Дата: 2017-03-17
Шояд имрўз ?е? як дине дар доира?ои илм? ва та??и?отии ?а?он монанди ислом мавриди тава??ў? ва ба?су мунозира?ои зиёд ?арор нагирифта бошад. Исломро метавон аз дин?ои пур?удрат ва ?обилияти ?аёт? доштаи замони муосир ?алам дод.
Новобаста ба ?афомонии и?тисод?, мушкилот?о ва проблема?ои зиёди сиёсию и?тимо? дар ?арни ХХ, ки ?омеа?ои мусулмон? бо он?о рўбарў буданд, садаи XX-умро асри «э?ёи ислом» ва «ин?илоб?ои ислом?» меноманд. Дар ин аср ав?и ?аракат?ои миллию озодихо?? дар кишвар?ои мусулмон?, мубориза зидди мустамликадории нав, ?унбиш?о ва ин?илоб?ои ислом?, фаъолшавии исломи сиёси, бархўрд?ои арзиш? дар раванди ?а?онишавии ислом ва ?айра?о, пай дар пай мушо?ида мешаванд.
Намунаи олии ин фикрро дар мисоли та?йироти и?тимоии кишвар?ои Шар?и Наздик баъди ин?илоб?ои «ба?ори араб?» дидан мумкин аст. ?анўз шиддати ба?су мунозира дар атрофии ин?илоби исломии Эрон ва пайомад?ои он дар минта?а ба охир нарасида буд, ки мав?и ?унбиш?ои «ба?ори араб?» симо ва авзои ин минта?аро дигаргун намуд. Му?а??и?он бар сари ин андешаанд, ки ин дигаргунсози?ои дар сохтори сиёс? ба ву?уд омада, бояд ногузир дигар со?а?ои ?аёти ?амъиятиро аз ?абили и?тисодиёт, маънавиёт ва ?айраро низ бояд фаро гирад. Дар акси ?ол мушкилоти мав?уда ?алношуда бо?? мемонад ва замина?ои орому босуботи инкишофи ?омеа пайдо нахо?ад шуд.
Дар айни замон, аз тарафи доира?ои ?арб? пайваста ташви?у тар?иб шудани хатари «тероризими ислом?» ва боло рафтани ислом?аросию исломситез? дар ин давлат?о, бозори ба?су мунозираро оиди на?ш ва ма?оми ислом дар ?а?они имрўза, беш аз пештар гармтар месозад. Албатта, наметавон ба ин андеша роз? шуд, ки ислом дини зўровар? ва бадбиниву адоват аст, зеро дар он намуна?ои зиёди инсондўстию та?аммулгароиро ?ам дар сат?и назарияв? ва ?ам дар сат?и амал?, пайдо кардан душвор нест.
Бисёрии мутахассисон бар ин андешаанд, ки ?амаи он во?еа?ои имрўз дар ?омеа?ои мусулмон? арзи ву?удкарда, фа?ат нати?аи сиёсат?ои истеъмор? ва забткори?ои кишвар?ои ?арб тайи аср?ои охир аст ва мусулмонон ба ?уз му?обилият аз ин тари?и зўриву хушунат ро?и дигар надоранд.
Вале бо ву?уди ин бояд эътироф намуд, ки мушкилоти ?иддие, ки дар диндории имрўзаи ислом? ва ?омеа?ои мусулмон? ву?уд дорад, намегузорад, ки ин тамаддун, ?узъи солим ва ?ам?адами ?омеаи муосири ?а?он? бошад. Ин ?олат равшанфикрони мусулмонро ма?бур кардааст, ки ба муайян намудани сабаб?ои пайдоиши чунин вазъият маш?ул шаванд. Он?оро водор намудааст, ки ро??ои халосиро аз ин варта ?ўянд ва ро??ои инкишофи ояндаи ?амъияти мусулмононро дарёбанд.
Дар ?а?они муосир ислом яке аз се дини бонуфузтарини ?а?он? ба шумор меравад. Пайравони он, мувофи?и омор?ои созмон?ои ислом?, имрўз?о зиёда аз як миллиарду сесад миллион нафарро ташкил меди?анд ва дар 128 кишвари дунё сукунат доранд.
Аз ?умла дар зиёда аз 40 кишвар мусулмонон аксарияти а?ол? ва дар 18 кишвари дигар а?алияти бонуфузро ташкил меди?анд. Мусулмонон имрўз минта?аи васеъеро дар ?итъа?ои: Осиёву Афри?о (Ховари Миёна ва Наздик, Осиёи ?анубу ?арб?, Афри?ои Шимолию тропик? ва ?айраро) иш?ол кардаанд. А?алият?ои ислом? дар ?итъа?ои Амрико ва Аврупо, дар баъзе ?ой?о таърихан му?им? ва дар баъзе ?ой?ои дигар чун му?о?ир зиндаг? мекунанд. Як ?атор мамлакат?о номи исломиро доранд, масалан: ?ум?урии исломии Покистон, ?ум?урии исломии Эрон, ?ум?урии исломии Аф?онистон ва ?айра, дар ?удуди 28 давлат бошад исломро ?амчун дини расм? дар конститутсияи худ эътироф кардаанд. Ислом имрўз баъд аз пароканда шудани системаи сотсиалист? ва камэътибор гардидани идеологияи коммунист? яке аз ду мафкураи бонуфузи ?а?он? дар му?обили мафкураи идеологии яккатози истеъмории ?арб меистад.
Ба таври умум кишвар?ое, ки он?оро ?омеа?ои ислом? гуфтан мумкин аст, аслан 57 давлатро дар бар мегиранд, ки дар он?о мусулмонон ё аскарият, ё а?алияти назарраси ша?рвандонро ташкил меди?анд ва а?олии он?о тиб?и омори соли 2004-ум та?рибан 1,3 млрд.-ро, ки баробари 22% а?олиии кураи Замин мебошад, ташкил меди?ад. Аз рўи суръати афзоиши а?ол? ин кишвар?о дар яке аз ?ой?ои аввалин дар ?а?он меистанд.
Аз ?и?ати сарват?о ва захира?ои таби? минта?а?ои ислом? аз бойтарин мавзеъ?ои ?у?рофии олам ба шумор мераванд. Тан?о дар Хали?и Форс то ?удуд?ои ба?ри Каспий, 70% захира?ои нафти ?а?он? ва зиёдтар аз 40% захира?ои гази табии ?а?он?, ни?он мебошанд. А?олии афзояндаи минта?а бошад, манбаи арзони ?увваи кор? ба шумор меравад. Ди??ати бисёр кишвар?ои абар?удратро ма?з ?амин сарват?ои таби? бештар ба худ ?алб месозанд.
Нишонди?анда?ои и?тисод? ва исте?солии кишвар?ои ислом? ба захира?о ва манобеи бузурги таби? ниго? накарда, хеле заиф ва ночиз мебошанд, ки он?о аз пастии сат?и тара??иёт ва рушди ин давлат?о ахборот меди?анд. Даромади умумии миллии кишвар?ои ислом? дар ма?мўъ тиб?и маълумот?ои Бонки ?а?он? дар бораи пешрафти и?тисоди ?а?он дар соли 2006-ум, та?рбан мувофи?и табодули асъор 2 трлн. доллари амрикоиро ташкил медод. Ин ра?ам аз нишонди?андаи ?а?он? дар ин самт ?амаг? 5%-ро дар бар мегирад. Он дар ма?мўъ баробари даромади умумии миллии солонаи як кишвари Фаронса ва ?ариб ниммилиард доллар камтар аз давлати Олмон мебошад.
?а?ми ма?сулоти миёнаи дохилии кишвар?ои ислом? бошад, боз ?ам аз ин камтар буда, дар ма?мўъ ба нишонди?анда?ои тан?о як давлати Фаронса баробар намешавад. Иштироки кишвар?ои ислом? дар ти?орати ?а?он? бо арзиши табодули моли исте?солшуда дар соли 2004-ум ба 1,3 трлн. доллари амрико? баробар мешавад, ки он 7% содироту воридоти моли ?а?ониро ташкил меди?ад. Он аз гардиши молу коло?ои Чин, ки 1,1 трлн. доллар мебошад, андаке зиёдтар буда, аз Олмон, ки 1,6 трлн. доллар ва Амрико, ки 2,3 трлн долларро ташкил меди?ад, хеле пасттар аст. Имрўз бошад нишонди?анда?ои Чин хеле боло рафтаанд. Истифодаи технологияи нав дар исте?солот ва и?тисод дар ин кишвар?о дар сат?и аз ?ама поёнтарин мебошад.
Маркази таърихии кишвар?ои исломиро 23 давлати араб ташкил меди?ад ва дар он 320 млн. а?ол? зиндаг? мекунад. Давлат?ои асосии ин минта?а аз рўи нуфуси а?ол? Миср ва аз ?и?ати и?тисод? Арабистони Сауд? мебошанд.
Ба сифати минта?аи дуюми кишвар?ои ислом? бошад, ?исмати осиёии онро ном бурдан мумкин аст, ки ба он 15 давлат аз Туркия то Бруней дохил мешавад. Ин аз ?ама минта?аи сера?олитарини кишвар?ои ислом? ба шумор меравад ва дар он 770 млн. нафар а?ол? зиндаг? менамояд. Аз ?и?ати и?тисод? ин минта?а аз кишвар?ои араб? дида пешрафттар мебошад, ба он 53% даромади миёнаи милл? ва55% табодули мол?ои ти?оратии кишвар?ои ислом? рост меояд. Аз ?ама кишвар?ои сера?олитарини ин минта?а ва умуман олами ислом Индонезия, Покистон ва Бангладеш мебошанд. Аз байни он?о кишвар?ои аз ?и?ати и?тисод? пешрафтатар Туркия, Эрон ва Индонезия ба шумор мераванд. Аз рўи табодулоти молу ашёи ти?орат? дар байни кишвар?ои ислом? Малайзия дар ?ои аввал меистад.
?амин тари?а олами ислом? таркиби хеле мураккаб дошта муносибати байни?амдигарии он?о низ ?амин хел мураккаб ва пуртазод аст. На?ши и?тимоию сиёсии ислом низ дар сад соли охир дар кишвар?ои Осиёву Афри?о якранг набудааст. Дар мар?алаи аввал пас аз шикасти паёпайи мамлакат?ои ислом? дар му?обили фишори и?тисодиву зарба?ои ?арбию сиёсии кишвар?ои ?арб? мусулмонон ба тадри? аз хобби ?афлати бисёрасра бедор шуда, аз вазъи а?ибмондагии и?тисодиву сиёс? ва илмию техникии худ ого? гардиданд. Имрўз дар олами ислом се тамоюли асос? дар самти муносибат?ои и?тисод? - и?тимо? ва дин? мушо?ида мешавад:
1) тамоюли анъанав?-та?лид?;
2) тамоюли модернист?;
3) тамоюли исло?отхо??.
Гурў?е аз ?авонони дар Аврупо та?силкардаи кишвар?ои мусулмон? аз паи ?усту?ўи сабабу иллат?ои а?ибмондаг? ва ?а?олат дар кишвар?ои ислом? шуданд. Дар нати?а он?о ба чунин хулоса?о омаданд:
1). Он?о сабаби а?ибмондагиро дар догма?ои та?йирнопазири ди? ва душмани навовар? будани рў?ониёни ислом диданд.
2). Дигаре сабаби ин ?афомонию таназзулро аз исломи асили даврони Му?аммад пай?амбар дур ва бегона шудани мусулмонон ба та?лиду хуруфот, бидъат?о, ва ба ?а?олат олуда гардидани он?о диданд.
Вобаста ба ?амин ?анўз дар нимаидуюми асри XIX ду навъи муносибат ба ислом ва ду навъи ра?ои?ў? аз ин вазъи а?ибмондаг? ва ?а?олат ба миён омад.
Тамоюли аввал ро?и халосиро дар дуняв? кардани муносибат?ои ?амъият?, яъне аз зери таъсир ва ?окимияти дин берун кашидани муносибат?ои и?тимо? - и?тисид?, сиёс?, маданию фар?анг? ва илм? медиданд. Он?о аксаран бо усули та?лиди кўр-кўрона ба ?арб ва ?арб? кардани шар?иён ро?и на?отро аз ?а?олату ?афомон? дарёфтан? мешуданд. Ин гурў?ро ?омеашиносони кишвар?ои мусулмон? «?арбгаро», «?арбзада» номиданд.
Намояндагони тамоюли дуюм, бо ву?уди дар назари аввал ку?напараст ва суннатгаро намудан, иллатро на дар ислом, балки дар эъти?оди худи мусулмонон, шакл?ои диндор? ва шуури динии он?о дида: «Ислом ба зоти худ надорад айбе, ?ар айб, ки ?аст дар мусулмонии мост», мегуфтанд. Аз ин рў он?о ро?и халосиро дар исло?и шуури динии мусулмонон ва шинохти дурусти ислом ва сарчашма?ои он ва инчунин зинда кардани анъанаи пеш?адами гузаштаи олами ислом дидани мешуданд.
Он?о ма?оми исломро дар мубориза зидди мустамликадор? ва зўроварии ?арб? хуб дарк намуда, оиди э?ёи ифтихор ва шў?рати фаромўшшудаи мусулмонон, аз гузаштаи илму фар?анг ва ?удрти сиёсии хал??ои кишвар?ои ислом?, сухан меронданд. Ин гурў? бо номи мусли?ин – исло?отчиёни (реформаторони) ислом дар адабиёти илм? маш?уранд.
Исло?гарон шахсият?ои маъруф, мутаффакирони номии олами исломианд, ки то имрўз дар атрофии осори он?о та??и?от ва ба?су барраси?ои илм? идома дорад. Ин мутафаккирон дар таърихи навтарини кишвар?ои ислом?, дар кори ба даст овардани исти?лолияти милл?, ра?о? аз банду баст ва таъсири о?ибат?ои бади мустамликадор? на?ши назаррасе доранд. Ба а?идаи он?о тан?о бо воситаи исло?оту такмилди??, ро??ои пешрафти сиёсию и?тимо?, фар?анг? ва илмии ин кишвар?о дарёфтан мумкин аст.
Яке аз аввалин муборизони ?аракати исло?хо??, ё э?ёи фикрию дин? дар кишвар?ои ислом? Сайид ?амолуддин Аф?он? (1839-1897), Му?аммад Абдои миср? (1834-1905), Абдурра?мон Кавокибии миср? (1849-1902) ва шоир Му?аммад И?боли Ло?урии покистон? (1877-1938) буданд. Он?о ба?ри бедории мусулмонон, ба?ри э?ёи ифтихори фаромўшшуда, поксозии шуури динии он?о аз хурофот?ои афюн?, и?дом?ои фаровоне карданд. Даъвати Му?аммад И?бол, ки дар шеъри «Аз хоби гарон хез» баён карда шудааст, намунаи равшани ин мубориза ва а?идаи он?о мебошад.
Дар Осиёи Миёна низ мисли кишвар?ои дигари ислом?, шикаст дар бархўрд бо ?арб дар симои империяи Русия ?ой дошт. Равшанфикрони ин мавзеъ ?ам ?афомонии худро аз кишвар?ои ?арб? ба хуб? э?сос мекарданд. Намунаи олии афкори равшанфикри ва кўшишро барои та?дидро ч? дар умури таълиму тарбия, ч? дар умури сиёс? ва дин? мо дар осори А?мад Махдуми Дониш, хусусан дар рисолаи ў «Наводир – ул - ва?оеъ» дарёфт карда метавонем. Пайравони ў чун Садриддин Айн?, Тошхў?аи Асир?, Абдурауф Фитрат ва ?адидон дар кори бедор кардани шуури хал?, тан?иди шакли диндор? ва ?а?лу хурофотпарастии аморати Бухоро, даъват ба исло?оту навовар? ба?ри риво?и мамлакату миллат хизмати зиёде кардаанд.
Дар асри ХХ ?аракати исло?талаб? ва э?ёи фикр? – дин? дар мамлакат?ои ислом? ба ду ?удо мешавад: яке модернизм, - ин кўшиши ба шароити нави замонав? мувофи? гардондани ислом; дигаре кўшиши э?ёи исломи асил ва дарёфти ро?и махсуси, ба худ хоси инкишофи кишвар?ои мусулмон?. То сол?ои 70-уми асри ХХ ин ду равия дар кишвар?ои Шар?и мусулмон? бартар? дошт, идеологияи асосии буржуазияи миллии ин кишвар?о буд. Вале аз сол?ои 70-уми асри ХХ сар карда, буржуазияи миллии ин кишвар?о, ки ба капитали хори?? вобаста буд мав?еи худро аз даст дод, ба майдони мубориза оммаи хал? ва намояндагони зиёиёну буржуазияи майда омаданд. Акнун шиор?ои э?ёи исломи асил, озод? ва исти?лоли ?а?и??, худшинос? ва та?диди шуури маз?аб? бартар? пайдо карданд. Ин?илоби Эрон (1979), ин?илоб?ои «ба?ори араб?» (сол?ои 2011-2014) нати?аи пайдоиши ин ?аракати нав мебошанд.
Хулоса, хусусият?ои асосии исломи муосир афзудани на?ши сиёс? ва идеологии он дар сат?и ?а?он? мебошад. Охири асри ХХ даврони аз нав ба са?наи сиёсати ?а?он? баромадани ислом мебошад. Дар ин рўз?о тад?и?оти олимони кишвар?ои ислом? дар атрофии масъала?ои до?и рўз ?арор гирифтааст, мавзў?ои «Ислом ва сиёсат», «Ислом ва и?тисодиёт», «?омеаи ислом?» ва «Ислом ва демократия» дар тад?и?от?ои имрўзаи он?о бартар? доранд.
Мо афзудани на?ши ?а?онишавии исломро азрўи афзудани созмон?ои байналмилалии ислом? дида метавонем. Имрўз?о созмон?ои зерини байналмилалии ислом амал мекунанд:
1). Созмони ?амкории ислом?. – ин созмони байналмилал? соли 1969 ташкил шуда 44 давлат?ои муста?или Осиёву Афри?о ва созмони озодихо?онаи Фаластинро дар бар мегирад. Органи олии ин созмон Конфронси сарони давлат?о ва ?у?умат?о мебошанд.
2). – Ан?умани олами ислом?. – ин созмон соли 1926 дар Макка ташкил дода шуда, дар 67 кишвар намоянда дорад. Ин созмон ма?оми ?айри?укуматии машваратиро дар назди Созмони Милали Мутта?ид дорад. Дар Созмони Конфронси ислом? ма?оми нозириро со?иб аст.
3). Лигаи олами ислом?. – Соли 1962 дар Макка ташкил ёфта, ма?оми созмони ?айри?укуматиро дорад.
Дар замони мо ба ?айр аз ин се созмони мўътабар боз чандин ташкилот?ои байнидавлатии сиёс?, и?тисод?, илмию мадан? ва ?айра фаолият мекунад. Масалан Бони исломии рушд, Мухобироти байналхал?ии ислом?, Ма?камаи (суди) адолати ислом? ва ?айра амал мекунанд.
Просмотр: 9311
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved