Дата: 2017-02-08
1. Хусусият?ои хоси типи нармбадан?о.
2. Зертипи па?лeасабон. Аломат?ои соддагии он?о.
3. Синфи зире?дорон ё хитон?о.
4. Синфи шикамxeйдор?о ё безире?он.
Нармбадан?о асосан ?айвон?ои об? буда, намуд?ои ками он?о ?айвон?ои рeизамин? мебошанд. Он?о ?ам чун бандпой?о аз ?ал?акирм?о пайдо шудаанд. Moll?sca аз калимаи лотин? гирифта шуда, маънояш нарм аст.
Аломат?ои хоси нармбадан?о:
1. ?айвон?ои билатерал?. Вале баъзе намуд?о сохти ?айрисимметрик? дорад (шикампой?о).
2. Танаи он?о ба банд?о xудо нашудааст. Фа?ат дар баъзе намуд?ои дараxаи паст (хитон?о) аломат?ои метамер? xойгиршавии узв?о дида мешавад.
3. Дар ин?о бо?имондаи селом дар шакли халтаи наздидил? ва ковокии гонада ниго? дошта шудааст. Xой?ои холигии байни узв?о бо бофта?ои пайвасткунанда пур мебошад.
4. Тана аз се ?исм иборат аст - сар, тана ва пой. Пой – дар шакли барxастагии то?аи мушак?, ки дар тарафи шикам? xойгир шудааст.
5. Асоси танаро чини калони пeст? – мантия и?ота кардааст. Байни мантия ва тана ковокии мантийг? ?аст, ки дар он ?алсама, баъзе узв?ои ?ис xойгир шудааст. Ба ковокии мантийг? сeрохии о?иб, гурда ва аппарати xинс? кушода мешавад.
6. Дар тарафи тахтапушта гeшмо?? дида мешавад (яклухт, дупаллаг?, аз якчанд лав?а иборат). Гeшмо?иро мантия ?осил мекунад.
7. Дар ?ал?и аксар нармбадан?о узви махсус - терка?о ё радула?о - турбтарош ё забонча дида мешавад. Вазифааш майда кардани ?изо мебошад.
8. Ба нармбадан?о мавxудияти дил хос аст. Дил иборат аз ду да?лез ва як меъдача. Системаи хунгард кушод, яъне хун аз системаи раг?о баромада, дар синус?о ва лагун?о (xой?ои холимонда) низ ?аракат мекунад.
9. Узви нафаскаш? як ?уфт ?алсама?о мебошад, ки он?оро ктенидия?о меноманд. Дар намуд?ои хушкигард ба ?ои ?алсама узви махсуси нафаскаш? – шуш пайдо шудааст. Ктенидия?о дар ковокии мантия дар назди сўрохии маъ?ад ?ойгир шудааст, ки пайдоиши пўст? дорад.
10.Узви ихро? гурда буда, сўрохии ихро? дар ковокии мантия ба берун кушода мешавад.
11.Системаи асаб дар намуд?ои дараxаи паст аз ?ал?аи назди?ал?? ва чор тори асаби дарозрeя иборат, масалан дар хитон?о ва безире?он. Дар намуд?ои дараxаи ол? дар тор?ои асаб якчанд гире??ои асаб? ?осил мешавад (дар натиxаи консентратсияи ?у?айра?ои асаб), яъне системаи асаб аз гире??ои асабии бетартиб xойгиршуда иборат аст.
12. Тара??иёти нармбадан?о ба тара??иёти полихетта?о монанд мебошад. Дар намуд?ои дараxаи паст кирмина - трохофора, дар дигар намуд?о – шаклдигаркардаи кирминаи трохофораг? – бодбонак ё велигер мебарояд. Кирминаи он?о барои он номи бодбонакро гирифтааст, ки ?исми пеши он ба монанди парда васеъ шуда, он ба пар ё велум монанд? дорад ва бо мўякча?о пўшида шуда, вазифаи шиновариро и?ро мекунад.
Нармбадан?о наздик 130000 намуд дошта, ба ду зертип та?сим мешавад: зертипи па?лeасабон ва зертипи нармбадан?ои гeшмо?идор. Дар То?икистон ?амаг? 206 намуди нармбадан?о маълум карда шудааст, ки ба ду синф – нармбадан?ои шикампой ва дупалла тааллу? доранд. Дар байни нармбадан?ои хушкигарди То?икистон 10 намуд ба зироат?ои гуногуни кишоварз? зарар мерасонанд, ба монанди лесак?о ё бал?амшуллук?о. Аз 206 намуди нармбадан?ои То?икистон 6 намудаш ба «Китоби Сурх»-и дохил карда шудааст.
Зертипи па?лeасабон
Нармбадан?ои дараxаи паст, бисёр ва?т гeшмо?ии ?аштлав?аг? дида мешавад. Халтаи дохил? нест. Системаи асаб аз ду xуфт тори асаби дарозрeя иборат, ки шоха?ои па?лeг? (плевровиссерал?) ба якдигар аз ?афои сeрохии анал? мегузарад. Чашм ва ?ассоса нест. Статосист нест. Кирмина трахофор ном дорад.
Ин зертип ба ду синф та?сим мешавад:
1. Синфи зире?дорон (Polyplacopho?a) ё хитон?о (Lo?icata)
Ин синф наздик ?азор намудро дар бар мегирад. Синфи калонтарини па?лeасабон. Хитон?о байни санг?ои зери об хазида ё ба он?о бо ёрии кафи пой часпида ?аёт мегузаронанд.
Сохт ва физиология. Шакли тана дарозрeяи овал? буда, аз ?исми тахтапушту шикам каме пача?шуда мебошад. Андозаи тана аз якчанд мм то 33 см (C?yptochiton дар ба?р?ои Шар?и Дур). Бадан аз ?исми сар, тана ва пой иборат. Сар ба тарафи шикам? нигаронида шуда, узв?ои ?ис надорад.
Бадан аз тарафи тахтапушта бо гeшмо?? пeшида шудааст. ?ашт лав?аи гeшмо?? паси ?ам дар як ?атор xойгир шуда, бо ?ам ?аракатнок пайваст шудаанд (?анори о?иби як лав?а ба ?анори пеши дигар лав?а xойгир шудааст – сангпуштакшакл) ?абати берунии гeшмо?? аз моддаи шохин, ?абати дохил? аз моддаи о?ак? иборат. Дар канори тахтапушта пулакча?ои о?ак? ва сeзан?о тара??? кардааст.
Системаи ?озима. Да?он дар тарафи поёнии сар xойгир шудааст. Дар ?аъри ?ал? забон, дар сат?и забон дандон?ои шохин – радула ё терка xойгир шудааст (дандона?ои нав аз ?исоби ?у?айра?ои эпителиал? ?осил мешавад - одонтобласт?о). Ба ?ал? як xуфт ?адуди обида?онxудокун? кушода мешавад.
?ал? ба сурхрeда, сурхрeда ба меъда, меъда ба рeдаи миёна (аз тана якчанд баробар дарозтар) ва он ба рeдаи о?иби кeто? кушода мешавад. Рeдаи о?иб дар ?исми о?иби тана ба ковокии мантийг? кушода мешавад.
Ба меъда xараёни xигар кушода мешавад. ?азмкунии хўрок асосан, дар меъда ва ?игар ба амал меояд. Дар ?азмкунии хўроки он?о ?одисаи фагоситоз мушо?ида карда мешавад.
Хитон?о аз ?айвоноти як?у?айра, обсабз?о ва ?атто исфан?и?о ?изо мекунанд.
Системаи асаб характери соддаг? дорад. Он иборат аз ?ал?аи назди?ал??, як xуфт тори асаби педиал? ва як xуфт тори асаби плевровиссерал?. ?ал?аи назди?ал?? ?исми сарро, асаб?ои педиал? пойро, плевровиссерал? ?исми бо?имондаи танаро иннерватсия мекунад.
Узв?ои ?ис суст тара??? кардааст. Дар хитон?о дар тарафи тахтапушта узв?ои ?исси майда - эстет?о дида мешавад. Канори дохилии эстет?о бо тор?ои асаб? ало?аманд мебошанд. Мегалэстет?о - ?аxман калон, аз якчанд ?у?айра?о иборат. Микрэстет?о – аз як ?у?айраи ?искунанда иборат. Дар баъзе хитон?о як ?исми эстет?о шакл дигар карда, ба чашм?ои махсус табдил ёфтааст. Дар ин?о чашми ?а?и??, узви мувозинат, ?ассоса?ои сар? нест.
Узви нафаскаш? – ?алсама. Ми?дори он аз 4 то 80 xуфт. Fалсама?о як?атор? дар ду тараф дар xeяки мантийг? xойгир шудааст.
Системаи хунгард. Дил дар ?исми о?иби тана xойгир шуда, аз як меъдача ва ду да?лез иборат аст. Меъдача дар о?ибаш руст буда, дар канори пеш ба раги асос? - аорта мегузарад. Системаи хунгард дар хитон?о кушод буда, сохти дил нисбат ба бандпой?о мураккабтар мебошад. Дил бо халтаи наздидил? – перикардия и?ота карда шудааст.
Узви ихро? ду гурда буда, он?о аз селомодукта?о иборат ва шакли аломати V-ро доранд. Гурда аз як тараф ба халтаи назди дил ва аз тарафи дигар ба ковокии мантия ба берун кушода мешавад.
Системаи xинс?. Хитон?о xудоxинса буда, бордоршав? дар об мегузарад, узви махсуси бордоркун? надоранд. Fадуд?ои xинс? xуфт, вале дар аксарияташон то?а – тухмдон ва тухмакдон. Он?о xараён?ои махсус доранд, ки ба xeяк?ои мантийг? кушода мешаванд.
Тара??иёт. Тара??иёти тухм дар об мегузарад. Аз тухм кирминаи трохофораг? тара??? мекунад. Аз трохофораи ?ал?акирм?о бо он фар? мекунад, ки дар ин?о зачаткаи пой, зачаткаи гeшмо??, як xуфт чашм дида мешавад. Баъд аз якчанд ва?т кирмина ба ?аъри об нишаста, ба хитон табдил меёбад.
2. Синфи шикамxeйдор?о ё безире?он (Solenogast?es ё Aplacopho?a)
Наздик 150 намуд дорад. Нармбадан?ои хеле соддаи ба?р?, кирмшакл, дар чу?ури?ои гуногун (то 4000 м), дар лой?а ё дар тeдаи полип?ои гидроид? дучор мешаванд. Он?о зире? ва пой надоранд. Ба xои пой дар тарафи шикам? ?ўяк дида шуда, он бо миxгонак?о пeшида шудааст. Ин рудименти пой мебошад. Сохти системаи асаб он?оро ба хитон?о наздик мекунад. Fалсама нест ё ?амаг? як xуфт дар ?исми о?иби тана xойгир шудааст. Радула рудимент?, ё нест.
Соддагии безире?онро бисёр олимон натиxаи муста?илшавии он?о мешуморанд. Монандии он?о ба хитон?о аз он ша?одат меди?ад, ки ?ар ду авлоди умум? дошта, аз он шикамxeйдорон хеле барва?т xудо шудаанд.
Просмотр: 1245
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved