НА?ША:

АДАБИЁТ:

АКТ?ОИ НОРМАТИВ?:

Маф?уми а?д ва хусусит?ои он. Инсоният ва ташкилот?о доимо ба ин ё он маводи зарур? эхтиё? доранд ва кўшиш менамоянд, ки талабот?ои худро ?онеъ гардонанд. Асоси ифодаи ирода ва кўшшпи субъект?оро талаботи и?тисодии он?о ва имконият?ояшон муайян мекунанд. Масалан, ташкилот?о барои пеш бурдани фаъолияти худ, исте?сол намудани мол, ма?сулот ва барои фурўхтани он?о ба бастани а?д?о эхтиё? доранд. Дар нати?аи содир шудани ахд муносибати граждан? ба миён меояд. ?онунгузории граждан? о?ибат?оеро, ки дар нати?аи содир шудани а?д ба миён меоянд, муайян менамояд. Дар нати?аи содир намудани а?д граждан?о ва ташкилот?о ?у?у? ва ў?дадори?ои муайянро ба миён меоранд, та?йир меди?анд ё ?атъ мегардонанд. Ба воситаи а?д?о граждан?о мабла??о, даромад?о ва молу мулки худро ихтиёрдор? менамоянд. Инчунин барои ?онеъ гардонидани талаботи модд?, мадан? ва дигар талаботи ?аррўзаи худ ба содир намудани а?д?о э?тиё? пайдо мекунанд.
А?д амали граждан?о, ташкилот?о ва дигар субъект?о буда, ба воситаи иродаи он?о ба ву?уд меояд. Бо ин хусусияти худ ахд аз ?одиса фар? мекунад. Чунки ?одиса аз иродаи шахс вобастаг? надорад.
Мо?ияти ахдро ирода ва тарзи ифода намудани иродаи субъект?о ифода мекунад. Бе ирода ва тарзи ифода намудани он ахд ву?уд дошта наметавонад. Характери шахс ин ма?мўи рафтори ў буда, бо ягон сабаб, ва?? содир карда шуда, ба ма?сади муайян равона карда мешавад.
?ар як ахд асоси худро дорад. Асос?ои ба ву?уд омадани а?д монанди худи ахд гуногунанд. Асоси ахд бояд амалишаванда бошад. А?ди бе асос содиршуда беэътибор аст. Аз рўи асос мо?ият муайян карда мешавад, яъне а?д ба кадом ма?сад ва барои баву?уд овардани кадом о?ибати юридик? равона карда шудааст.
Хусусияти дигари ахд аз он иборат аст, ки он бо ма?сади ба ву?уд овардани о?ибати муайяни юридик? равона карда мешавад. Масалан, барои ?онеъ гардонидани ягон талабот гражданин ё ташкилот шартномаи кирояи молу мулк мебандад.
Максади тараф?о - яке аз омили муайянкунандаи кўшиш ва иродаи субъект?о мебошад. ?обилияти инсон онро водор менамояд, ки дар назди худ ма?сад?ои муайянро гузорад, ки характер ва тарзи ?аракатро муайян намоянд.
Мумкин ма?сади субъект?о гуногун бошад. Аммо ма?саде, ки дар мавриди бастани ахд пиндошта мешавад, бояд ба талаби ?онун мувофи? бошад.1
А?д одатан ?аракати ?онунист. Ин ?аракатест, ки ба талаби ?онун набояд зид бошад. Бо ин хусусияти худ аз ?аракат?ои ?у?у?вайронкун? фар? мекунад. Доир ба ин масъала дар сарчашма?о а?ида?ои гуногун мав?уданд. Масалан,
И.С. Претерский навишта буд, ки ахд ин ?аракатест, ки онро ?онун ро? додааст. ?аракате, ки о?ибати муайян ба ву?уд оварада ?ам, ба талаботи ?онун мухолиф бошад, аз тарафи ?онун ?ифз карда нашавад, набояд ахд ?исобида шавад. Чунин а?ида аз тарафи М.М. Агарков низ дастгир? ёфт. Аммо пас аз чанд ва?т доир ба дуруст будани ин а?ида шуб?а пайдо шуд. Ба он сабаб, ки гўё ин а?ида ба ибораи дар ?онун ?ойдошта (а?д?ои беэътибор) зид бошад. Ба а?идаи М.М. Агарков а?д?ои беэътибор тан?о тарзи ифода намудани ирода буда, ахд ?исоб намеёбанд. Ба а?идаи В.А. Рясенсев таркиби ахдро аз о?ибати он фар? кардан лозим аст. О.А. Красавчиков навишта буд, ки ?аракати юридикии шахс, ки ба талаби ?онун мувофи?, нест, ?атъи назар аз он ки бо ифода ва шакли зо?ирии худ ба ахд монанд аст, ахд дониста намешавад. ?оло мутахассисон ба хулосае омадаанд, ки ахд ?аракати ?онун? аст. Агар ба чунин а?ида роз? нашавем, ахду паймон доир ба содир кардани ?иноятро ?ам ахд ?исобидан лозим мешавад, ки дуруст нест. Ба ин монанд ?аракат?о бисёранд.
А?дро аз дигар амалиёти ?онуние, ки о?ибат?ои юридик? ба миён меорад, ё ин ки ин гуна о?ибат?о оварда мётавонад, бояд фар? кард. Масалан, бозёфти моли шахси бегона, ёфтани ган?ина, э?од намудани асар, ихтироот ва ?айра. Чунин ?аракат?о мувофи?и ?онун о?ибат?ои юридик? ба миён меоранд, ки аз иродаи шахс вобаста нест.
Ахд мумкин бевосита о?ибат?ои юридики ба ву?уд оварад ё як?оя бо дигар факт?ои юридик?. Масалан, пас аз бастани созишномаи хариду фурўш ?у?у? ва ў?дадории тараф?о ба ву?уд меояд. Барои ба ву?уд омадани о?ибат?ои юридик? ву?уд дошатани васиятнома кифоя нест. ?айр аз васиятнома, лозим аст, ки мерос кушода шавад.
Хулоса, а?д?о метавонанд се навъ о?ибат?ои юридик? ба ву?уд оваранд:
а) он?о асоси ба ву?уд овардани муносибат?ои граждан?, яъне ?у?у? ва ў?дадори?ои муайян мебошанд. Масалан, гражданин А. шартномаи и?ораи манзил мебандад. Ин сабаби ба ву?уд омадани ?у?у? ва ў?дадори?ои и?ораи манзил мешавад;
б) мумкин асоси та?йир ёфтани муносибати тараф?о шавад. Масалан, мумкин мў?лати шартномаи и?ора дароз карда шавад ё ха??и и?ора зиёд ё кам карда шавад ва ?айра;
в) мумкин асоси ?атъ гардидани муносибат?о шавад. Масалан, со?иби хонаи ба и?орадода мумкин объекти ин шартномаро фурўшад. Дар ин ?ол муносибат?ое, ки аз и?ора ба ву?уд омада буданд, ?атъ мегардад.
?амин тавр, ахд - амали ша?рвандон ва шахсони юридик? мебошад, ки барои ба ву?уд овардан, та?йир додан ё ?атъ гардонидани ?у?у? ва ў?дадори?ои граждан? равона карда шудааст (м. 178 КГ).

Таснифи а?д?о. Вобаста аз ин ё он аломат?о а?д?оро ба якчанд намуд ?удо мекунанд. Дар мавриди муайян намудани таснифи а?д?о асос?ои гуногун ба назар гирифта мешаванд. ?ар як ахд асоси худро дорост. Бинобар он дар ва?ти муайян намудани таснифи а?д?о ба ченак?ои гуногун такя карда мешавад. ?амин тавр, вобаста аз иродаи шумораи иштирокчиён а?д?о як, ду ва бисёртарафа мешаванд (м. 179 КГ).
А?д?ои яктарафа а?д?ое мебошанд, ки барои ба миён омадани он?о иродаи як шахс кифоя аст. Масалан, гузоштани васиятнома, ?абул намудани мерос ва ?айра. Аммо о?ибат?ои ?у?у?ии а?ди яктарафа мумкин аст ба якчанд шахс дахл дошта бошад. Масалан, молу мулке, ки васият карда мешавад, мумкин аст ба якчанд шахс дахл дошта бошад.
А?д?ои дутарафа (шартнома?о) бо амал ва ифода намудани иродаи ду тараф ба миён меоянд. Дар мавриди содир намудани чунин а?д?о бояд розигии тараф?о ба амал ояд. Чунин а?д?оро созишнома меноманд. Зеро ахд о?ибат, нати?аи бо ?ам мувофи? шудани иродаи тараф?ост. А?д?ои дутарафа па?ншудатарин намуди а?д?ост, масалан, созишномаи хариду фурўш. Як тараф мехо?ад моли худро фурўшад, тарафи дигар мехо?ад онро харида гирад.
Ба гурў?и созишнома?о а?д?ои бисёртарафа ?ам дохил мешаванд. Чунин а?д?о аз а?д?ои дутарафа бо он фар? мекунанд, ки дар а?д?ои бисёртарафа се ва аз он ?ам зиёд иштирокчиён иштирок мекунанд. Дар чунин а?д?о ма?сади тараф?о ба якдигар зид нест, бо ву?уди он ки ?ар яке аз он?о иродаи худро муста?илона ифода менамояд. Масалан, созишномаи амалиёти як?оя оид ба ташкили ширкат?ои одд?, созишнома дар бораи таъсиси баъзе шахсони юридик?. Иродаи иштирокчиён дар чунин а?д?о бо ?ам мувофи?анд.
Вобаста ба гирифтан ё нагирифтан, пайдо кардан ё накардани ?аноатмандии мута?обила оид ба супоридани мол, хизмати расонидашуда, кори и?родашуда а?д?о музднок ва бемузд мешаванд. Музднок ё бемузд будани а?д ба характери ахд вобастаг? дорад. Музднок ё бемузд будани ахд дар ?онун ё бо созиши тараф?о муайян карда мешавад. Масалан, созипшомаи ?арз, созишномаи кирояи молу мулк, созишномаи амонатнигохдор? ва ?айра.
Маф?уми а?д?ои музднок ва бемузд дар м. 455 КГ пешбин? шудааст. Аз рўи меъёри ин модда ахде, ки мутоби?и он як тараф бояд музд гарад, ё барои и?рои ў?дадори?ояш пасгардонии дигари мута?обилро гирад, музднок ?исоб мешавад. Ва баракс, ахде, ки мутоби?и он як тараф ў?дадор мешавад ба тарафи дигар бе музд ё пасгардонии чизе ди?ад, ахди бемузд эътироф карда мешавад.
Вобаста аз ла?заи баста шудани ахд а?д?о ба консенсуал? ва реал? (во?е?) ?удо мешаванд.
А?д?ои консенсуал? (аз калимаи лотин? соnsensius-созиш) аз ла?заи байни тараф?о доир ба шарт?ои му?им ва дар шакли пешбинишудаи ?онун ба созиш омадани тараф?о басташуда ?исобида мешавад. Шартнома?ои хариду фурўш, ма?сулотсупор?, ва ?. ба ин намуди а?д мисол шуда метавонанд.
Барои а?ди басташуда эътироф кардани а?ди реал? (реал? аз калимаи лотини геs-ашё) доир ба шарт?ои му?ими ахд ба созиш омадани тараф?о кифоя нест. ?айр аз ин, зарур аст, ки предмети (объекти) а?д дода шавад. Масалан, дар шартномаи амонатнига?дор? то он даме ки ашё ба амонатнига?доранда супорида нашавад, ахд басташуда ?исоб намеёбад. Ё худ дар шартномаи ?арз ?арзди?анда бояд мабла?еро, ки доир ба он байни тараф?о созиш ба амал омада буд, ба ?арзгиранда бояд супорад.
?амин тавр, а?д?ои реал? тан?о аз ла?заи ба таври реал? и?ро шудани предметаш ахди басташуда эътироф карда мешавад.
Вобаста ба он ки барои эътиборнокии ахд асоси ба ву?уд омадани он а?амият дорад ё не, а?д?о асоснок (каузал?) ва а?д?ои норавшан (абстракт?) мешаванд.
Каузал? аз калимаи лотинии (саusа - сабаб, асос) гирифта шуда, сабабро ифода менамояд. Абстракт? - аз калимаи лотини аbstrаbеге - ?удо, ало?ида, ?удокардашуда мебошад.
А?д?ое, ки эътибор, яъне и?тидор, статуси юридикии он?о аз асоси ба ву?уд омадан ё ву?уд доштани он?о вобаста аст, а?д?ои асоснок (каузал?) ном дорад. Одатан а?д?о асосноканд. Чи тавр ки дар боло ишора рафт, а?д?о бо ма?сади муайян равона карда шуда, мувофи?и асос?ои ?онун? баста мешаванд, масалан, васиятнома. Барои муайян намудани та?дири ояндаи молу мулк, бо ма?сади амали гардонидани ?у?у?и ?онунии худ, мувофи?и хо?иш ва розигии шахс васиятнома гузошта мешавад. Асоснок будани ахд аз мазмуни он муайян карда мешавад. ?айри?онун? ва амалинашаванда будани асоси а?д?о ба беэътибории ахд оварда мерасонад. Масалан, бастани созишномаи хариду фурўш бе ма?сади супоридани мол ба ?у?у?и моликиятии харидор сабаби беэътибории чунин ахд мегардад. Дар а?д?ои абстракт? бошад, аз мазмуни а?д асоси ба ву?уд омадани он маълум набуда, аз сабаби мувофи?и талаб?ои расм?, ?онун? содир карда шудан, ?атъи назар аз асоси он, о?ибат?ои юридик? пайдо мекунад, а?д?ои абстракт? ном доранд. Масалан, вексел.1  ?у?у?и талаб намудани мабла?е, ки дар вексел нишон дода шудааст, ?ар як шахсе, ки дорандаи вексел аст, ?у?у? дорад пешни?од намояд, ?атъи назар аз он ки бо кадом ма?сади ами? дар ва?таш вексел ба нигахдорандаи аввал, яъне ба нигахдорандаи якумин дода шуда буд, барои баргардонидани ?арз ё барои баробар кардани ?исоб ба моли харидкардашуда ва гайра. Саркаш? аз и?рои ў?дадории тасди?намудаи ?о?ази ?иматнок бо сабаби асос надоштани ў?дадор? ё беэътибор будани он ро? дода намешавад (м. 161 КГ). Чунин ?оида бовар? ва эътибори тараф?оро нисбат ба вексел зиёд мекунад ва гардиши онро ?ав? мегардонад.
