Дата: 2017-03-14
1. Сохт ва а?амияти ?ашарот аз ?атор?ои якрeза?о, сeзанак?о,
нонхeрак?о, гав?ора?унбон?о, термит?о, ростболон, баробарболон, сахтболон, пулакчаболон, пардаболон, дуболон.
Зерсинфи ?ашароти болдор ба ду шўъба: ?ашарот бо табдили нокомил ва ?ашарот бо табдили комил та?сим мешавад.
Шўъбаи ?ашарот бо табдили нокомил
?атори якрўза?о
Бол?ои ма?ин дорад, бол?ои о?иб нисбат ба бол?ои пеш хурд ё рудимент?. Узв?ои да?он тара??? накардааст, ?ашароти боли? ?изо намекунад. Дар о?иби шикам 2 – 3 серкии дароз дида мешавад. Тара??иёт бо табдили нокомил. Кирмина?о дар об ?аёт гузаронида, ?алсама?ои трахеяг? дорад. Аз кирминаи давраи охирин фарди болдор мебарояд, ки он субимаго ном дорад. Субимаго бори дигар пўст партофта ба имаго табдил меёбад. Мав?уд будани ду стадияи болдор (субимаго ва имаго) – аломати примитив? буда, тан?о ба якрeза?о хос мебошад. Намоянда: Epheme?a v?lgata. Наздик 1600 намуд дорад.
?атори сўзанак?о
Сўзанак?о яке аз гурў?и ?адимтарини ?ашарот буда, бо?имонда?ои он?оро дар ?абат?ои замин аз давра?ои карбон ёфта истодаанд. Ду ?уфт бол на?з тара??? карда, рагдоршавии бол тeршакл мебошад. Бол?о дар ?олати ором? ба ду тараф па?н мебошанд. Боли он?о дар ва?ти ором? дар баданашон ?ат намешавад, чунки ?исми югал? надорад. Сўзанак?о ?ашароти фаъоли тезпарвозанд. Аз ?и?ати сохти бол ?атори сeзанак?о ба ду зер?атор ?удо мешавад:
1. Баробарболон (боли пеш ва ?афо якхелаанд).
2. Гуногунболон (боли ?афо аз пеш па?нтар аст).
Аппарати да?он хоянда. Сар ва чашми он?о хеле калон буда, он?о ?обилияти хеле хуби бино? доранд. Тара??иёт бо табдили нокомил, вале давраи нимфаи бе?аракат дида мешавад. Кирмина дар об ?аёт мегузаронад. Лаби поён? барои доштани тўъма мутоби? шудааст. Сeзанак?о – даррандаи рeзона, чашми хеле калон дошта, тeъмаи худро дар парвоз медоранд. Зиёда аз 4500 намуд дорад. Намоянда: коромисла?о, зебояк, лютик?ои сабз, стрелка?ои рангдор ва ?айра.
?атори нонхeрак?о
Боли пеш ба болобол табдил ёфтааст. Баъзан дар модина?о бол нест. Дар о?иби шикам шаклдигаркардаи пой?ои шикам? – серк? дорад. Аппарати да?он – хоянда. Тара??иёт бо табдили нокомил. Дар зери бо?имонда?о, зери санг?о ва баъзан дар хок ?аёт мегузаронанд. Нонхўрак тухмашро дар халтаи махсус (оотека) мемонад, ки аз луоби ?адуд?ои иловагии модина ?осил мешавад. Дар ?ар як отека да??о тухм гузошта мешавад. ?амахeр. Баъзе намуд?о синантроп? буда, (нонхўраки зардчатоб, нонхeраки сиё?) дар хона?ои исти?омат? ?аёт мегузаронанд. Хeроквор? ва асбобу ан?оми рeз?орро ифлос карда, баъзе касали?оро па?н мекунад.
Наздик 3600 намуд дорад. Дар ИДМ 55 намуд. Дар То?икистон 11 намуд.
?атори га?вора?унбон?о
Га?вора?унбон?о ба нонхeрак?о монанд, тан?о бо ?изогирии даррандаг? фар? мекунанд. Он?о тeъмаи худро байни барг?ои дарахтон, дар алафзор?о ва ?айра?о ?усту?e мекунанд. Аппарати да?он хоянда. Xуфти якуми пой?ои синаг? ба пои доранда табдил ёфтааст. Боли га?вора?унбон баргшакл мебошад. Дар байни он?о намуд?ои бебол низ ?астанд. Барои га?вора?унбон?о ?одисаи каннибализм хос аст.Модина баъди бордор кардан наринаро мехўрад. Тухмро дар оотека гузошта, онро дар навдаи растани?о мечаспонад. Он?о ранги му?офизаткунанда доранд, яъне ранги он?о вобаста ба барг?ои атроф мебошад. Ин а?амияти дутарафа дорад:
1. Даррандаро ба тeъма номаълум мекунанд;
2. Га?вора?унбонро байни барг?о аз парранда?ое, ки eро мехeранд, номаълум мекунад.
Дар ?рим, Кавказ, Осиёи Миёна якчанд намуди гав?ора?унбон?о дучор мешавад, аз ?умла гав?ора?унбони му?аррар? – Mantis ?eligiosa. Дар То?икистон намуди аз ?ама калон, га?вора?унбони дарахт? буда,у?офизати га?вора?унбон?о ?амчун ?иркунандагони ?ашароти зараррасон хеле му?им аст. Зеро хўроки асосии он?о ?ашарот мебошад. Дар Китоби Сурхи То?икистон 7 намуди га?вора?унбон?о дохил карда шудааст.
?атори термит?о ё мирук?о
Термит?о ?ашароти ?амъият? буда, оилаи он?о аз фард?ои хеле бисёр (якчанд сад?о ?азор) иборат аст. Дар термит?о полиморфизми фард? хеле на?з намудор аст, дар оила – модина, нарина, коргар, сарбоз фар? карда мешавад. Термит?о дар замин ё танаи дарахт – термитхона месозанд. Бинобар термит?о ба мeрча?о монанд буданашон он?оро «мeрчаи сафед» меноманд. Он?о мисоли параллелизм дар тара??иёти инстинкти ?амъият? ва полиморфизм дар ду гурe?и гуногуни ?айвонот мебошад. Термит?о асосан дар минта?а?ои тропик? зиндаг? мекунанд.
Маънои Isopte?a «баробарбол» мебошад, термит?оро чунин меноманд, барои он ки ?арду ?уфти бол якхела мебошад. Фа?ат фард?ои ?инс? бол доранд, коргар ва сарбоз бол надорад.
Дар термитхона бояд як модина ва як нарина бошад. Вале шумораи термит?ои коргар ва сарбоз хеле бисёр, он?о ё ?о?и тара??икарда доранд ё дар сар изофаи махсус доранд, ки моддаи часпак ?удо мекунад. Модинаи термит?оро «малика», наринаашонро «шо?» меноманд. Он?о дар термитхонаи калон ?ой гирифта, он?оро фард?ои кор? ниго?убин мекунанд. Фард?ои кор? вазифа?ои зиёдро и?ро мекунанд: ?амхор? барои насл, сохтани лона, инкишоф додани ма?ори замбўру??о ?амчун маводи ?изо? ва ?. Модина моддаи махсус ?удо мекунад, онро термит?ои кор? мелесанд. Ин модда феромон дошта, инкишофи термит?ои коргарро боз медорад. Модинаи баъзе намуд?о дар як шабонарўз то 2000-3000 тухм мемонад.
Термит?о аз чeб ?изо мекунад, дар рeдаи он?о ?амчинакдорони симбионт? ?астанд, ки клетчатка?оро ?азм мекунад.
Бисёр термит?о зараррасон мебошанд. Ба растани?ои ёбо? ва мадан?, ба сохтмон?ои чeбин, мебел?, либос ва ?айра?о зарар меоранд. Дар ИДМ термит?о дар Осиёи Миёна (термити туркистон?, термити закаспийг?), дар Кавказ ва Молдавия дучор шуда, зарари хеле калон меоранд. ?амаг? 2500 намуди термит?о маълум аст, дар Осиёи Марказ? 5 намуд.
?атори ростболон
Зиёда аз 20 ?азор намуди ростболон маълум аст, аз ?умла дар ИДМ 700 намуд, дар То?икистон 139 намуд. Ростболон дар тамоми рўи замин аз минта?а?ои гарм то хунук васеъ па?н шуда, ба шароит?ои гуногуни му?ити зист мутоби? шудаанд. Боли пеш ба болобол табдил ёфта, дар ?олати ором? боли о?ибро пeшидааст. Боли о?иб нисбатан ма?ин буда, дар парвоз иштирок мекунад. Пои о?иб - ?а?анда. Аппарати да?он – хоянда. Тара??иёт бо табдили нокомил. Дохил мешавад: кузнечик?о, малах?о, чирчирак?о, хирсак?о.
Ростболон дар о?иби шикам серки доранд, дар нарина?о бошад инчунин грифелки дида мешавад. Дар аксар модина?о аппарати тухмгузор? ?аст. Он?о тухмро дар замин гeр мекунанд ё дар зери пeстлохи дарахтон мемонанд. Он?о моддаи махсус ?удо мекунанд, ки он заррача?ои хок ё регро бо ?ам часпонида кeзача ?осил мекунанд.
Ростболон узви шунаво? – узви тимпонал? доранд. Дар нарина?о узви махсуси овозбарор? ?аст, яъне он?о бо овози худ модина?оро дар давраи афзоиш ба худ ?алб мекунанд.
Байни ростболон зараркунанда?ои ашадии зироат?ои кишоварз? ?аст, ки баъзе намуди он?о гала (стай) ?осил мекунанд, ба монанди малахи сайёри осиёг?, малах?ои са?ро?, малахи биёбон, малахи мароканд?. Галаи он?о баъзан чунон калон, ки масо?ати да??о гектарро иш?ол мекунад. Дар ва?ти мигратсия гала тамоми массаи сабзро, ки дар ро?аш во мехeрад, несту нобуд мекунад. Гўсоласарак?о бошанд, пой?ои пешашон кобанда буда, дар замин ро? кофта, решаи растан? ва бехмева?оро мехўранд. Гўсоласараки му?аррар?, хусусан ба сабзавот зарар мерасонад. Дар соби? Итти?оди Шeрав? ?у?уми умумии малах?о соли 1929 мушо?ида шуда буд, ки он ва?т дар масо?ати 1,5 млн. га. малах па?н шуда буд. Ба?ори соли 2008-2009 дар бисёр но?ия?ои водии Вахш, ?исор ва вилояти Су?д малах?ои итолёв?, марокаш? ва туркистон? ба чарого??ои кишоварз? зарари калон расониданд. Муборизаи зидди малахро пеш аз ?ама аз ?ои ?ойгиршавии тухм?ои он ва ро? надодан ба па?ншавии малахи пиёёда сар кардан лозим аст.
?атори баробарболон
Зиёда аз 30 ?азор намуди баробарболон маълум аст. Аксар намуд?ои ин ?атор зараррасони хавфноки зироат?ои кишоварз? мебошанд, ба монанди сикадка?о, кайк?ои барг, ширинча?о, коксид?о, сафедболак?о.
Баробарболон ду ?уфт боли якхела доран д. Рагдоршавии бол кам. Баъзе фард?о бол надорад. Аппарати да?он халандаю макканда буда, шираи ?у?айраи растани?оро мемаканд. Барои аксар намуд?о навбаткунии насл дар шакли гетерогония хос мебошад. Одатан аз як растан? ба дигар растан? мигратсия мекунанд ё аз як узв ба дигар узви ?амон як растан? мигратсия мекунанд. Сикли тара??иёти филлоксераи ангурро дида мебароем. Дар фасли ба?ор аз тухме, ки дар пeстлохи ток зимистонро гузаронида буд, модина - асосгузоранда?о баромада, дар барги ангур ?ойгир мешаванд. Он?о шираи ?у?айра?ои барги ангурро макида дар он галла?о ?осил мекунанд. Дар дохили барг модина?о тухм?ои партеногенез? мегузоранд. Аз ин тухм?о модина?ои партеногенез? мебароянд, ки он?о ба модина - асосгузоранда?о монанд буда, он?о низ дар барг зиндаг? мекунанд. О?иста - о?иста фард?ои партеногенез? аломат?ои морфологии нав (хартуми нисбатан дароз ва ?айра) пайдо карда, аз барг ба воситаи тана ба хок, ба системаи реша мегузаранд. Ин самка?ои партеногенез? номи ширинча?ои решаро гирифтаанд. Дар реша он?о ?изо карда, галла?оро ?осил мекунанд. Ширинча?ои реша зимистонро мегузаронанд. Ба?ори соли оянда он?о хеле тез афзоиш мекунанд. Як ?исми кирмина?ои аз тухм баромада дар реша мемонанд, ?исми дигараш аз хок ба боло мебарояд. Дар миёна?ои тобистон дар пояи ангур фард?ои болдор – модина - наслди?анда?о пайдо мешаванд, ки он?о барои па?ншавии намуд хизмат мекунанд. Модина - наслди?анда дар пeстло?и ангур ду хел тухми партеногенез? мегузоранд: аз як хелаш - модина?о, аз дигараш - нарина?о тара??? мекунанд.
Баъд аз бордоршав? модина?о дар пeстло?и ток тухм мегузоранд. Ба?ори соли оянда аз ин тухм?о самка?о - асосгузоранда?ои нав тара??? мекунанд. Сикли тара??иёти филлоксера дусола буда, дар он насли ?удо?инса бо модина?ои партеногенез? навбат мекунанд.
?атори баробарболон ба пан? зер?атор та?сим мешавад: сикада?о (дар алафзор, бутта ва дарахтзор дучор мешавад, мисол, сикада?ои овозбарор – аппарати овози тара??икарда ва андозаи калон доранд, тан?о дар нарина?о), кайкони барг (дар растани?о ?изо карда, зарари калон меорад), ширинча?о (гурe?и хеле калон ва зараровар), коксид?о ё червитс?о (?ашарот?ои майда, саметс?ои болдор, модина?ои бебол, пой надорад) ва сафедболак?о
Байни баробарболон намуд?ои зараровари растани?о бисёр мебошанд, ба монанди ширинчаи хун?, ширинча?ои пахта, ширинчаи сиё?и юнуч?а, филлоксераи ангур,кайки себ, шитовкаи калифарнияг? ва ?айра.
Шўъбаи ?ашарот бо табдили комил
?атори сахтболон ё гамбускон
Гурe?и калонтарини ?ашарот буда, наздик 360 ?азор намуд дорад, ки ин ?ариб 20%-и ?ашароти рўи заминро ташкил меди?ад. Дар ИДМ зиёда аз 24 ?азор намуд, дар фаунаи То?икистон 2500 намуди сахтболон маълум аст. Бисёре аз он?о эндемик буда, тан?о дар То?икистон ва Осиёи Марказ? дучор мешаванд. Xуфти якуми бол шохин буда, ба болобол табдил ёфтааст ва вазифаи ?имояро и?ро мекунад. Аппарати да?он – хоянда, ?о?и боло? на?з тара??? кардааст. Пой?ояшон даванда, кобанда ва шинокунанда мебошанд. Тара??иёт бо табдили комил. Кирмина комподеашакл (3 ?уфт пой?ои синаг? дорад). Зоча кушод.
Аксар намуд?о сокини хушк? буда, дар хок ва бо?имонда?ои растан? зиндаг? мекунанд. Баъзе намуд?о дар об зиндаг? мекунанд (шинокунак?о, гирдгардак?о, обдeст?о). Гамбуск?ои об? кафлесак, кирминаи сўзанак?о, якрўза?о ва мо?ибача?оро нест карда, ба хо?аги?ои мо?ипарвар? зарари калон мерасонанд. ?атори гамбуск?о ба ду зер?атор та?сим мешавад:
1. Гамбуск?ои гeштхeр. Аксарияташон дарранда мебошанд.
2. Гамбуск?ои ?амахeр.
Аксар намуд?о зараркунанда?ои зироат?ои кишоварз? мебошанд, ба монанди гамбуски колорад?, гамбуск - пeстлоххeр?о (ба ?ангалзор?о зарари калон меорад), биннидарозак?о ё филак?о, мўйлабдароз?о, гамбусаки савр? (ба ни?ол?о ва дарахтони ?авон зарар меорад) ва ?айра?о.
Баъзе намуд?о ?амчун муфтхeр ё дарранда дар муборизаи биолог? зидди ?ашароти зараррасон истифода бурда мешавад, ба монанди момохолаки 7 ну?тадор ва дуну?тадор, ки кирмина ва ?ашароти боли?и он?о черветс?о, ширинча?о, кайк?ои барг, трипс?о, кана?ои растанихўрро мехeрад.
Оилаи гамбуски чирос? (Elate?idae). Кирминаи он?о дар зери пeстло?и дарахт, хок, кундаи дарахтон зиндаг? мекунанд. Он?о дар хок зиндаг? карда, ба решаи растани?о зарари калон мерасонанд: Гамбуски чиросзанандаи зироат, гамбуски чиросзанандаи сиё?чатоб, гамбуски чиросзанандаи пахтазор.
Оилаи баргхурак?о (Ch?ysomelidae). Зиёда аз 40 ?азор намуд дорад. Дар То?икистон зиёда аз 600 намуди он?о маълум аст. Яке аз намояндаи хавфноки ин оила гамбуски колорад? мебошад, ки он ба картошка зарари калон мерасонад. Ватани ин гамбуск Мексика мебошад. Ин дар давраи ?анги якуми ?а?он аз Америка оварда, дар Европа па?н карда шуд. ?ам кирмина ва ?ам ?ашароти боли? зарар меоранд. Барги картошка ва помидорро мехeрад. Ин намуд дар ?амаи но?ия?ои картошкапарвари То?икистон па?н шудааст.
Оилаи гамбуск?ои бинидароз. ?исми пеши сар дароз буда, ба хартум монанд аст. Асосан кирминаи он?о зарар меоранд. Мисол, бинидарози гули себхeр, бинидарози амбор (ба ?алла зарари калон меорад).
Оилаи гамбуск?ои лав?амeйлаб. (Sca?a?aeidae). Яке аз намуди зараррасони ин оила гамбуски савр? мебошад. Модина тухмашро дар хок мемонад. Кирминаи он?о дар хок тара??? карда, се маротиба зимистонро аз сар мегузаронанд. Он?о решаи растани?ои сeзанбарг ва мевади?андаро хeрда, зарари калон меоранд. Фард?ои боли?ашон барги дарахтонро мехeранд. Даври тара??иёташ 4 сол давом мекунад.
?атори пулакчаболон ё парвона?о
Наздик 150 000 намуди парвона?о маълум аст. Дар ИДМ 15 ?азор, дар То?икистон наздик 2 ?азор намуд ба рўйхат гирифта шудааст. Парвона?о ду ?уфт бол дошта, бол?о бо пулакча?о пeшида шудааст. Аппарати да?он маканда, ба хартуми дароз табдил ёфтааст. Дар баъзе намуд?о редуксия шудааст. Тара??иёт бо табдили комил. Кирминаи он?о кирмакшакл буда, се ?уфт пой?ои синаг? ва 5 ?уфт пой?ои шикам? дида мешавад. Аппарати да?они кирмина?о хоянда. Аксар кирмина?о ?аёти озод мегузаронанд. Кирминаи баъзе намуд?о дар хок, баъзе намуд?ои дигар дар бофтаи растани?о (барг, чeба ва ?айра), ки аз он ?изо мекунанд, ?аёт мегузаронанд. Зочаашон руст.
Дар байни парвона?о зараркунанда?ои зироат?ои кишоварз? хеле зиёд мебошад. Масалан, бумчашмаки тирамо??, ки бо номи «кирми тирамо??» маълум аст, кирми ?eза, парвонаи карам, пяденитса?о (пяденитсаи зимистона, пяденицаи сосна), пиллатанак?о, (пиллатанаки ?ал?аг? ба дарахтони баргдор зарар меоранд), баргпечонак?о (баргпечонаки дуб) ва ?айра. Мeр (абрешимтанаки ?ал?аг?) ба дарахтони меваг? зарари калон меорад.
?атори парвона?о ба се зер?атор xудо мешавад: баробарболон (J?gata), гуногунболон (F?enata), гурзмўйлабон ё шапалак?ои рўзона (?hopaloct?a)/
Парвона?ои баробарбол ё дараxаи паст майда буда, дар канори бол мeяк?ои дароз доранд. Баъзеашон зараррасони хавфноки кишоварз? мебошанд. Мисол, куя?о, баргпечонак?о ва оташак?о (огневка?о). Куяи хонаг? хеле хавфнок аст. Кирминаи он матоъ?ои пашмин, ?олин?оро мехeрад. Аз баргпечонак?о парвонаи себ ба бо??ои себ зарари калон меорад.
Парвона?ои гуногунбол. Кирминаи он?о дар дохили пилла ба зоча табдил меёбад. Байни ин?о намуд?ои фоиданок дида мешавад. Мисол, парвонаи абрешим, ки хeрокаш барги тут мебошад. Ин парвона дар табиат дар ?олати ёбо? дида намешавад. Тахминан 2,5 – 3 ?азор сол пеш кирми абрешим дар Хитой хонаг? карда шуд. 1кг пиллаи хом то 90 гр. нах меди?ад. Кирмакпарвар? дар замони ?озира дар бисёр мамлакат?о па?н шудааст (ИДМ, Кавказ, Осиёи Миёна, Украина). Парвонаи абрешим бол дорад, вале дар натиxаи хонаг? кунонидан ?обилияти парвозро гум кардааст, хeрок намехeрад. Дар кирминаи он ?адуди нахбарор на?з тара??? кардааст, ки дарозии нахи он то ба 1000м мерасад. Кирмакпарвар? со?аи сердаромад ва му?ими кишоварз? мебошад.
Ба ин гурe? бражник?о, бумчашмак?о дохил мешаванд, он?о ва?ти шом ва шабона фаъол мебошанд. Бражники санавбар ба дарахт?ои сeзанбарг зарари калон меорад. Бумчашмаки тирамо??, бумчашмаки пахта, карамхeрак, пяденитса?о ба зироат?ои кишоварз? зарари калон мерасонанд.
Отряди пардаболон
Зиёда аз 132 ?азор намуди пардаболон маълум аст, ки аз он дар То?икистон зиёда аз 1000 намуд ба рўйхат гирифта шудааст. ?ар ду ?уфти бол парданоки нафис мебошад. Xуфти дуюми бол нисбат ба боли пеш хурдтар. Аппарати да?он хоянда ё хояндаю маканда. Модина аппарати тухмгузор дорад, кадоме ки дар намуд?ои дара?аи ол? ба неш табдил ёфтааст. Банди якуми шикам? ба ?исми синаг? ?амро? шудааст. Аз рeи ин аломат пардаболон ба ду зер?атор та?сим мешавад: нишасташикам?о - Symphyta ва сутунчадорон - Apoc?ita. Дар зер?атори якум шикам бо банди па?н ба банди синаг? пайваст шудааст, дар зер?атори дувум бошад, сутунчаи борик байни шикаму сина ?аст (ин банди дуюми борикшудаи шикам мебошад).
Дар зер?атори якум арракунак?о, шохдумон дохил мешаванд. Бисёр арракунак?о ба растани?ои дарахт?, ?алладона ва алаф? зарар мерасонанд. Ба зер?атори дуюм бисёр намуди пардаболон дохил мешавад, асоситаринаш саворак?о, орушакл?о, говзамбeр?о, замбeр?о, мeрча?о ва ?айра мебошанд.
Тара??иёт бо табдили комил. Кирминаи аксар намуд?о пой надорад, вале дар арракунак?о ба ?айр аз се ?уфт пой?ои синаг?, боз 6 – 8 ?уфт пой?ои ?албакии шикам? ?аст ва кирминаи он?оро гусенитсаи ?албак? меноманд. Зоча озод.
Намуд?ои дарранда ва растанихeр доранд. Саворак?о дар давраи кирминаг? дар дигар ?ашарот муфтхeр? мекунанд. Номи саворак ба он?о аз тарзи истодан ба болои сайд, дар ва?ти тухмгузор? гузошта шудааст. Бисёр пардаболон рафтори мураккаб доранд, дар ин?о ?амхор? ба насл дида мешавад (сохтани лона, тайёр кардани ?изо ба кирмина ва ?айра). Шакл?ои ол? оила?о барпо мекунанд, масалан, мeрча?о ва замбeр?о. Дар пардаболони xамъият? полиморфизм на?з намудор аст.
А?амияти пардаболон хеле калон аст. Байни он?о зараркунанда?ои зироат?ои кишоварз? бисёр мебошанд. Кирминаи арракунак?о баргро хeрда, дар он мина?о месозанд, шохдумон дар танаи дарахтон ро??о мекунанд. Бисёр саворак?о дар муборизаи биолог? ба му?обили ?ашароти зараррасон истифода мешаванд, ба монанди трихограмма ва теленомус.
Аз замбeри асал ма?сулоти ?иматба?о – асал ва мум гирифта мешавад. Роли мeрча?о дар раванди хок?осилшав? ва нест кардани ?ашароти зараррасон калон мебошад.
?атори дуболон
Зиёда аз 134 ?азор намуди дуболон маълум аст, дар ИДМ 110 оилаи он?о дучор мешавад, дар То?икистон бошад, намояндагони наздик 100 оилаи ин ?атор вомехўранд. Гурe?и тара??икардаи ?ашарот. Як xуфт боли шаффоф ё рангин дорад. Боли о?иб рудимент? ё ба визвизак табдил ёфтааст. Аппарати да?он халандаю маканда ё лесанда. Фард?ои боли? тан?о хўроки моеъи растаниг? ё ?айвониро мехўранд. Зоча ?аракатнок ё дар пиллаи ?албак? буда, онро пупария меноманд.
?атори дуболон ба ду зер?атор та?сим карда мешавад:
1. Дарозмeйлабон (Nematoce?a) ба ин зеротряд дохил мешавад: хомeшак?о, москит?о, хомeшак?ои дарозпой, звони?о, галлитс?о ва ?айра.
2. Кeто?мeйлаб?о (??achyce?a) ба ин дохил мешавад: кeрмагас?о, магас?о, овода?о, тахина?о, ктир?о, хунмак?о ва ?айра. Тара??иёт бо табдили комил. Кирмина?о бепой ва баъзан (дар магас?о) сар бо тана яклухт. Зоча озод ё бочкашакл.
Намояндагони ин ?атор?о аз рeи сохти мeйлабашон, рагронии бол, узв?ои да?он, шакли кирмина ва зоча аз ?амдигар фар? мекунанд.
Намуд?ои дарранда ё растанихeр доранд. Намуд?ои махсуси хунxаб дорад: мошка?о, хомeшак?о, кeрмагас?о, баъзе магас?о – магаси сесе, хунмак?о ва ?айра. Кирминаи бисёр намуд?о дар об ?аёт мегузаронанд - хомeшак?о, мошка?о ва ?айра?о. Кирминаи бисёр магас?о аз модда?ои органикии пeсида ?изо карда, дар он зиндаг? мекунанд. Фермент?ое, ки он?о xудо мекунанд, бо?имонда?ои органикиро вайрон карда, онро ба «шавла» табдил меди?анд, ки аз он кирмина?о ?изо мекунанд.
Кирминаи овода?о, тахина?о ?аёти муфтхeр? мегузаронанд, ки ин хусусияти он?о дар муборизаи биолог? зидди ?ашароти зараррасон истифода бурда мешавад.
Дуболон дар табиат ва ?аёти инсон роли му?им мебозанд. Як ?атор намуди он?о ба зироат?ои кишоварз? зарар меоранд (магаси швед?, магаси гессен?). Овода?о ба ?айвонот зарар меоранд. Аз рeи хусусият?ои биолог? овода?о ба 3 гурe? xудо карда мешавад: овода?ои меда, зерипeст? ва бинию гулe.
Хусусан намуд?ои хунмак а?амияти калони тибб? ва ветеринар? доранд, кадоме ки па?нкунандагони касали?ои хавфнок мебошанд, ба монанди магаси анофелес (па?нкунандагони касали?ои табларза), маскит?о (па?нкунандаи касалии лейшманиоз), кeрмагас?о (па?нкунандаи касалии туляремия), магаси тсе - тсе (па?нкунандаи касалии хоби африко?) ва ?айра.
А?амияти му?ими дуболон ин гардолудкунии растани?ои гулдор мебошад. Кирминаи магас - звонтс?о аз оилаи хирономид?о ?изои бисёр мо?и?о ва парранда?ои об? мебошад. Дуболони боли?, ки ба ми?дори зиёд дучор мешаванд, ?изои парранда?ои ?ашаротхeр, дастболон ва ?айра мебошанд.
Просмотр: 2423
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved