Дата: 2017-02-06
Полипептид?о барои фаъолияти ?аётии организм?ои зинда а?амияти калон доранд.
Назарияи полипептидии сохти сафеда?оро олими немис Э.Фишер дар асоси фикр?ои олими рус А.Я. Даниловский оид ба роли банд?ои –CO - NH -дар сохти сафеда?о пешни?од карда буд. Мувофи?и назарияи полипептид? молекулаи сафеда?о полипептид?ои бузург ба шумор рафта, аз да??о ва баъзан аз сад?о бо?имондаи аминокислта?ои доимо ба таркиби сафеда?о дохилшаванда таркиб ёфтаанд. Чунончи молекулаи сафедаи клупеин аз 3 бо?имондаи аминокислота?о, инсулин – аз 51, рибонуклеаза – аз 124, лизосим аз - 129, миоглобини кащалот- аз 155, трипсиноген – аз 155, аспартатаминотрансфераза – аз 412 ва ?айра таркиб ёфтаанд.
Исботи назарияи полипептидии сохти сафеда ин?о ?исоб меёбанд:
3.2. Хосияти характерноки зан?ири полопептид?
Хусусияти якуми зан?ири полипептиди аз он иборат аст, ки дар теппаи вай атом?ои карбон ва нитроген тахминан дар як сат? во?еъ гардида, атом?ои гидроген бо радикал?ои па?лўиb бо?имондаи аминокислота?о нисбат ба ин сат? дар зери кун?и 109028 равона карда шудаанд.
Бо?имондаи аминокислота?ои ?амсоя бошанд, нисбат ба атом?ои атом?ои гидроген ва радикал?ои па?лў? мав?еи му?обилро иш?ол мекунанд. Хусусияти дуюми зан?ири полипептид? бо характери махсус доштани банд?ои пептид? (- С – NH - ) ало?аманд аст. Масалан, масофаи байни атом?ои карбону нитроген дар банди пептиди ба 1 ,32 А0 баробар аст, яъне аз масофаи нормали дар байни атоми карбон ва атоми нитроген будаи худи ?амон зан?ир, ки ба 1,47А0 баробар аст, фар? мекунад. Дар баробари ин банди пептид? аз банди дучандаи дар байни атом?ои карбон ва нитроген буда, ки ба 1,25А0 баробар аст, дарозтар мебошад. ?амин тавр, банди карбон ва нитрогени дар гурў?и -СО- NH –бударо ?амчун банди мобайни ?абул кардан мумкин аст, ки дар нати?аи ба ?амдигар таъсир кардани электрон?ои гурў?и карбонилию электрон?ои озоди атоми нитроген пайдо мешавад. Аз ?амин сабаб дар банди пептиди таъсиррасонии таутомер? мегузарад, ва ин ба пайдо шудани ?олати енолии банди пептид? оварда мерасонад.
Хусусияти сеюми зан?ири полипептид? аз он иборат аст, ки зан?ири
асосии аз фрагмент?ои NH – CH - CO сохта шуда бо радикал?ои
R
па?луии табиати химиявиашон гуногун и?ота карда шудааст, ки инро дар мисоли сохти якумини сафедаи рибонуклеаза дидан мумкин аст. Радикал?ои па?лўи аз ?и?ати функсионал? гуногунанд: он?о радикал?ои карбогидрид?ои ?аднок ва аромат? (аланин, валин, лейтсин, изолейтсин ва фенилаланин), ва радикал?ои гетеросикли (пролин тритофан, гистидин)-ро ташкил мекунанд. Аксарияти радикал?ои па?лўии аминокислота?о гурў??ои озоди амин? (лизину аргинин), карбоксили (кислота?ои аспаргинат, глутаминат, амиоситрат) гидроксилию фенол? (серин, треонин, тирозин), тиол? (систеин), амид? (аспарагин ва глутамин) ва ?айра доранд.
Вазифа?ои биологии аминoкислoта?о
Дар организм?ои зинда аминокислота?о вазифа?ои бисёреро и?ро мекунанд.
1. Элемент?ои структурии пептид?о ва сафеда?о. Ба таркиби сафеда?о 20 аминокислота?ои протеиноген? дохил мешаванд. Баъзе аз он?о ба табдилди?ии посттранслятсион?, яъне фосфорилон?, aтсилoн? ё ?идpoксилoн? гирифтор мешаванд.
2. Элемент?ои структурии пайвастаги?ои табиии дигар. Аминoкиcлoта?о ва ?осила?ои он?о ба таркиби кофермент?о, кислота?ои зарда ва антибиотик?о дохил мешаванд.
3. ?омилони сигнал. Баъзе аз aминoкиcлoта?о нейромедиатор?о ё пешомадони медиатор?о ё гормон?о мебошанд.
4. Метаболит?о. Аминoкиcлота?о ?ўзъ?ои му?им ва баъзеи он?о бошад, ?ўъз?ои ?аётан му?ими ?изо мебошанд. Аминокислота?ои ?айрипротеиноген? чун ма?сулоти мобайн? ?ангоми биоcинтeз ва деградатсияи аминокислота?ои протеиноген? ё дар сикли мочевина ?осил мешаванд.
Усул?ои та?лили аминокислота?о
Хроматографияи тунук?абат
Хроматография – ин усули физикию химиявии ?удокун? ва та?лили модда?о ба та?симоти гуногуни ?узъ?ои омехта дар ду фаза – сокит (статсионар?) ва мута?аррик асос ёфта аст. Ба сифати фазаи сокит моддаи ма?ин майдакардашуда-сорбент хизмат мекунад ки онро дар дохили колонка ?ой меди?анд ё ба болои платинкаи ниго?доранда бо ?абати тунук мегузаронанд. Об низ фазаи сокит шуда буда метавонад, агар онро сорбент ё нах?ои ко?аз ниго? доранд.
Фазаи мута?аррик ин сели моеъ ё газе мебошад, ки бо ?ўзъ?ои омехта аз фазаи сокит (сорбент) мегузарад ?ангоми гузаштан аз ?абати сорбент омехтаи модда?о бефосила сорбсия (фурў бурда) ва десорбсия (канда) мешаванд. ?ар як модда дар фазаи мута?аррик бо порча?ои нави сорбент дучор шуда, ?исман дар он?о сорбсия мешавад ва дар навбати худ модда-сорбат бо порча?ои нави фазаи мута?аррик дучор шуда ?исман десорбсия мешавад. Моддае, ки хуб сорбсия мешавад, суст ?аракат мекунад, аммо моддае, ки бад сорбсия мешавад, тез ?аракат мекунад.
Адсорбент?ое, ки бештар мавриди истифодаанд, бо тарзи зерин тасниф мешаванд:
беќутб
Адсорбентњо
Ангишти фаъолкардашуда
Oксиди алюминий
Al2O3?xH2O
Силикагел
SiO2?xH2O
Ќутбї
Оксиди алюминий – сорбенти фаъолтарин ва дастрастарин буда, якчанд навъ марказ?ои фаъоли адсорбсион? дорад. ?исме аз он?о тан?о кислота?о ва ?исми дигарашон тан?о асос?оро сорбсия мекунанд. Фаъолнокии оксиди алюминий бо зиёд шудани ми?дори оби дар он сорбсияшуда кам мешавад.
Силикагел (SiO2?xH2O) бо сабаби баландковокиаш аз оксиди алюминий бештар ?ун?оиши сорбсион? дорад. Сохти силикагел дарт расми 1 нишон дода шудааст.
Га? сорбентест, ки ?ун?оиши на он ?адар калони сорбсион? ва фаъолиятнокии хурд дорад. Барои хроматографиякунонии пайвастаги?ои ?утб?, инчунин пайвастаги?ое, ки ми?дори зиёди гурў??ои функсионалии гуногун доранд, истифода бурда мешавад. Га?ро ба силикагел барои кам кардани фаъолнокии силикагел (то 20%) ва барои ?осил намудани ?абат?ои муста?кам( на зиёдтар аз 5%) ?амро? мекунанд.
Талабот ба фазаи мута?аррик
- бояд намунаи та?лилшавандаро ?ал кунад;
- часпакии хурд дошта бошад ;
- аз он ?удо намудани ?узъ?ои ?удошуда имконпазир бошад;
Сорбсияи пайвастаги?ои органик? дар сорбент?ои ?утб?
кислота?о > алдегид?о > кетон?о > эфир?ои мураккаб > карбогидрид?ои носер > карбогидрид?ои сер.
?атори элюотроп? мувофи?и Штал – бо баланд шудани ?утбият
гексан, гептан, сиклогексан, чорхлориди карбон, бензол, хлороформ, эфир, этилатсетат, пиридин, атсетон, этанол, метанол, об.
?ангоми та?лили аминокислота?о бештар хроматографияи ко?аз? ва тунук?абат мавриди истифода аст.
Раванди хроматографие, ки дар вара?и ко?ази филтр? ?ангоми аз капилляр?о ва сат?и он ?аракат намудани фазаи моеъ ?ой дорад, хроматография дар ко?аз ном дорад.
?ангоми хроматографиякунонии моддаи та?лилшаванда дар ко?аз до??ои (зона?ои) мудаввар ё байзав? ?осил мешаванд. Ма?мўи до??ое, ки ?ангоми хроматографияи намунаи мазкури та?лилшаванда ?осил мешаванд, хроматограмма номида мешавад (рас. 2).
Расми 2. Муайян намудани индекси ниго?дорандаг? Rf. |
Му?аррикии модда ?ангоми хроматографиякунон? бо бузургии Rf тавсиф карда мешавад, ки нисбати суръат?ои миёнаи ?аракати модда ва фазаи му?аррик дар муддати ?осил намудани хроматограмма мебошад. Rf аз рўи формулаи зерин ?исоб карда мешавад:
Ба ?иммат?ои та?рибавии Rf шароити хроматография таъсири калон мерасонад.
Ани?тар, му?аррикии хроматограф? бузургии Rs мебошад, ки ба таносуби бузургии Rf-и яке аз модда?о ба бузургии Rf-и моддаи дигар баробар аст ва бо формулаи зерин ?исоб карда мешавад:
Бузург?ои Rf ва Rs-ро барои шинохти тахминии модда истифода мебаранд. Агар намуна?о яксон бошанд, он го? до??ои мувофи?и он?о дар хроматограмма?о намуди яксон ва ?иммати баробари Rf доранд.
Ду навъи хроматографияи ко?аз? мав?уд аст: поёнраванда ва болораванда.
Услуби дигари содда ва самараноки омўзиши таркиби омехтаи аминокислота?о ва муайян кардани дара?аи тозагии он?о ин истифодаи хроматографияи тунук?абат (ХТ?) мебошад.
Раванди ?удокунии хроматограф? дар варианти адсорбсионии ХТ? ба фар?и нисбии шабо?ати ?узъ?ои омехта ба фазаи сокит(сорбент) асос ёфта аст ва дар нати?аи ?аракати фазаи мута?аррик (элюент) бо таъсири ?увва?ои капилляр? аз рўи ?абати сорбенти ?афсиаш 0,1-0,5 мм, ки дар пластинкаи шишаг?, алюмин? ё пластик? гузаронида шудааст, амал? мешавад. Барои он, ки бухоршавии элюент аз сат?и сорбент кам карда шавад, хроматографиякунониро дар камераи пушида мегузаронанд (Расми 3).
Вобаста аз он, ки элюент дар пластинка ба кадом самт ?аракат мекунад, ХТ?-и уфу??, поёнраванда ва болоравандаро фар? мекунанд. Бештар ХТ?-и болораванда маъмул аст.
Барои гузаронидани та?лил бо усули ХТ? ма?лул?ои 0,5-1%-и модда ё омехтаи модда?ои та?лилшавандаро дар ма?лулкунандаи тезбу?шавандаи ионизатсиянашаванда тайёр мекунанд.
Модда?ое, ки рангинанд, дар хроматограмма ба намуди до?и ало?ида мушо?ида мешаванд. Агар модда?ои беранг та?лил карда шаванд, вобаста ба табиати он?о рафтор кардан лозим аст. Баъзан ба сорбент люминофор илова кардан кифоя аст, ки дар пластинкаи хроматограф? бо нури УБ равшан кардашуда до??ои модда?ои та?лилшаванда мушо?ида карда шаванд. Дар ?олат?ои дигар ба пластинка реагент?ои махсус пошида мешаванд, ки бо модда?ои тад?и?шаванда пайвастаги?ои рангин ?осил мекунанд.
?олати до??о бо бузурги?ои Rf ва Rs тавсиф карда мешаванд.
Истифода. Аминокислота?о, асосан a-аминкислота?о, барои синтези сафеда?о дар организми зинда му?им мебошанд. Барои ин аминокислота?ои заруриро инсон ва ?айвонот бо воситаи ?изо, ки сафеда?ои гуногун дорад, мегиранд. Ин сафеда?о дар узв?ои ?озима то аминкислота?о та?зия мешаванд ва сипас аз он?о сафеда?ои барои организм зарур? синтез мешаванд. Вале аминкислота?оро бевосита барои таъмини организм истифода бурдан мумкин аст. Ин ?олат, ?усусан, барои ?ўрондани беморон пас аз ?арро?ии вазнин, бидуни иштироки узв?ои ?озима, ро?и ягона аст. Аминкислота?о чун модда?ои дорувор? дар тиб истифода бурда мешаванд (масалан глитсин ва кислотаи глутаминат барои муоли?аи касали?ои асаб, систеин барои муоли?аи касали?ои чашм ва гистидин барои муоли?аи захми меъда).
?осила?ои аминокислота?о барои синтези на??ои сунъ?, ба мисоли капрон, лавсан ва ?айра, истифода мешаванд.
Ало?аи генетикии a-аминкислота?о бо дигар синф?ои пайвастаги?ои органик?.
C2H6 C2H5Cl C2H5OH CH3CHO
CH3COOH Cl-CH2-COOH NH2-CH2-COOH
2. Аминкислота?оро инчунин аз карбо?идроген?ои бе?ад ?осил намудан мумкин аст:
C2H4 С2Н5ОН О О O
С2Н2 СН3-С СН3-С Сl-CH2-C ®
O
NH2-CH2-C
OH
Просмотр: 2315
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved