоти он дар муносибат?ои бо ?онунгузори?ои граждан? танзимшаванда ба во?иди марзию маъмур? ва ма?омоти он дахл доранд (?. 4 м. 137 КГ). Ба?с?ои ?у?у?и граждан? бо иштироки во?иди марзию маъмур? ?ам аз ?ониби суд?о ?ал карда мешаванд.
Во?иди марзию маъмур?, мисли давлат, аз рўи ў?дадори?ояш бо амволи дар асоси ?у?у?и моликият ба он?о тааллукдопгта, ?айр аз амволе, ки ба шахсони юридикии таъсисдодаи он?о бо ?у?у?и ихтиёрдории хо?аг? ё идоракунии оператив? вобаста карда шудааст, масъулият дорад (?. 1 м. 138 КГ).
Шахсони юридикие, ки аз ?ониби во?иди марзию маъмур? таъсис дода шудаанд, аз рўи ў?дадори?ои во?иди марзию маъмур? ?авобгар нестанд ва баръакс, яъне во?иди марзию маъмур?, ?айр аз ?олат?ои пешбининамудаи ?онунгузор?, аз рўи ў?дадори?ои шахсони юридикии аз ?ониби он таъсисдода ?авобгар нест.
Дар а?д?ои нисбати амвол?ое, ки дар баланси шахсони юридикии давлат? сабт ёфтаанд, во?иди марзию маъмур? ?амчун тараф иштирок карда наметавонанд. Объект?ои ахд бо иштироки во?иди марзию маъмур? амволи хазинаи ма?алл?, объект?ои моликияти истисноии давлат?, ки дар тасарруфи во?иди марзию маъмур? мебошанд ва ?у?у??ои ?айримолумулкии ба молу мулк вобаста, инчунин объект?ои махсуси бо ?онунгузории хусусигардони пешбинишуда буда метавонанд. Тамоми ин объект?о моликияти коммунал? ном гирифта, ?исми таркибии моликияти давлат мебошанд.
Мумкин дар ?удуди во?иди марзию маъмур? объект?ои моликияти ?Т ?ой дошта бошанд. Дар чунин ?олат во?иди марзию маъмур? нисбати чунин объект?о тан?о дар маврид?ои бо ?онунгузор? и?озат додашуда аз номи давлат ихтиёрдор? карда метавонад.
?Т ва во?ид?ои марзию маъмур? аз рўи ў?дадори?ои худ бо амволи дар асоси ?у?у?и моликият ба он?о тааллукдошта, ?айр аз амволе, ки ба шахсони юридикии таъсисдодаашон бо ?у?у?и ихтиёрдории хо?аг? ё идоракунии оператив? вобаста карда шудааст, масъулият доранд. ?айр аз ин, як во?ди марзию маъмур? аз рўи ?арзи дигар ?авобгар нест. Ин тартибот ба давлат ?ам дахл дорад. Лекин ин ?оида ба ?олат?ое, ки давлат дар асоси шартномаи имзокардааш аз рўи ў?дадори?ои во?иди марзию маъмур? ё шахси юридик? замонат (кафолат) додааст ё субъект?ои мазкур аз рўи ў?дадори?ои давлат замонат (кафолат) додаанд, дахл надорад. Дар чунин ?олат?о ?авобгар? аз рўи ?оида?ои замонат (кафил?) пайдо мешавад. ?айр аз ин, ?Т дар шахсияти ?укумат аз рўи ў?дадори?ои корхона?ои давлатии ?ум?урияв? ва идора?ои давлат? (дар ?олати барои пас гардонидани ?арзашон кам будани восита?ои пулиашон) ?авобгари субсидиарй (иловаг?) мебошад. Чунин ?оида нисбати во?иди марзию маъмур? ?ам татби? карда мешавад, агар корхона?ои давлатии коммуналиро он таъсис дода бошад.
Амволи хазинаи давлатро, яъне хазинаи ?Т-ро мабла?хои бу?аии ?умхурияв?, захира?ои тилло ва фонди алмос, объект?ои моликияти истиснои давлат? ва дигар амволе, ки мувофи?и ?онунгузор? ба шахсони юридикии давлатии ?ум?ур? вобаста карда нашуда ташкил меди?анд (м. 238- 239 КГ). Тан?о дар ?адди ?амин амвол?о ?авобгарии давлат, яъне ?Т мумкин мебошад.
Моликияти хазинаи ма?аллиро мабла??ои бу?аи ма?алл? ва дигар амволи коммуналй, ки ба шахсони юридикии давлат? вобаста карда нашудаанд, ташкил мекунанд. ?авобгарии во?иди марзию маъмур? тан?о дар ?адди ?амин молу мулк мумкин мебошад.

Баъзе ?олат?ои дар муомилоти граждан? иштирок кардани давлат. Давлат чун молик барои адо кардани вазифаи со?ибмулкиаш амволашро истифода мебарад. Амволи давлатро восита?ои хо?агидор?, хазинав?, амволе ки нисбати шахсони юридикии давлат? вобаста карда шудааст, инчунин молу мулки дигар ташкил меди?анд. Ин амволро давлат тасарруф?, истифодабар? ва ихтиёрдор? менамояд. Дар чунин ?олат?о давлат ди??ати худро хусусан ба тасарруф? ва ихтиёрдор? ?алб менамояд, ки адои ин вазифаро манфиати ?амъият талаб мекунад. Амволи давлатие, ки ба шахсони юридикии давлат? вобаста карда шудаанд, аз тарафи худи он?о ?амчун шахсони юридик? ба муомилоти граждан? бароварда мешавад.
Нисбати амволи худ давлат чун молик аз номи худ ?ар гуна а?д?о мебандад, ў?дадори?о ?абул мекунад, дар суд аз номи худ чун даъвогар ё ?авобгар баромад мекунад, моликияташро бо пешни?оди даъвои виндикатсион? ё негатор? ?ифз менамояд. Дар тамоми ин муносибат?о аз номи давлат ма?омоти ваколатдори он баромад мекунанд. Аксар ва?т ин вазифаро ?укумат ва Вазорати молия адо мекунанд. Нисбати масъала?ои му?имтарини (аз назари манфиати давлат?) а?амияти стратег? дошта дар муомилот?ои граждан? аз номи давлат ?укумат баромад мекунад.
?укумат яке аз ма?омотест, ки давлат ба воситаи он вазифа?ои мулкдории худро амал? мегардонад. ?укумат идоракунии моликияти давлатиро ташкил менамояд, нисбати пурма?сул истифодабарии ин моликият чорабини?о мегузаронад, ?ифзи моликияти давлатиро таъмин менамояд.
Яке аз вазифа?ои му?имтарини ?укумат ба ?исоб гарифтани объект?ои моликияти давлат? ва ташкили самаранок истифода бурдани он?о мебошад. Бо ма?сади амал? гардонидани ин вазифа, аз ?умла корхона?ои давлат? ва рафо?ати хо?агидории бо иштироки давлат таъсисёфтаро ба ?айд мегирад, аз болои раванди хусусигардонии моликияти давлат? назорат мебарад.
Дар байни ма?омоте, ки аз номи давлат дар муомилот?ои граждан? иштирок мекунанд, Вазорати молия ва Кумитаи давлатии сармоягузор? ва идораи амволи давлатии ?Т мав?еи ало?ида доранд.
Кумитаи давлатии сармоягузор? ва идораи амволи давлат? ма?оми ваколатдори давлат? буда, дар муносибат?ои моликиятии ?Т манфиати давлатро дар маркази ди??ати худ ?арор дошта, аз номи давлат моликияти ?Т-ро тасарруф, истифода ва ихтиёрдор? менамояд. Давлат дар муносибат?ои мерос? ?амчун ворис иштирок карда метавонад. Масалан, агар меросди?анда дар васиятномааш давлатро чун ворис таъин карда бошад, ё меросди?анда (на аз рўи ?онун, на аз рўи васиятнома) ворис надошта бошад, ё ворис барои гирифтани мерос ?у?у? надошта бошад, ё тамоми ворисон аз гирифтани мерос даст кашанд, амволи мерос? бесо?иб хисоб ёфта, ба давлат мегузарад.
?амчун субъекти ?у?у?и моликияти давлат ?авобгари шартномав? ва ?айришартномав? ?ам шуда метавонад. Масалан, ?Т аз рўи ў?дадори?ои корхонаи давлат? масъулияти иловаг? дорад (б. 6 м. 127 КГ, б. 6 м. 138 КГ). Агар сабаби муфлисшавии корхонаи давлат?, рафо?ати хо?агидор? ё ?амъияти са?ом? амали давлат бошад (?амчун таъсисди?анда (иштирокч?) ё молики амволи он бошад), ?ангоми барои додани ?арз нокифоя будани мабла?и шахси юридикии давлат? дар назди кредитор ?авобгари субсидиар? (иловаг?) мебошад.
Давлат иштирокчии моликияти умумии са?м? ?ам буда метавонад.
Дар баъзе маврид?о ?авобгарии ?у?у?и граждании давлат бо фаъолияти ма?омоташ вобаста мебошад. Масалан, мувофи?и меъёри м. 16 КГ зиёне, ки дар нати?аи амали (беамалии) гайри?онунии ма?омоти давлат?, ма?омоти ?окимияти ма?алл? ё мансабдорони ин ма?омот, инчунин дар нати?аи ?абули санади хилофи ?онун ё санади дигари ?у?у?ии ма?оми давлат ё ма?оми ?окимияти ма?алл? ба ша?рванд ё шахси юридик? расонда мешавад, аз ?ониби ?Т ё ма?омоти дахлдори он ?уброн карда мешавад.
?айр аз ин, барои зараре, ки дар нати?аи ?айри?онунй ма?кум намудан, гайри?онун? ба ?авобгарии ?иноят? кашидан, ?айри?онуни ба сифати чораи пешгирикунанда истифода бурдани ба?исобгир? ё забонхат барои ба ?ое нарафтан, гайри?онуни андешидани ?азои маъмур? дар шакли ба ?абс гирифтан ё кор?ои исло?и мехдат? ба ша?рванд расонида шудааст, сарфи назар аз гуно?и шахси мансабдори ма?оми тахди?, тафтиши пешак?, прокуратура ва суд, тиб?и тартиби му?аррарнамудаи ?онун аз ?ониби давлат ба андозаи пурра ?уброн карда мешавад (м. 1086 КГ).
Давлат субъекти комил?у?у?и муносибат?ои молу пул? ?ам мебошад. Чунин статус ба он имконият меди?ад, ки дар маврид?ои лозим? иштирокчии а?д?ои ?у?у?и граждан? гардад. Аммо ?амчун тарафи ахд ма?омоти ваколатдори давлат? баромад мекунанд. Дар чунин маврид?о ?у?у?и пеш бурдани манфиати давлат ё бевосита бо ?онун пешбин? карда шудааст, ё аз статуси ?у?у?ии ма?омоти давлат? бармеояд. Масалан, чунин ?олат дар шартномаи ма?сулотсупор? барои э?тиё?оти давлат дида мешавад (б. 1 м. 562 КГ).
Дар а?д?ои хизматрасонии бонк? аз номи ?Т Вазорати молия баромад мекунад. Давлат метавонад нисбат ба сохтмони асос? мабла?гузор? кунад. Чунин мабла?гузор? мумкин бо шарти пасгардон? ё барнагардон?, музднок ё бемузд бошад.
Давлат дар а?д?о бо ?о?аз?ои ?иматнок ?ам иштирок мекунад. Дар бозор?ои ?огаз?ои ?имматнок аз номи ?Т, яъне аз номи мабла?гузор Бонки милл? ё Вазорати молия амал мекунанд. Давлат баробари аз номи худ ?огаз?ои ?имматнок баровардан, ба худ ў?дадори?о (?амчун эмитент) ?абул мекунад.
Дар раванди амалигардонии барномаи хусусигардонии амволи давлат? ?Т ба воситаи ма?омоти ваколатдораш а?д?ои фурўш? ё и?орав? мебандад. Дар шартномаи ?арз давлат ?амчун тараф ё кафил ба худ ў?дадор? ?абул мекунад, дар шартномаи имзокардааш аз руи ў?дадори?ои вохдци марзию маъмури ё шахси юридик? замонат додааст, ?атто ?авобгар мешавад (б. 6 м. 138 КГ).
Давлат чун субъекти ?у?у?и граждан? аз номи худ дар шартнома?ои ти?оратии хори?? низ иштирок менамояд. Дар чунин маврид?о ?Т а?д?оро на тан?о дар дохили ?ум?ур?, балки дар хори?а ?ам мебандад. Дар хори?а аз номи давлат намояндаи ти?оратии ?Т дар назди ягон мамлакати хори?а баромад мекунад. Аз рўи ў?дадори?ои намояндаи ти?оратии ?Т ?укумати ?ум?ур? масъулиятдор мешавад.
Мувофи?и ў?дадори?ои ташкилот?ои и?тисодии хори?? ва дигар ташкилот?ои хо?агаи То?икистон намояндаи ти?оратии ?Т ?авобгар нест ва баръакс, яъне аз рўи ў?дадори?ои намояндаи ти?оратии ?Т ташкилот?ои и?тисодии хори?? ва дигар ташкилот?ои хо?агии ?ум?ур? ?авобгар нестанд.

Просмотр: 3811