Дорандаи ?о?ази ?иматнок, ки сохтакории онро ошкор намудааст, ?а? дорад, аз шахси ?о?азро ба ў супурда ба таври дахлдор и?рои ў?дадори?ои тасди?намудаи ?о?ази ?иматнок ва ?уброни зиёнро талаб намояд (м. 161 КГ).
?айр аз он а?д?ои одатй, яъне му?аррар?, маълум ва шартиро фар? мекунанд. Дар а?д?ои одат? ?у?у? ва ў?дадории тараф?о мувофи?и талаб ва мў?лате, ки дар ?онун ё созиши тараф?о муайян карда шудааст, ба ву?уд меоянд ва ?атъ мегарданд.
Аммо дар баъзе маврид?о дар ва?ти бастани ахд ани? муайян намудани давомияти амали ?у?у? ва ў?дадори?ои ба миён омада ё имконияти ба ву?уд омадани он?о душвор аст. Дар чунин ?олат?о ба бастани а?д?ои шарт? зарурат ба миён меояд. А?д?ои шарт? гуфта дар сарчашма?ои юридик? чунин а?д?оеро меноманд, ки о?ибат?ои ба ву?уд омадан ё ?атъ гардидани ?у?у? ва ў?дадори?о аз чунин а?д?о ба ?олат?ое вобаста карда мешаванд, ки мумкин аст он?о дар оянда ба ву?уд оянд (шарти мусбат) ё ба ву?уд наоянд (шарти манф?). Яъне шарт бояд аломат?ои зерин дошта бошад:
1. Чунин шарт пас аз бастани ахд бояд ба миён ояд ё наояд. Агар чунин ?олат то бастани ахд ё дар мавриди бастани ахд ба миён ояд, чун а?ди шарт? набояд эътироф карда шавад. Чун факти юридик? шарт мумкин аст ?одиса ё амал бошад, аммо ?атман ба оянда дахл дошта бошад. Яъне ?олате бошад, ки ба ву?уд омадани он маълум набошад.
2. Шарт бояд ногузир набошад. Агар шарт ногузир бошад, сифати шарт? доштани ахд аз байн меравад. Шарт бояд номаълум бошад ва аз иродаи тараф?о вобаста набошад. Ба миён меояд ё не. Яъне ?олате бошад, ки ба ву?уд омадани он маълум набошад. Агар ?олате ногузир бошад, номуайян? аз байн меравад. Бояд шарти номуайян будани ?олат ву?уд дошта бошад. Каме э?тимолияти ба ву?уд омадани шарт ?аст, аммо ногузир нест. Агар ?олат ба ву?уд омада бошаду тараф?о аз он хабар надошта бошанд, ба сифати шарт эътироф карда намешавад. Шарт набояд шарте бошад, ки ба ву?уд омадани он умуман номуайн бошад. ?атьи назар аз характери далел? ё юридик? доштан. Масалан, агар имконияти надодани алимент пайдо шавад. Чунин шарт ?ам ба талаби ?онун ва ?ам ба маънавият зид аст. Шарт мумкин аст дар шакли мусбат ифода карда шавад, масалан, агар мерос гарифта шавад. Дар шакли манф?, масалан, агар фалон шахс хонаи худро нафурўшад, ба кори дигар мегузарад ва ?айра.
3. А?д?ои шарти ?айри?онун? шуда наметавонанд. Шарте, ки ба талаб?ои ?онун ва маънавият зид аст, чун шарт ?исобида намешавад.
Мувофи?и ?онун шарт?о ба ду та?сим мешаванд: шарт?ои таъхирнок ва бекоркунанда (м. 182 КГ). Агар тараф?о ба миён омадани ?у?у?у ў?дадориро аз шарте вобаста донанд, ки фаро расидан ё нарасидани он маълум нест, ахд бо шарти таъхирнок ан?омдодашуда этироф карда мешавад. Масалан, со?иби бино бо хо?агии фермер? дар бораи мунтазам бо ма?сулоти кишоварз? таъмин намудани он созиш мекунад, агар он дар бино барои кушодани ошхона и?озатнома гирифта тавонад.
Агар тараф?о ?атъ гардидани ?у?у? ва ў?дадори?оро ба шарте вобаста карда бошанд, ки фаро расидан ва нарасидани он маълум нест, ахд бо шарти бекоркунанда ан?омёфта эътироф карда мешавад (?. 2 м. 182 КГ). Масалан, сохдби бино дар бораи биноро ба и?ора додан созиш мекунад ба шарте ки ?у?у? ва ў?дадории тараф?о ?атъ мегардад, агар ба вай дар барои дар ?амин бино кушодани ошхона и?озатнома ди?анд.
Дар ?онун омадааст, ки агар ба фаро расидани шарт тарафе беви?донона монеъ шуда бошад, ки фаро расидани он ба манфиаташ нест, шарт фарорасида эътироф карда мешавад (?. 3 м. 182 КГ). Агар ба фаро расидани шарт тарафе беви?донона мусоидат карда бошад, ки фаро расидани он ба манфиаташ аст, шарт фаронарасида эътироф карда мешавад (?. 3 м. 182 КГ).
Дар баъзе сарчашма?о дигар намуд?ои а?д?ои шартиро низ фар? мекунанд. Масалан, шарт?ои тасодуф?, ихтиёр? ва омехта.
Муносибат?ое, ки аз а?д ба ву?уд меоянд, дар доираи мў?лати муайян амал мекунанд. Баъзан ин мў?лат хеле кўто? мешавад. Масалан, дар а?д?ое, ки ва?ти бастан ва и?рои он дар як ва?т амали гардонида мешавад. Бинобар он а?д?ои бему?лат ва мў?латнокро фар? мекунанд.
Дар а?д?ои бемў?лат ва?ти баста шудан ва ?атъ гардидани он муайян карда намешавад. Масалан, шахси муайян аз ма?оза китобро харидор? кард, арзишашро супорид. А?д ба ву?уд омад ва ?атъ гардид.
Одатан дар а?д?о ва?ти ба ву?уд омадани ?у?у? ва ў?дадории тараф?о ва ?атъ гардидани он?о муайян карда мешаванд. Баъзан ва?ти ба ву?уд омадани ахд муайян карда мешавад, аммо ва?ти ?атъ гардидани он ани? карда намешавад. ?олат?ои дигар ?ам ?ой дошта метавонад. Дар чунин ?олат?о о?ибат?ои муайяни ?у?у?? ба ву?уд меоянд. Аз ин сабаб мў?лат дар ахд аз а?амият берун нест. Зеро муносибат?ои граждан? дар доираи мў?лат?ои муайян ба миён меоянд ва ?атъ мегарданд. Агар дар ахд мўхдат нишон дода нашуда бошад, чунин ахд ба мў?лати номуайян басташуда ?исоб мешавад. Мў?лат дар а?д мумкин аст бо тарз?ои гуногун, яъне бо 1) нишон додани мў?лати ани?, масалан, 10 сентябри соли 2000; 2) ба воситаи нишон додани ва?ти муайян, масалан, пас аз 10 рўз, пас аз як сол ва ?айра; 3) бо нишон додани ?одисае, ки бояд ба миён ояд, масалан, аз ва?ти саршавии киштирон? (навигация), пас аз ?амъ кардани ?осил ва ?айра.
А?д?ои ба бовар? асосёфтаро (фидусиариро) низ фар? мекунанд. Фидусиар? - аз калимаи лотин? гирифта шуда, fiduca -бовариро ифода мекунад.
Дар ?у?у?и граждан? шартнома?ое мав?уданд, ки бо боварии тараф?о асос ёфта баста мешаванд, ки тараф?ои созишнома ба якдигар боварии эътимоднок доранд. Масалан, созипшомаи супориш, идора намудани молу мулк, амонатниго?дор? ва ?айра.
Дар адабиёти юридик? чунин ахдро низ фар? мекунанд. Масалан, а?д?ои биржав?, фючер?, бонк?, хори?? ва ?айра.

Шарт?ои боэътибории а?д?о. А?д?о бояд боэътибор бошанд. Дар сарчашма?о маф?уми боэътибории ахд пешни?од карда шудааст.
Ахд дар асоси шарт?ои умумие, ки ?онуни граждан? он?оро эътироф кардааст, боэътибор дониста мешавад. Он шарт?о аз ин?о иборатанд:
1. Ба шарт?ои гуру?и якум шарт?ое, ки ба иштирокчиёни а?д, яъне ба худи субъект?о равона карда шудаанд дохил мешаванд. Одатан ахдро шахсоне, ки дорои ?обилияти ?у?укдор? ва амалкун? ?астанд, баста метавонанд. А?д аз тарафи субъект?ои муносибат?ои граждан?, яъне давлат, шахсони юридик?, ма?омоти ?окимият, идора?ои давлат?, ма?омоти ?окимияти ма?алл? дар доираи сало?ияти худ, ки бо асноди ?онун?, низомнома?о ё санад?ои дигари муайянкунандаи статуси ин ма?омот мукаррар гардидааст, метавонанд аз номи худ ё вохдд?ои марзию маъмур? иштирокчии а?д?о шаванд ва бо амали худ дорои ?у?у?у ў?дадори?ои граждан? гарданд. ?айр аз маврид?ое, ки мувофи?и ?онун ё таъсисди?андагони шахсони юридик?, ё дар ?у??ат?ои таъсиси шахси юридик?, дар ?олат?ои муайян ма?дудият?о пешбин? карда шудааст. Илова бар ин барои ба баъзе намуди фаъолият?о машгул шудан гирифтани и?озатномаи махсус (литсензия) зарурат ба миён меояд.
Ша?рвандон бошад, одатан барои бастани а?д?о бояд дорои ?обилияти амалкун? бошанд. Аз ин ?оидаи умум? вобаста ба доираи ?обилияти амалкунии он?о якчанд ?оида?ои истисно? мав?уд аст. Масалан, он?о метавонанд а?д?ои майдаи маиш? банданд, муста?илона дар асоси и?озат ва розигии намояндагони ?онунии худ а?д?ои дигар банданд (м.м. 22, 27, 28, 29 КГ).
Дар мавриди риоя накардани ин ?оида?ои дар ?онун пешбинишуда о?ибат?ои муайяни ?у?у?? ба миён меояд (м.м. 197, 198, 199, 200,201, 202 КГ).
2. Ба гурў?и дуюм талаб?ое дохил мешаванд, ки ба мазмуни ахд равона шудаанд. Барои он ки ахд боэътибор дониста шавад, ахди содиркардашуда набояд аз тарафи ?онун ё дигар асноди ?у?у?? манъ шуда бошад. Мазмуни ?ар як ахди содиршуда набояд ба талаби ?онун зид бошад. Бинобар ин ахде, ки хилофи ?онун аст, эътибор надорад.
3. Ба гурў?и сеюм талаб?ое дохил мешаванд, ки мувофи?и он?о дар ахд бояд иродаи тараф?о ба тарзи ифода намудани иродаи он?о мувофи?ат кунанд. Дар сурати ву?уд надоштани чунин мувофи?ат иллатнок будани ирода ё тарзи ифода намудани он муайян мешавад. Мувофи?и талаби ?онун бояд иродаи тараф?о ва тарзи ифода намудани он озодона, бе дахолат, мувофи?и хо?иши аслии он?о ?араён гирад. Тан?о мав?уд будани ирода барои бастани а?д кифоя нест. Зарур аст, ки мазмуни иродаи тараф?о ба маълумоти шахсони дигар ё тарафи дигар расонида шавад. Лозим аст, ки хо?иши дохилии шахсони ахдсодиркунанда ба я?дигар маълум карда шаванд. Агар хохиши он?о маълум карда нашаванд, хо?иши он?о ба якдигар номаълум мемонад. Восита?ое, ки хо?иши дохилии шахсони ахдсодиркардаро ифода мекунанд, тарзи ифода намудани ирода ?исобида мешавад.
Дар сарчашма?о се тарзи ифода намудани ирода фар? карда мешавад: а) бевосита ифода намудани ирода. Дар ?олате, ки тараф?о бевосита ё ба воситаи телефон, телеграф иродаи худро ба якдигар ифода менамоянд ва дар бораи шарт?ои ахд байни худ бевосита ахду паймон мекунанд; б) ифода намудани ирода ба воситаи содир кардани амали муайян. Масалан, гузоштани мол дар пештахтаи дукони молфурўш, навишта мондани нархи мол ва ?айра. Гузоштани мол дар пештахта нишон меди?ад, ки мол ба фурўш гузошта шудааст. Бинобар он дар бораи он ки мол фурўхта мешавад ё не ахду паймон лозим намешавад; в) ифода намудани ирода бо тарзи сукут кардан. Аммо сукут кардан на дар ?ама ?олат тарзи ифода намудани ирода дониста мешавад, ?айр аз мавриди дар ?онун пешбинишуда ва бо воситаи созиши тараф?о. Агар ирода ва тарзи ифода намудани ирода бо ро??ои ?айри?онун? халалдор карда шавад, ин ба беэътибор донистани ахд оварда мерасонад. Бинобар ин он дар ?онуни граждан? дар маврид?ои иллатнок ?араён ёфтани ирода ва тарзи ифода намудани ирода о?ибат?ои ?у?у?? ба таври васеъ пешбин? карда шудаанд.
4. Ба гурў?и чорум талаб?ое дохил мешаванд, ки ба шакли а?д тааллу? доранд. Дар ?онуни граждан? омадааст, ки ахду паймони тараф?о дар шакле, ки ?онун пешбин? намудааст, ифода карда шаванд. Агар шакли ифода намудани ахд риоя карда шавад, дар ?олат?ои пайдо шудани ба?с байни тараф?о ба?с бе душвор? ?алли ?онунии худро меёбад.
Тарзе, ки ба воситаи он иродаи тараф?о ифодаи худро меёбад, шакли ахд номида мешавад.
?онуни граждан? ду шакли асосии ахдро фар? мекунад, шакли да?он? ва хатт?. Шакли хаттй дар навбати худ ба шакли хаттии одд? ва нотариал? та?сим мешавад.
А?д?ое, ки дар ?онун шакли хатт? пешбин? нашудааст, мумкин аст да?он? баста шавад. Агар дар ?онун тартиби дигаре му?аррар нагардида бошад, ахде, ки бо додани жетон, чипта (билет) ё аломати дигари одатан ?абулшуда тасди?и худро ёфтааст, ахди басташуда, яъне ан?омёфта эътироф карда мешавад (?. 4м. 183 КГ).
Дар ?онуни граждан? дар кадом маврид?о ахд дар шакли да?он? (м. 184 КГ), дар кадом ?олат?о дар шакли хаттии одд? (м. 186 КГ) ва дар кадом ?олат?о дар шакли нотариал? (м. 188 КГ) баста мешаванд, ба таври ани? пешбин? карда шудааст.
Бинобар он дар мавриди риоя накардани талаби ?онун оид ба шакли ахд дар ?онун о?ибат?ои он низ пешбин? шудаанд. Дар ?онун созиши тараф?о мумкин аст талаб?ои иловаг? (масалан, дар бланкаи дорои шакли муайяндошта, ифода намудани иродаи тараф?о, имзо намудани ахд, ч? тавр ва дар кадом ?олат?о аз тарафи к? имзо намудан, тарз?ои имзо намудани а?д, гузоштани мў?р, нишон додани таърихи он) ва ?айра пешбин? карда шудааст.
?ангоми бастани ахд истифодаи акси асли имзо бо ёрии восита?ои нусхабардории механик? ё воситаи дигар, имзои электронию ракам?, ё шакли дигари имзои шахси мувофи?и тартиби пешбининамудаи ?онун ё созишномаи тараф?о ро? дода мешавад.
Агар дар ?онун ё созиши тараф?о тартиби дигаре му?аррар нагардида бошад, мубодилаи мактуб, бар?ия, телефонограмма, факс ва ?у??ат?ои дигари муайян намудан тараф?о ва ифода намудани иродаи он?о ба шакли хатт? ан?ом ёфтани ахд баробар дониста мешавад (?. 3 м. 185 КГ).
Агар шахс бо сабаби иллати ?исмон?, беморй ё бесаводй ахдро шахсан имзо гузошта натавонад, бо хо?иши ў дар ахд аз ?ониби шахси дигар имзо карда мешавад. Аммо имзои ин шахс аз ?ониби нотариус ё мансабдори дигари барои ан?оми чунин амали нотариалй ваколатдошта бо зикри сабаб?ояш тасди? карда мешавад.
Дар нати?аи риоя накардани шакли нотариал? ё талаботи ба?айдгирии давлат? (м. 189 КГ) ахд беэътибор даниста мешавад. Бинобар ин шакли дар ?онун пешбининамудаи ахд бояд риоя карда шавад.

А?д?ои беэътибор ва о?ибат?ои он. А?д?ои беэътибор гуфта, а?д?оеро меноманд, ки нати?а?ои ?у?у?ие, ки бояд тараф?о ба он ноил мешуданд, бо сабаби ба талаби ?оида?ои ?онун мувофи? набудани он?о ба он нати?а?ои ?у?у?? мувофи? шуда наметавонанд.
Чи тавре ки дар боло ?айд карда шуд, барои беэътибории ахд дар ?онун талаб?ои муайян пешбин? карда шудаанд. Бинобар ин дар мавриди беэътибор донистани а?д бояд ба таври ани? муайян карда шавад, ки ахди беэътибор ба кадом ?оидаю талаби дар ?онун пешбин? шуда зид аст ва кадом талаби ?онун сарфи назар карда шудааст, ахд тамоман беэътибор аст ё ?исман (м. 205 КГ), аз кадом ва?т а?д беэътибор дониста мешавад ва аз кадом ва?т амали он ?атъ гардонида мешавад. Агар шарт?ои асосии ахд ба талаби ?онун зид бошад, ахд бояд тамоман беэътибор дониста шавад. Агар ахд ба талаб?ое зид бошад, ки имконияти бартараф намудани он?о мав?уд аст, зарурати тамоман беэътибор донистани ахд лозим нест.
Ду намуди а?д?ои беэътиборро ?онун фар? мекунад, а?д?ои тамоман беэътибор ва а?д?ои ба?снок (м. 191 КГ)- Ба гурў?и аввал а?д?ое, ки аз ва?ти баста шуданашон беэътиборанд дохил мешаванд. Чунин а?д?о новобаста аз он ки барои он?о ба суд муро?иат шудааст ё не, беэътиборанд. Ба чунин а?д?о дохил мешаванд:
а) а?д?ое, ки бар хилофи тартиботи ?у?у?? ва ахло? баста шудаанд (м. 194 КГ). Дар ?онун омадааст, ки ахде, ки ошкоро бар хилофи асос?ои тартиботи ?у?у?? ё ахло? баста шудааст, эътибор надорад. Дар сурати нияти ?аразнок доштани ?ар ду тарафи чунин ахд, агар ахдро ?ар ду тараф и?ро карда бошанд, тамоми даромади аз ин а?д бадастовардаи он?о ба ?исоби даромади давлат рўёнида мешавад ва агар ахдро як тараф и?ро карда бошад, аз тарафи дигар тамоми даромад ва амволи гирифтааш ва тамоми амволе, ки он мебоист ба тарафи аввал ди?ад, ба фоидаи давлат рўёнида мешавад.
Дар сурати нияти ?аразнок доштани тан?о як тарафи чунин ахд он бояд тамоми даромади аз рўи ахд гирифтаашро ба тарафи дигар баргардонад, аммо даромаде, ки тарафи ?аразнок амал карда гирифтааст, ё бояд мегирифт, ба фоидаи давлат рўёнида шавад.
б) а?д?ое, ки шахси юридик? берун аз ?обилияти ?у?укдориаш бастааст ва ба талаби оиннома ва ё низомномаи он зид аст (м. 198КГ);
в) а?д?ои рўяк? ва ?албак?, яъне рупўш (м. 195 КГ);
г) а?д?ое, ки ноболига то синни 14 - сола бастааст (м. 197 КГ);
д) а?д?ое, ки аз тарафи шахси ?айри ?обили амал эътирофгардида баста шудааст (м. 196 КГ) ва ?айра.
Ба гурў?и дуюм а?д?ое дохил мешаванд, ки якбора беэътибор дониста нашуда, доир ба беэътибории он?о байни тараф?о ба?с ба миён омада, ба суд муро?иат карда шудааст ва суд бояд дида баромада, ?арори дахлдор барорад.
Ба ин гурў? а?д?ои зерин дохил мешаванд, а?д?ое, ки дар нати?аи гумро?? баста шудааст (м. 203 КГ); а?д?ое, ки бо фиреб, зўровар?, тахдид, созиши бад?асдонаи намояндаи як тараф бо тарафи дигар ё шароити вазнин баста шудааст ва ?айра.
О?ибати а?д?ои беэътибор ду хел мешавад: а) ба ?олати аввала бар?арор намудани ?ар ду тараф. Реститутсияи1  дутарафа; б) ба ?олати аввала бар?арор намудани як тараф ва аз тарафи дигар рўёнидани пурраи и?рои ахд ва амале, ки мебоист и?ро карда шавад. Реститусияи як тарафа.
Боэътибории ахд аз унсур?ои асосии он вобаста аст. Бинобар он намуд?ои а?д?ои беэътибор ба он вобастаг? дорад, ки кадом аз шоха?ои он иллатнок аст: ?обилиятнокии шахсони ахду паймонкунанда,.тарзи ифода намудани иродаи он?о, мазмуни ахд ё шакли ахд. Вобаста ба он намуд?о ва о?ибатхои ?у?у?ии а?д?ои беэътибор фар? карда мешавад.

Просмотр: 3805