Дата: 2017-02-02
На?ша
1Бофтаи ассимилятсион?
2.Бофтаи ассимиляцион?.
3.Бофтаи захиракунанда
4.Бофтаи ?аво?
5.Бофта?ои гузаронанда
6.Ксилема аФлоэма (пустло?)
7.Бандча?ои зарфу нах?
8 Бофтаи механик?
Массаи асосии узи?ои растан? ва ?у?айра?ои зиндаи ба мубодилаи модда?о ?обилиятнок иборат мебошад. Он?о бо меристема?ои якум ва дуюми дар ?исм?ои гуногуни узв?о ?ой гирифтаг? ташаккул меёбанд. Массаи паренхимии ?у?айра?о, ки аз берун бо бофта?ои п?шиш му?офизат карда шудаанд бо бофга?ои механик? и?ота ва пайваста мебошад, дар бисёр ?олат?о ба ?у?айра?он ?удокунанда ва баъзан ?ангоми ?афс шудани ?илд ба ?у?айра?ои бофта?ои механики табдил меёбанд.Дар бисёр ?олат?о ?у?айра?ои паренхим? барои дигар бофта?о роли ёриди?анда мебозанд. ?у?айра?ои паренхим?, ки элемент?ои бофта?ои гузаронанда найча?о, трахеид?о ва найча?ои элакшаклро и?ота менамоянд, ?увваи макиш ва кашонандагии он бофта?оро пурз?р мекунанд. ?у?айра?ои паренхим? инчунин дар гузаронидани ?а- раёни модда?ои ?изо? иштирок менамоя?д. Баъзан ин ?у?айра?о ба ?у?айра?ои меристем? табдил меёбанд.
Паренхима (аз калимаи юнон? —бофтаи асос?)-ро бори аввал соли 1682 яке аз асосгузорони анатомияи растани?о Н. Грю барои маълум намудани ?у?айра?ои асосии танаи растани?о истифода бурда буд. Баъдтар ?. Сакс (с. 1860) тамоми бофта?оро ба категория тасниф кард: бофта?ои п?шиш, бандча ва асос?.
Вазифаи топограф?, морфолог? ва физиологии паренхима?о гуногун аст, ки ин таснифоти дахддори паренхима?оро муайян мекунад.
Вазифаи физиологии паренхима ?ам топография ва ?ам морфологияи онро муайян мекунад. Вобаста ба вазифа?ои гу- ногуни бофта?ои паренхим? паренхима?ои ассимиляцион?, фур?баранда, захиракунаида, обниго?доранда, ?авонига?доранда фар? мекунанд.
Бофтаи ассимиляцион?. ?у?айра?ои паренхимии дар ин ё он участкаи растани ?амъшударо, ки хлоропласт доранд, паренхимаи ассимиляцион? меноманд. Одатан ин паренхима дар барг, поя?ои алаф?о, дар ?у?айра?ои феллодерма, миа?ои хом, реша?ои р?изамини эпифит?о (гиё??ое, ки дар тана ва шоха?ои дарахтон ?ой мегиранд) ва дигар ?исм?ои растани ?амъ мешавад. Паренхимаи ассимиляциониро ани?тараш хлоренхим? меноманд. Зеро ?у?айра?ои ин бофта?о ?амеша хлоропласт ?осил мекунанд ва вазифаи фотосинтезро ба ?о меоранд. Номи сеюми паренхимаи ассимиляцион? паренхимаи фотосинтезкунанда мебошад.
?а?м ва шакли ?у?айра?ои хлорен?има дар узв?ои гуногун як хел нестанд. Шакли ?у?айра?ои хлоренхимаи барг?о ни?оят гуногун мебошад. Шакли аз ?ама па?нгардидаи он?о дарозр?я мебошад. Паренхимаи аз ин гуна ?у?айра?о иборат буда сутуншакл номида мешавад. Хлоренхимаи ?у?айра?ои гардаи дорои масофаи байни?у?айрага?оро паренхимаа исфанч? меноманд.
Дар барг?ои ?ара?ай хлоренхима аз ?у?айра?ои махсуси гирдаи пардааш чин-чин иборат аст. Ии паренхимаи чин-чин номида мешавад. Дар поя, мева ва дигар узв?о хлоренхима аз ?у?айра?ои гирда, гирдаи секун?а иборат аст.
Паренхимаи фур?баранда дар минта?аи м?якча?ои реша, дар зери эпиблема во?еъ аст. Ин ?у?айра?ои ?авони паренхимии п?стло?и аввалини реша мебошанд. Он?о ма?лули оби намак?ои минералиро, ки м?якча?ои реша ?аббида мегиранд, фур? бурда, онро ба элемент?ои обгузаронии дар цилиндри марказии реша ?ой гирифтаг? мекашонанд. ?у?айра?ои паренхимаи фур?баранда тунукдевор, гирда ё гирдаи серкун?аю дорои масофаи байни?у?айраги?ои калон мебошад, ки ба бе?тар кардани аэрацияи ?у?айра?ои зинда ёри мерасонад. Ин ?обилияти фур?барии ?у?айра?ои паренхимии п?стло?ро зиёд мекунад.
Бофтаи захиракунанда. Дар ?у?айра?ои растании он модда?ои органики: сафеда?о, рав?ан, ангиштоб, витамин?о ?амъ ва ниго? дошта мешаванд, ки дар процесси расиш ва иикишофи растан? хеле сарфакорона сарф мегарданд. Паренхимаи захиракунанда дар тамоми узв?ои растани мав?уд аст. Аммо вобаста ба навъи растани ин модда?о дар ?исм?ои муайяни растани ?ун мешаванд. Дар дарахтон ва бутта?о вазифаи паренхимаи захиракунандаро ?у?айра?ои паренхимии п?стло?, шуоъ?ои дилак, паренхимаи п?шиши поя, дар нав- да?ои ?авон ?у?айра?ои дилак адо менамоянд. Захираи модда?ои органикии тобистон ?амъ карда шуда, ба?ор ба сабзишу инкишофи му??а сарф карда мешавад. Модда?ои органик? дар паренхимаи пояи (дилак ва шуоъ?ои дилак) растани?ои дупалла ?ам гун шуда, ?исман гузошта мешаванд. Ин модда?о дар паренхимаи узв?ои махсуси бисёр алаф?ои чандинсола гузошта мешаванд, масалан, дар бехмева, пиёзак, муг?а?ои реша ва тана, танареша ва ?айра. Дар паренхимаи бехмеваи лаблабу ?анд —захираи зиёди сахароза, дар л?ндаи картошка — крахмал, дар л?ндаи георгана инулин ?амъ мешавад ва ?айра.
Дар паренхимаи мева?от, тухми?ои сершира захира?ои гуногуни ?иматба?ои модда?ои органики гузопгта мешаванд. Дар баъзе растани?о модда?ои захирав? ?атто дар барг?ои то?гул (бихи, себ) ?ун мешаванд. Аз барг?ои то?гули ин растани?о мураббо тайёр мекунанд.
Дар пареихимаи мева?ои сершира бештар ?анд?ои гуногун — сахароза, фруктоза ва глюкоза, инчунин витамин?ои гуиогуни ?иматба?ои модда?ои органик? гузошта мешаванд. донак?ои зайтун' модда?ои серрав?ан ?амъ мешаванд.
Дар намояндагони растани?ои якпалла паренхимаи захи- ракупанда дар тамоми тана, дар бисёр намуд?ои растани?ои бисёрсола ?атто дар бехмева ва бештар дар танареша ?ойгир мешавад.
Дар бисёр тухми?о барои захира кардани модда?ои органики бофта?ои махсуси паренхим? мав?уд аст, ки он эндосперм номида мешавад. Дар эндеспарми тухмии намуд?ои гуногуни растани?о модда?ои гуногун ?ун мешавад, ки барои навъи мазкури растани хос аст. Дар тухми гандум, шол?, ?ав ва гайра бештар крахмал, дар тухми нах?д, л?биё (тухмпалла) сафеда?ои ма?лулнашуда ва крах- мал, дар тухми канадона сафедаи ма?лулнашуда (дона?ои алейрон) ва рав?ан, дар тухми офтобпараст, кун?ит, чорма?з асосан рав?ани зиёд ?амъ мешавад.
Модда?ои захирави дар ?у?айра?ои паренхим? асосан дар шакли ма?лул ва ма?лулнашуда гузошта мешаванд. Крахмал, дона?ои алейрони ва дигар дона?ои протеин?, рав?ан ва модда?ои ма?лулнашаванда дар ситоплазмаи ?у?айра?ои паренхими зиёд захира карда мешаванд. Модда?ои ма?лулшавандаи захирав? аминокислота?о, амид?о ва дигар сафеда?ои ма?лулшаванда, ангиштоб?о витамин?о, таннин?о ?ам дар ситоплазма ва ?ам дар шираи ?у?айраи паренхимаи захиракунанда ?амъ мешавад. Баъзе ангишттоб?о, масалан, гемицеллюлоза, дар ?илди ?у?айра?ои паренхимии ?абати байни п?стло? ва дилак паренхимаи сари ?уворимакка ва ?айра гузошта мешаванд.
Бофтаи обниго?доранда. Вазифаи ин паренхима захира кардани об мебошад. Он дар растани?ои ?ой?ои хушк? (ксерофит?о) хеле па?н гардидааст. Паренхимаи хеле калон ?у?айрагии обниго?доранда дар тана ва барг?ои растани?о- суккулент?о (кактус, атана, алоэ, бисёр растани?ои ш?рзамин: солерос, анабазис, саксавули сиё? ва ?айра) дидан мумкин аст.
?у?айра?ои калони обниго?доранда дар барг?ои бисёр гиё??ои х?шадор вомех?ранд. Баъзан ?у?айра?ои яккалоиди- област?о ?ам об захира мекунанд.
?у?айра?ои паренхимаи обниго?доранда ситоплазмаи девори ва дар вокуола?о модда?ои лу?оби доранд. Модда?ои лу?оби дар ин ?у?айра?о роли му?ими биологи мебозанд, зеро он?о намиро ниго? дошта, сарфи онро ба тартиб медароранд.
Бофтаи ?аво? — аэренхима. Паренхимаи дорои масофаи байни?у?айраги?ои хеле зиёди инкишофёфта аэренхима ё худ паренхимаи ?авониго?доранда ё вентиляцион? номида мешавад. Аэренхима дар тана ва реша?ои растани?ои оби ва ботло?и, инчуиин дар барг?ои зериобии ин растани?о хеле нагз инкишоф ёфтааст. (Расми 22). Дар баъзе маврид?о ?у?айра?ои калони паренхими равон?о ташкил меди?анд ва дар байни он?о с?рохи?ои калони пур аз ?аво бо?й мемонад (камиши кул?). Дар дигар ?олат ?у?айра?ои на чандон калони паренхими ?амчун зан?ир ?ойгир шуда, с?рохии ?авоиро печонда мегиранд (решаи ?амиши одди).
Вазифаи аэренхима бофта?ои ассимиляциониро — бо оксиген, дар баъзе маврид?о барг?ои бисёр растани?ои хушкиро бо гази карбонат таъмин кардан аст.
Хулоса, дар организми растани, дар тамоми узв?ои он бофта?ои паренхими ?ойгиранд, ки вазифа?ои гуногуни физиологиро ба ?о меоранд. Аз ин сабаб топографияи паренхима?ои гуногуни ?атто дар доираи як узви растан? мав?уда вобаста ба вазифаи он муайян карда мешавад. Вале аз ?и?ати толограф? тамоми паренхимаи организмро аз р?и узв?о тасниф кардан мумкин аст: паренхимаи реша (аввалин ва дуюм), паренхимаи тана (аввалин ва дуюм), паренхимаи барг, мева, тухм ва гайра.
Бешуб?а вазифа?ои; физиологии паренхима?ои дар ?исм?ои гуногуни ?ар як узв ?ойгиршуда ?ам гуногун аст.
Структураи морфологии ?у?айра?ои паренхима низ гуногун аст ва ба вазифаи физиологии и?ро мекардагиаш мувофи? аст; Вале асоас он?о шаклан доира, секун?а ва баъзан дарозшакл мешаванд.
БОФТА?ОИ ГУЗАРОНАНДА Бофта?ои гузаронанда вазифаи ба тамоми танаи растан? гузаронидани модда?ои гуногуни ?изоиро, ки дар об ма?лул гардиданд, и?ро мекунанд. ?у?айра?ои бофта?ои гузаронанда мувофи?и вазифаи и?ро мекардагиашон шаклан зарфу найчамонанданд, ки он?о бо ?ам пайваста шуда, системаи зарфии растаниро ташкил меди?анд. Системаи зарфи аз ду бофтаи комплекси иборат аст: ксилема, ки об ва ма?лули обакии модда?ои минералии аз хок ?аббида мегирифтагиро мегузаронад ва флоэма — модда?ои органикиеро мегузаронад, ки онро худи растан? синтез кардааст.
Аз растани?ои сархасшаклон (папоротникшаклон) сар карда то растани?ои лучтухмон ва п?шидатухмон дар ?аракати модда?ои гизо? дар танаи растан? ин комплекси бофта?ои зарфу трахеядор ?ои асосиро ишгол менамоянд. Аз ин сабаб сархасшаклон,' лучтухмон ва п?шидатухмон ба гур??и васеи растани?ои зарф? дохил мешава?д.
КСИЛЕМА Ксилема калимаи юнони буда, маънои дилаки дарахт мебошад. Массаи асосии ксилема ва элемент?он ?абати байни п?стло? ва дилак, зарф ва иах?ои механик? иборат мебошад. Дар ксилема ?у?айра?ои паренхим? ?ам ?аст. Одатан ?амаи элемент?ои ксилемаро ба ду гур?? ?удо кардан мумкин аст: элемент?ои трахемали, ки трахиди?о, банд?ои зарф? ва элеменг?ои муштаки он?о', яъне элемент?ои нахиро дар бар мегиранд ва элемент?ои паренхим?, ки аз паренхимаи ч?б ва паренхимаи ш?ълаи дилак иборат аст.
Аз р?и пайдоиш кселемаи якумро меристемаи болои ва ксилемаи дуюмро камбия ташкил меди?ад. Ксилемаи якум дар навбати худ дар онтогонез мар?ила ба мар?ила аз протокселема ва метакселема?о ташкил меёбад.
Комплекси бутуни ксилема тамоми ?исм?ои растаниро бо об ва ма?лули обакии намак?ои минерал? таъмин мекунад, ки онро м?якча?ои реша ва хок ?аббида мегиранд. Ма?лули обакии модда?ои минерал? ва об аввал аз реша ба поя, баъд ба танаи шохахои пояю н?ги он ва барг?о равон мекашонад. Ин ?араёни «болораванда» мебошад.
Об барои растан? яке аз модда?ои зарури мебошад. Вай растаниро мунтазам бо оксиген ва гидроген таъмин мекунад. Ма?лулн обакии хок намак?ои минерал?-элемент?ое дорад, ки барои сохти танаи растан? зарур аст (нитроген, фосфор, калий, кальций ва гайра). Дар он микроэлемент?ои гуногун ?ам мавдуданд. Об барои реакция?ои гуногуни мубодилаи модда?о чизи му?име мебошад, расиш ва инкишофи растаниро таъмин менамояд.
Аввали ба?ор элемент?ои ксилема ба ?исм?ои сабзандаи растан?, ба му??а?ои расидаистода модда?ои зарур? мефиристонанд. Дар айни ?ол элемент?ои ксилема дар ?аракати модда?ои ортаник? — ?аракати шира, хусусан ?аракати ?анд (пасок?о), ичро мекунанд. Маълум аст, ки ?ангоми буридани танаи дарахт аз он шира мечакад. Ба ин тарз аз танаи баъзе дарахтон ?анд мегиранд. Инро дар аввали ба?ор ба амал баровардан мумкин аст. Аввали ба?ор дар ва?ти буридани ток ва дигар дарахтони мева ?ам шира мечакад. Ин ?о- дисаро «тиряи» растан? меноманд.
Элемент?ои асосии обгузаронандаи ксилема трахеид?о — ?у?айра?ои дорои деворча?ои бутуни к?ндаланг ва бандча?ои зарф? — трахея?о, яъне ?у?айра?ои дорои деворча?ои с?рохидори к?ндаланг мебошанд. ?ам бандча?ои зарф? ва ?ам трахеид?ои ч?бгардида вазифаи элемент?ои ксилемаро фаъолона ба ?о меоранд.
Трахид?о аз ?у?айра?ои дарози н?гтез иборатанд, ки к?ндаланги он?о пан?ара?ои н?гтези ин ?у?айра?оро ташкил меди?анд. Пан?ара?о то охири фаъолияти тарахеид, ки бандча?он муста?или ксилема мебошад, ниго? дошта мешаванд. Пан?араи к?ндаланги трахеид?о с?рох надорад, ва ?араёни об уреб мешорад. Ду намуди трехеидро фар? мекунанд: тра- хеид?ои зарфй, ки с?рохи?ои сершумори ?ошиядор ва нахи, ки микдори зиёди с?рохии ?ошиядор доранд. Дарозия ?у?айра?ои трахеиди 1—4 мм-ро ташкил меди?ад, ?ол он ки к?ндалангии он?о да?як ва садяки миллиметрро ?ам ташкил намеди?ад.
Трахеид?о аз бандча?ои прокамбияг? ташкил меёбанд. Баръакси тартиби ташаккули зарф?о трахеид?о дар ва?ти расиши якпа?л?й пайдо мешаванд. Як трахеиди ташаккульёфта бо н?ги тези худ, г?ё ба байни дигар трахеид?ои ташаккулёфта медарояд. Дар деворча?ои трахеид с?рохи?ои ?ошиядори бисёр пайдо мешаванд. Дар сархасшаклон ва с?рохи?о дар байни ?ой?ои холишудаи трахеид?о ?ой мегиранд. Чунон ки ?айд карда шуд, массаи асосии ксилемаи сархасшаклон ва лучтухм?оро трахеид?о ташкил меди?анд.
Дар п?шидатухм?о трахеид?о асосан дар ?силемаи якум ташаккул меёбанд.
Дар нати?аи с?рох кардани девора?ои к?ндаланги байни бандча?о зарф?о (трахея?о) ташаккул меёбанд.
Шикоф?ои дар байни бандча?ои зарф?о пайдошуда пер- форация?о номида мешаванд. Дар гирдогирди перфорация?о дар шакли чанбаракча бо?имондаи ?илди с?рох карда шуда ниго? дошта мешавад, ки он пластинкаи перфорационы ё тасмачаи перфорация дорад. Якчанд типи перфорацияро фар? мекунанд. Агар перфорацияро як тасмача и?ота кунад онро перфорацияи одди меноманд. Баъзан ?илд маълум намешавад.?удуди байни бандча?ои ало?ида тан?о аз р?и ?ои тангшавии бандча муайян карда мешавад. Одатан перфорация?ои одди дар деворча?ои к?ндаланг, ки ба кун?и рост ?ойгиранд, ташаккул меёбанд. Баъзан он дар деворча?ои к?ндаланги бо кун?и тез ?ойгирифта ташаккул меёбад. Дар ин ?олат?о дар байни бандча?о якто не, балки якчанд перфорасия?о ба ву?уд меоянд, ки як?оя перфорацияи сершумор-ро ташкил меди?анд.
Перфорасияи сершумор элатсшакл, ва ?айра мешавад. Агар дар пластинкии нерфорацион? с?рохи?ои бисёри хурди ботартиб мав?уд бошад он перфорацияи элакшакл номида мешавад.Бештар дар пластинкаи перфорацион? с?рохи?ои ?удо-гонаи дар шакли шикофи тан-гу тори р?и ?ам мав?уданд,боиси он ба зина?ои нардбон мошанди дорад. Ин перфорацияи нардбоншакл номидамешавад. Перфорация?ои нардбоншакл барои папоротнизки орлязк хос аст, ва дарнамояндатони растани?ои п?шидатухм ?ам вомех?рад.
Дар растани?ои с?занбарг,хусусан навъ?ои эфедра?о,типи перфорцияи ба ин намуд хос мав?уд аст. Ин перфорация?о с?рохи?ои доира дошта, бештар бетартиб, ба ?атори амуд? ?ойгиранд ин гуна тип перфорацияи эфедроид? номида мешавад.
Аз тип?ои номбаршуда перфорацияи нардбоншакл к??наю ?адимтарин буда, перфорасияи одди аз ?и?ати эволюцион? бештар инкишоф ёфтааст.
Дар баробари ташаккули перфорация?о девор?ои байни бандча?ои зарф?о кушода мешаванд ва ма?лули обак? аз н?ги реша ба воситаи поя то худи теппа ва барг озодона ?аракат мекунад. Онтогенези зарф хеле зуд ба амал бароварда мешавад. Дар муг?а?ои навакак кушодашуда элемент?ои ксилема ч?б гардида, модда?ои зиндаро гум мекунанд.
Тип?ои зарфча?о ва трахеид?о аз р?и характери се?абата ?афсшавии деворча?ои он?о муайян карда мешавад. Зарфча?ои ?ал?ашакл, спирал?, нардбоншакл, ну?ташакл, т?ршаклро фар? мекунанд. Дар деворча?ои зарф?ои ?ал?ашакл ?афсии ?ал?амонанди бо ?ам ало?анадоштаи пардаи дуюм пайдо мешавад. Дар деворча?ои (расми 24) зарфча?ои спирал? парда дар шакли лентаи спирали бори дуюм ?афс мешавад. Зарфча?ои ?ал?ашакл ва спирали ?аиш ва дароз шуда метавонанд. Он?о дар ?исм?ои расанда ва барг?о бисёранд. Зеро ба узв?ои расиш монеъ намешаванд. Дар деворча?ои зарф?о дар байни ?афсии ?ал?ашакл ва спирал? тип?ои гуногуни с?рох? ?ойгиранд.
Элемент?ои обгузаронии спирал? ва ?ал?ашакл дар тамоми растани?ои п?шидаггухм аввал дар конуси. сабзиш ташаккул меёбанд. Одатан протоксилема аз зарф?ои ?ал?ашакл ва спирал?, трахеид иборат мешавад. Ташаккули барвакти бандча?ои ?ал?ашакл ва спиралии зарф?о, бори аввал ташаккул ёфтани элемент?ои ксилем? дар тамоми растани?ои п?шидатухм мисоли равшани так- роршавии мар?ала?ои филогенез дар онтогенез мебошад. Баъдтар дар давраи ташаккули элемент?ои ксилемаи дуюм ?афсии спирал? ва ?ал?ашакл ба ?ам наздик шуда, типи дигар ?афсии дуюм ташкил меёбад, ки дар ин ва?т с?рохи?ои ?ошиядори дароз пайдо мешаванд. Ин с?рихи?о ба тарзи параллел дар зарф?о к?ндаланг ?ойгир мешаванд. ?ар як с?рохии ?ошиядор зинаи нардбонро ба ёд меорад. Ин гуна ?ойгиршавии с?рохи?оро с?рохи?ои нардбони ва зарфро зарфи нардбовшакл меноманд. С?рохи?ои нардбон? барои бисёр сархасшакл?о хос аст, вале он дар байни растани?ои гуногуни п?шидатухм ?ам вомех?рад.
Эволюцияи минбаъдаи с?рохча?о бо ро?и гирдашавии он меравад. Аз с?рохча?ои дарозр?яи ?ошиядори гирдаи с?рох?оящ ?ошиядор пайдо мешаванд, ки он?о ибтидои зарф?ои дорои с?рохча?ои р? ба р? ва ?атор-?атор мебошанд. Зарф?о дар трахеид?ои дорои с?рохча?ои нарлбонии р? ба р? ва ?атор-?атор ?аиш нестанд ва аз ин сабаб дароз кашида шуда наметавонанд.
Дар метаксилема ва ксилемаи дуюм зарф?оя опирал? ва ?ал?ашакл дучор намешаванд.
Зарфча?ои ?ал?ащакл, спирал? ва трахеид?ою элемент?ои трахеалии дорои с?рохча?ои нардбон? одд? ва ?адим? ?исоб мешаванд. Ксилемаи, растани?ои аввалию хушк? псилофит?о аз ?и?ати феллогени тан?о аз тархеид?ои ?ал?ашакл ва спирал? иборат буд, баъдтар ксилема?ои дорои с?рохча?ои нардбон? ва пас кснлема?ои р? ба р? ва ?атор-?атор пайдо шуданд.
Тип?ои трахеид, зарф?о ва ?осилшудаи растани?ои п?шидатухм хеле гуногунанд, ки ин аз инкишофи эволюциони он?о дахолат мекунад.
Элемент?ои паренхимии ксилема аз паренхнмаи дилак ва ?у?айра?ои паренхим?, ки бо ?атор?ои радиали то худи ма?зи реша ё поя ?ойгираад, иборат мебошанд.
Зарф?о ва трахеид?о одатан бо ?у?айра?ои зиндаи паренхим? и?ота шудаанд, ки он?о бештар ба ч?б табдил ёфта, вале модда?ои зиндаро ниго? медоранд. Ин паренхимаи ч?б мебошад. Го?о ?илди баъзеи он?о ни?оят ?афс шуда, ч?б мегардад ва ба ?у?айраи механик? —склереад (?у?айраи сангин) табдил меёбад. ?у?айра?ои паренхимаи ч?б трахея ва трахеад?оро и?ота намуда, ?увваи макидагирии он?оро зиёд мекунад.
Элемент?ои механикии ксилема барои тамоми растан? такяго? шуда, г?ё скелети дар он мав?уднабударо иваз мекунанд. Дар навбати аввали, худи элемент?ои обгузаронии ксилема — трахеид?о ва бандчахои зарф?ои дорои пардаи гафсу ч?бшуда хосияти механики доранд. Вале ми?дори зиёди обе, ки ба воситаи он?о мегузарад, боиси пайдошии такяго?и иловаги-арматура мешавад. Дар просесси эволюция намояндагони гуногуни растани?ои зарфдор такяго?и пурз?ри механикии сохташон ?архела пайдо кардаанд. Ин такяго??о дар байни зарф?о, трахеид?о ва ?у?айра?ои паренхими, дар атроф ё назди участка?ои ксилем? ва гайра ?ойгиранд.
Нах?ои механикии бисёр гиё??о ?удо ш?да, ксилемаро аз берун и?ота мекунанд ва г?ё ба?алаи механик? асоси муста?ками ксилемаро ташкил меди?анд. Ба?алаи механик? бисёр растани?ои якпалла ба ?ал?аи нах?ои механикии ксилема ва флоэмаро и?отакунанда табдил меёбад.
Трахеид?ои дорои с?рохча?ои на чандон зиёди намояндагони дарахтони п?шидатухм ?ам вазифаи механикиро ба ?о меоранд ва трахеид?ои нах? номида мешаванд. Дар процесси эволюция трахеид?ои нах? с?рохча?ои ?ошиядорро гум карда, ба нах?ои ?а?и?ии ч?бнахи либреформа (аз калимаи лотин?-лиф) табдил ёфтаанд. Чунин ном аз монандии нах?ои лиф? ша?одат меди?ад.
ФЛОЭМА (ПУСТЛО?) юнон?-п?стло?) модда?ои органик? (аминокислота?о, ангиштоб?о, равган, витамин?о ва гайра)-ро ба тамоми танаи растан? мегузаронад. Чунон ки маълум аст, ин модда?о дар барг?о ва дигар ?исм?ои сабзи растан? дар процесси фотосинтез-синтез шуда, баъд батамом? танаи растан? гузаронда мешаванд. Хусусан дар узв?ои сабзандаи растан? ?аракати интенсив? мушо?ида карда мешавад. Ин модда?о ?ам, ба бофта?ои захиракунандаи модда?ои органик? ва ?ам ба мева ва тухми пухтаистода расонда мешаванд.
Флоэма дар тана ва решаи растани?ои дулалла одатан дар п?стло? ?ойгир мешавад.
Аз р?и ва?ти пайдоиш флоэмаи якум (протофлоэма ва метафлоэма) ва флоэмаи дуюмро фар? мекунанд. Флоэмаи якум дар конус?ои сабзиш аз бандча?ои прокамбиягии меристема?ои боло ташаккул меёбад. Флоэмаи дуюм дар нати?аи фаъолияти камбия пайдо мешавад.
Баръакс ?араёни, «болобароянда»-и модда?о, ки ма?лули обакии намак?ои минералиро ба танаи растан? мегузаронанд, ?араёни модда?ои органик? «поёнфароянда» номида мешавад. Элемент?ои асосии флоэма найча?ои элакшакл, ?у?айра?ои ?амро?, паренхимаи флоэм? ва нах?ои механик? мебошанд. (расми 25).
Найча?ои элакшакл аз бандча?ои зарф?о бо он фар? мекунанд, ки он?о ?у?айра?ои зинда мебошанд. Девора?ои к?ндаланги найча?ои элакшакл чун элак с?рохча?о доранд. Аз ин сабаб элакшакл ном доранд. Дар бисёр ?олат?о девор?ои элакшакл дар деворча?ои дароз ?ам пайдо мешаванд. Дар ибтидо кайча?ои элакшакл аз ?у?айра?ои прокамбияг?, ки бо ?атор?ои дароз ?ойгиранд, ташкил меёбанд. Дар айни замон ?у?айра?ои модар? ба дароз? та?сим шуда, ?у?айраи ?амро?и найчаи элакшаклро ташкил менамояд. Баъзан ?у?айраи модина 2—3 бор та?сим мешавад ва дар ин ва?т дар назди як найчаи элакшакл 2—3 ?у?айраи ?амро? ба ву?уд меояд. ?у?айра?ои ?авои ?ам ба к?ндаланг? та?сим шуда 2—3 ?у?айраи ?амро?ро ташкил меди?анд, ки бо ?атори дароз дар рафторафти як найчаи элакшакл ?ойгир мешаванду Ин вазифаи найчаи элакшакл онро аз ?у?айра?ои му?аррарии зинда фар? мекунонад. Дар аввали ташкилёбии худ найчаи элакшакл цитоплазмаи девор?, ядро, вакуола ва пардаи тунук дорад. Дар баробари сар шудани вазифаи ?аёт? вай таранг кашидашуда, пардааш андак ?афс мешавад. Дар баробари сабзиши ?у?айрае, ки ба найчаи элакшакл табдил меёбад, пардаи ин таранг кашида мешавад ва дар ин процесс дар р?и с?рохча?о чок пайдо мешавад. Найча?ои элакшакли ташаккулёфта барои кашондани ма?лул?ои модда?ои орга- ник? ба?ри пайдоиши с?рох дар деворча?ои к?ндаланг ёр? мерасонад, то ки он?о ба перфорация?ои сершумори хурдтарин табдил ёбанд. Дар нати?а девораи элакшакл ташаккул меёбад.
Деворча?ои к?ндаланг дар он ва?т гафс мешаванд, он?о дар худ равшаниро бисёр акс кунонида яла??ос мезананд. Аз ин сабаб ин ла?за дар онтогенези найчаи элакшакл садафмонанд номида мешавад.
Протопласти ?у?айра, ки ба найчаи элакшакл табдил меёбад, аз нав ?ойгир мешавад. Ришта?ои плазмодесмагии ?у?айра?ои вертикал? пайваст шуда, ба воситаи с?рохии пайдошудаи девораи элакшакл ба н?г?ои плазменна пайваст мешаванд. ?араёни ма?лули модда?ои органикии ба воситаи найча?ои ?авони элакшакл дохилшаванда ба хусусияти физик?-химиявии ситоплазмаи он?о таъсири з?р мерасонад. Ядро ва лейкопласт?о ма?лул мешаванд, ?удуди байни цитоплазма ва вакуола бар?ам мех?рад, ?амаи он ба массаи ягонаи зинда табдил меёбад, ?аракати дохили?у?айрагии худи ситоплазма ?атъ мегардад. Ин ?олати ситоплазма денатурав? номида мешавад. Дар ин ва?т ситоплазма аз нимгузарондаг? ба ?олати гузаронандаи пурраи модда?ои органи к? ва ?айриорганик? табдил меёбад. Бо ?амин ташаккули найча?ои элакшакл асосан ба охир мерасад.
?у?айра?ои ?амро? вазифаи физиологии худро дар ало?аманд? бо найча?ои элакшакл и?ро мекунанд. Он?о аз як ?у?айраи меристем? якбора пайдо мешаванд. Дар ва?ти мурдани модда?ои зиндаи найчаи элакшакл ?у?айраи ?амро? ?ам мемиранд.
Паренхимаи флоэм? яке аз элемент?ои му?ими флоэма мебошад. Дар ?у?айра?ои бо реаксияи мубодилав? хеле хуб мегузарад ва модда?ои захирав? тез-тез ?амъ шуда меистанд: дона?ои крахмал, рав?ан, пайваста?ои гуногуни органик?, танкин?о, катрон (смола) ва ?айра. ?у?айра?ои аввалини паренхимаи флоэм? дарозшакл буда, бо найча?ои элакшакл параллел ?ойгир мещаванд.
Паренхимаи дуюми флоэм? ба ду системаи ?удо мешавад: вертикал? ва горизонтал?. Системаи горизонталии паренхимаи флозмаг? ва ш?ъла?ои флоэмии паренхима ташаккул мёёбад.
Дар таркиби флоэма?ои якум ва дуюм нах?ои механик? ?ам дохил мешаванд, ки он?о низ якум ва дуюм мешаванд. Дар байни ин нах?о тафовути муайяни морфолог? ву?уд дорад.
Схемаи онтогенези флоэмаро та?рибан чунин муайян кардан мумкин. Чун ксилемаи якум флоэмаи якум ?ам ба протофлоэма ва метафлоэма ?удо мешавад. Дар давраи интенсивона ба дароз? сабзидани узви растан? ?у?айра?ои аз ба?дча?ои прокамбияг? пайдошуда, ?исман элемент?ои протофлоэма ташаккул меёбанд. Ин ?у?айра?ои борик ба найча?ои элакшакл табдил меёбанд. Дар протофлоэма одатан ?у?айраи ?амро? ба ву?уд намеоянд. ?у?айра?ои дар найча?ои элакшакл ?удошуда дар?ол ядрои худро гум мекунанд ва дароз шуда наметавонанд. Элемент?ои -метафлоэма сонитар та?рибан ?ангоми ба дароз? сабзидани узв пайдо мешаванд. Кайча?ои. элакшакли дар метафлоэма ба ву?удомада ?у?айра?ои ?амро?ии фаъол доранд. Дар нати?аи инкишоф ёфтан ва фаъолтар гардидани элемент?ои метафлоэма бандча?ои протофлоэма летеризация мешаванд ва ё аз нав та?йирмеёбанд. Он?о дар растани?ои дупаллаг? тез-тез ба нах?ои механик? табдил меёбанд. Тафовути байни метафлоэмаи растани?ои дупаллаг? ва я?паллаг? аз он иборат аст, ки найча?ои элакшакл ва ?у?айра?ои ?амро? дар растани?ои дупаллаг? нагз инкишоф ёфта, он паренхимаи флоэм? дорад. Метафлоэмаи растани?ои якпалла дар шакли бандча?ои найча?ои элакшакли дорои ?у?айра?ои ?амро? ташаккул меёбад. Паренхимаи флоэм? дар ин гуна бандча?о мав?уд нест ё кам аст. Дар растани?ои якпалла баъзан протофлоэмае, ки тан?о аз найча?ои элакшакли ?у?айраи ?амро? надоштаг? иборат аст, аз участка?ои метафлоэма ?удо ?ой ме гирад. ?удуди байни прото ва метафлоэмаи растани?ои дупалла маълум аст. Метафлоэма дар растани?ои якпалла тухм, ?амчун бофтаи гузаронандаи фаъол мемонад. Дар он?о бофтаи дуюми пайдоиш ба ву?уд намеояд ва аз ин сабаб флоэмаи дуюм ташаккул намеёбад.
Дар растани?ои дупалла аз ла?заи сар шудани фаъолияти камбий флоэмаи дуюм ташаккул меёбад. То пайдоиши элемент?ои флоэмаи дуюм дар метафлоэма нах ву?уд надорад. Вале дар бисёр растани?ои дупалла дар баробари пайдоиши найча?ои элакшакл ва дигар элемент?ои флоэмаи дуюм элемент?ои метафлоэма мемиранд ва ба нахи ч?б? (скле- ринхим?) табдил меёбанд.
Просмотр: 2908
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved