Дата: 2017-02-08
1. Аломат?ои хоси зулук?о.
2. Сохт ва физиологияи зулук?о.
3.Узв?ои дарунии зулук?о (система?ои ?озима, хунгард,
ихро?, xинс?. . .).
4. Экология ва а?амияти зулук?о.
5.Филогенияи типи ?ал?акирм?о.
Зулук?о авлоди хеле та?йирёфтаи олигохетта?о мебошанд. Дарранда ё аксар ва?т эктомуфтхeр, аз хуни ?айвон?ои калон ?изо мекунанд. ?айвон?ои ба?р?, об?ои ширин, баъзан рeизамин?. 400 намуди зулук?о тасвир карда шудааст. Зулук?о ?илча?о надоранд. Бадан банд?ои бисёре дорад (полимер?). Банд?ои зулук?о ба ?ал?аи дуюмин xудо шудааст. Дар канори пеш ва о?иби тана узви маканда ?аст. Сат?и сар? ва анал? ноаён аст. Хусусияти хоси зулук?о – селом редуксия шуда, ба системаи лакунар? табдил ёфтааст, кадоме ки хун дорад. Тан?о дар зулук?ои ?илчадор селом ниго? дошта шудаасту халос. Xои холигии байни узв?о бо паренхима пур аст. Гермофрадит. Тара??иёт бе шаклдигаркун? мегузарад.
Сохт ва физиология. Бадан дарозрeя буда, аз ?исми тахтапушту шикам пача?шуда мебошад, кадоме ки бо ин зулук?о па?нкирм?оро хотиррасон мекунанд. Узви макандаи пеш дар тарафи поёнии сар xойгир шуда, да?онро и?ота кардааст. Узви макандаи о?иб нисбатан на?з тара??? карда, дар болои он сeрохии маъ?ад xойгир аст. Параподия?о, ?илча?о, ?ассоса ва ?алсама надорад. Тан?о дар зерсинфи зулук?ои ?адима отряди зулук?ои ?илчадор дар 5 банди аввал ?илча?о ?аст. Xойгиршавии узв?ои дохил? нишон меди?ад, ки танаи зулук?о банднок, вале дар тана банд?ои ?а?и?? кам, нисбат ба ?ал?а?ои беруна. Ба як банди асос? 3 – 5 ?ал?аи берун? рост меояд. Шумораи банд?о доим? ва нисбат ба олигохетта?о кам (33 банд). Аз ин 4 то банди пеш як шуда, узви макандаи пешро, 7 – тоаш як шуда узви макандаи о?ибро ?осил кардааст. Бадан бо кутакула пeшида шудааст. Эпителия аз ?у?айра?ои ?адуд? бой мебошад. Дар асоси ?у?айра?ои эпителиал? ?у?айра?ои бис?ёри пигмент? xойгир шудааст. Ин ?у?айра?о ранги зулукро муайян мекунанд.
Дар зери эпителия мушак?ои ?ал?аг? ва мушак?ои дарозрeя xойгир шудааст.
Системаи ?озима на?з тара??? кардааст. Аз рeдаи пеш, миёна ва о?иб иборат. Да?он дар ?аъри узви маканда xойгир шуда, сат?и да?он ба ?ал? кушода мешавад. Сохти рeдаи пеш дар зулук?о а?амияти систематик? дорад ва аз рeи сохти он ду отряди зулук?о фар? карда мешавад. Дар зулук?ои хартумдор ?ал? хартумро ?осил мекунад, ки дар ва?ти лозим? аз да?он берун баромада, тeъмаро медорад. Дар зулук?ои xо?дор дар сат?и да?он се xо?и мушак? (валик) ?аст (1-то тахтапушта, 2-то па?лeг?). Дар канори озоди xо? дандона?ои хитин? ?аст. Дар ва?ти ?изогир? зулук бо ин xо??о пeстро дарронда, баъд хуни онро мемакад. Ба ?ал? ?адуди оби да?он xудокун? кушода мешавад. Дар зулуки тибб? ин ?адуд моддаи махсус - гирудин xудо мекунад. Гирудин ба шахшавии хун монеъг? мерасонад. Бинобар он хун дар рeдаи зулук якчанд мо? бета?йир меистад. Дар меъда ?айб?о ё халта?ои зиёди па?луг? мав?уданд, бинобар он ?ун?оиши он хеле зиёд аст. Аз ?амин сабаб зулук дур-дур (баъд аз якчанд ?афта) ?изо карда метавонад. ?ал? ба сурхрeда, сурхрeда ба рeдаи миёна ва он ба рeдаи о?иб кушода мешавад.
Системаи асаб чун дигар ?ал?акирм?о.
Узви нафаскаш? – бо тамоми сат?и тана нафас мегирад. Тан?о дар баъзе намуд?ои ба?р? ?алсамаи берун? дида мешавад.
Системаи хунгарди ?а?и?? ба монанди олигохетта?о тан?о дар ду отряд: зулук?ои ?илчадор ва зулук?ои хартумдор дида мешавад. Вале аллакай дар зулук?ои хартумдор вазифаи системаи хунгард ?исман ба селом мегузарад. Ч? тавр? Дар зулук?ои дараxаи паст халта?ои селоматик? ба монанди олигохетта?о тара??? мекунад. Яъне ?исми марказии ?айвони боли? бо селом пурра мебошад, кадоме ки дар он рeда, занxири асабии шикам?, раг?ои хунгарди тахтапушта ва шикам? xойгир аст. Дар зулук?ои хартумдор бошад, аз селом тан?о чор найи дарозрeя (лакун) бо?? мондаасту халос – тахтапушта, шикам? ва ду па?лeг?, он?о бо ?ам бо най?ои кeндаланг пайваст мебошанд.
Дар зулук?ои xо?дор най?ои дар лакун?ои тахтапушта ва шикам? буда нест шуда, системаи лакунар? (яъне бо?имондаи селом) xои системаи хунгардро иш?ол мекунад. Моеи лакун характери хунро мегирад – бисёр ва?т ранги сурх дорад, гемоглабини ?алшуда инчунин, ?у?айра?ои амёбашакл дорад.
?амин тари?, мо дар зулук?о мисоли субститутсияро мебинем, яъне ивазшавии як узв бо узви дигар, ки якхел а?амияти физиолог? дорад, вале пайдоишаш дигар.
Системаи ихро? - характери метанефридиал? дорад, вале хеле та?йир ёфтааст. Най?ои ихро? метамер? xойгир шудааст, ба ?айр аз банд?ои пешу о?иб. Мисол, дар зулуки тибб? (аз 33 банд иборат) ?амаг? 17 xуфт нефридия дида мешавад. Най?о дар девораи па?лeг? бо сeрохии ихро? кушода мешавад. Фар?и нефридияи зулук?о он аст, ки канори дохилии он руст мебошад. Дар наздикии канори русти он ?ифи мижгонакдор xойгир шудааст. ?иф ма?сули мубодиларо дошта, ба резервуар меди?ад, аз девраи он экскрет?о ба наи нефридия мегузарад.
Системаи xинс?. Зулук?о – гермофрадит. Узв?ои xинсии нарина ?ариб ки дар ?амаи зулук?о якхел. Дар зулуки тибб? системаи xинс? аз 9 xуфт ?ал?а?ои тухмакдон, ки метамер? дар мобайни тана xойгир аст, иборат мебошад. Аз он най?ои тухмакбарор, баъд тухмакгузарон мебарояд. Тухмакгузарон ба пеш рафта – рафта печутоб хeрда, изофаи тухмакдонро ?осил мекунад. Баъд ду тухмакгузарон бо ?ам як шуда, як найи тухмакбарорро ?осил мекунанд.
Системаи xинсии модина аз як xуфт халтаи тухм иборат аст, ки дар дарунаш тухм?о дорад. Аз халтаи тухм тухмгузарон баромада, баъд наслдони кeто? сар мешавад, наслдон ба ?ин мегузарад. ?ин бо му?ити беруна бо сeрохии xинсии модина ало?аманд мебошад, ки дар ?афои сeрохии xинсии нарина xойгир аст.
?амин тари?, системаи xинсии зулук?о системаи xинсии олигохетта?оро хотиррасон мекунад. Дар ?арду гурe? гонада?о дар халта?ои селоматик? xойгир аст. Тухм дар пилла гузошта мешавад, ки дар он тамоми тара??иёти xанин мегузарад. Фар? он аст, ки дар олигохетта?о бордоршавии беруна - дар пилла, дар зулук?о бошад, даруна мебошад. Пилла дар ?аъри обанбор, дар обсабз?о ё дар со?ил, дар хоки нам гузошта мешавад.
А?амияти зулук?о. Аксар намуд?о бинобар ?аёти муфтхeр? ё ниммуфтхeр?, даррандаг? гузаронидан хуни ?айвоноти мe?радорро макида зарар меорад (мо?и?о, сангпуштон, ширхeр?о, ?атто дар одам дар xангал?ои Сейлон дар хушк? зиндаг? карда). Зулуки тиббиро дар бадали бисёр садсола?о барои муолиxаи бисёр касали?о (трамбоз, гипертония, ?олати пеш аз инсулт ва ?айра) истифода мебаранд.
Синфи зулук?о ба ду зерсинф та?сим мешаванд: зулук?ои ?адима (A?chiht??dinea) ва зулук?ои ?а?и?? (E?hiz?dinea)
Зерсинфи 1 – ум зулук?ои хеле одд? буда, дар банд?ои пеш ?ил?о ниго? дошта шудааст. Дар он?о селом ва системаи хунгард ниго? дошта шудааст. Як отрядро ташкил меди?ад. Отряди зулук?ои ?илдор. Ду намуди ин отряд маълум аст: Акантобела peledina муфтхeри мо?и?ои сиг буда, дар кeли Онега вомехeранд, инчунин дар Сибир Акантобела Ливанова па?н шуда, вай асосан дар со?ил?ои Камчатка ёфт шудааст.
Зерсинфи 11- ум ба ду отряд xудо мешавад: зулук?ои хартумдор ва xо?дор. Намояндаи озодшинокунандаи зулук?ои хартумдор Глоссифониа ва муфтхeраш Хасментариа (дар сангпуштон муфтхeр? мекунад). Намояндаи зулук?ои xо?дор зулуки тибб? (Нирудо медициналис).
Ба ?айр аз ин аз луоби да?они зулук гирудин- доруи пур?имати муолиxав? тайёр карда мешавад.
Дар нимаи асри XlX аз Европаи Шар?? ба но?ия?ои Европаи Fарб? миллион?о зулуки тибб? экспорт карда мешуд. Ин яке аз манбаъ?ои даромади Руссия буд. Мисол, тан?о дар соли 1850 ба Франсия 100млн. адад зулук бурда шуда буд.
Филогенияи типи ?ал?акирм?о
Мувофи?и фикр?ои мавxуда ?ал?акирм?о аз кирм?ои дараxаи пасти ба банд?о xудо нашуда ба вуxуд омадааст. Аломат?ои такроран xойгиршавии баъзе узв?о дар танаи баъзе турбелярия?о ва немертин?о дида мешавад, ё монандии трохофораи полихетта?о бо кирминаи мюллеровии турбеллярия?ои бисёршохронда ва ?айра?о, барои ба ин фикр роз? шудан ша?одат меди?ад. Хусусияти хоси ?ал?акирм?о ин ковокии танаи дуюмин ва системаи хунгард мебошад. Оид ба пайдоиши селом назария?ои гуногун ?аст:
1. Назарияи схизосел? чунин мешуморанд, ки селоми ?ал?акирм?о шакли оддии такмилёфтаи схизосел мебошад. Вале ин назария ба чунин савол xавоб дода наметавонад, ки барои ч? дар тара??иёти xанин? дар бисёр ?айвон?о селом аз ?исоби девораи рeда ?осил мешавад?
2. Назарияи миосел? – мувофи?и ин назария селом ?амчун ковок? дар зачатка?ои мушакии ?айвонот ?осил шуд, ки бо сую?? пур шудааст. Селом аввал фа?ат барои мушак?ои атроф а?амияти такяго?? дошт. Xи?ати мусбии ин назария дар он аст, ки вазифаи такяго?ии селом эътироф карда мешавад. Вале ин назария дигар вазифа?ои селомро нишон намеди?ад.
3. Назарияи гоносел? – мувофи?и ин назария селом аз ?адуд?ои xинсии кирм?ои дараxаи паст ба вуxуд омадааст. Ковокии ?ар як халтаи селоматик? ба ковокии гонадаи турбеллярия?о ё немертин?о мувофи?ат мекунад. Ма?сулоти селом бошад - аз xараён?ои ?инс? ?осил мешавад. Дар ?а?и?ат ?ам селом доимо вазифаи xинсиро иxро мекунад. Вале агар мо ба ин фикр роз? шавем, он го? чунин шуморидан лозим, ки як ?исм ?у?айра?ои xинс? ба ?у?айра?ои оддии соматик? табдил ёфтааст.
4. Мувофи?и назарияи энтеросел? селом аз системаи гастроваскулярии рeдаковокону шонаги?о бу вуxуд омадааст, ки авлодони хеле ?адимаи ?айвон?ои селоматик? мебошанд. Зеро ки дар рeдаковокони дараxаи ол? дар зери энтодермаи канал?ои гастроваскуляр? гонада?о тара??? мекунад. Ин назария вазифаи xинсии селомро хуб нишон меди?ад. Ин назария, инчунин назарияи гоноселиро низ эътироф мекунад.
Доир ба системаи хунгард бошад, ковокии раг?о дар раванди эволютсия ?амчун фазои тар?ишшакл ё найшакл дар моддаи асосии паренхима ба вуxуд омадааст. Девораи раг?ои хунгард дар натиxаи дар атрофи ин канал?о зич шудани моддаи асос?, хун бошад бофтаи пайвасткунанда бо сую?шавии моддаи асос? мебошад.
Просмотр: 1140
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved