Дата: 2016-12-01
Аб?му?аммад Илёс ибни Юсуф ибни Закии Муайид (1141, ша?ри Ган?а ?озира Кировободи Озорбой?он ?амон?о), шоир ва муттафаккир, яке аз устодони со?ибмактаби шеъру адаби форсу то?ик. Абумухаммад Илёс ибни Юсуф Закии Муайяд мутахаллис бо номи Низом? шоир ва мутафаккири бузург, бунёдгузори мактаби хамсанависи мебошад. ? соли 1141 дар ша?ри Ган?а таваллуд ёфтааст. Ган?а он ва?т маркази Озарбой?они шимол? буда, ша?ри бузургу тара??икарда ?исоб меёфт . Як гур??и адибону донишмандон дар он ?о ?амъ омада буданд. Мувофи?и маълумоти бисёр манбаъ?ои таърих? ва адаб? а?доди падарии Низомии Ган?ав? аз а?ли Куми Эрон будаанд. Модари шоир аз де?оти атрофи Ган?а ва ба ?авли худи шоир «раисаи курд » буд. Падари Низом? ва а?доди ? аз а?ли илм буданд. Шоир дар хурдсол? аз падару модар ма?рум гашт. Тарбия ва сарпарастии ?ро та?ояш Хо?а Умар ба ??да гирифт. Та?силаш пурра дар зодго?аш гузаштааст. Дар ом?хтани илм?ои гуногун Низоми к?шиши зиёд дошт. ? аз илм?ои замонааш фи??, калом, фалсафа, ?айъат, ?у?рофия, ну?ум, риёзиёт, тиб, кимиё ба?раманд гардида, аз ?авони ба шеър гуфтан о?оз намуд. Дар баробари донистани илм?ои замони худ, Низом? аз мероси бадеии Юнони ?адим, ёдгори?ои хаттии па?лав?, осори илмию адабии араб, таърихи хал??ои Кавкоз ва адабиёти форсу то?ик пурра огох буд. Вай адабиёти да?онии хал?и худ ва расму одоби насронию я?уд? ва па?лавиро хуб медонист. Илм?ои таби?, махсусан, тиб ва ну?ум (астрономия)-ро хуб аз худ карда буд. Умуман, Низом? аз илм?ои зиёде ба?равар буд. Аз ?амин сабаб, ?ро ?амчун донишманди ?амадон, яъне ?аким эътироф карда буданд. Зиндагии Низомии Ганчав? пурра дар Ган?а гузаштааст. Боре бо даъвати Тугралшо? ба Табрез сафар кард, вале дар он ?о фа?ат се р?з истода тавонист. ?аким Низом? умрашро берун аз дарбор, дар озодиву сарбаланд? гузаронидааст. ? бо шо?он робита дошта бошад ?ам, касеро мад? накардааст . ?аким Низомии Ганчавй соли 1209 дар Ган?а даргузашт. Холо дар болои турбати ? ма?бараи мухташаме сохта шудааст. Халки Озарбой?он нисбат ба Низом? ифтихор ва э?тироми бузург дорад. Дар Ган?а ва Боку ?айкал?ои мухташами Низом? гузошта шудааст. Низомии Ганчав? дар адабиёти ?а?он бо достонхои худ маш?ур аст. Тамоми осори ? ба форс? навишта шудааст. Ёдгории ?овидонаи Низом? «Хамса”-и ?ст, ки онро «Пан? ган?” низ меноманд. «Хамса” аз пан? достон иборат аст: «Махзануласрор «, «Хусрав ва Ширин”, «Лайли ва Ма?нун”, «?афт пайкар”, «Искандарнома”. Ин ма?муаи достон?о дар инкишофи минбаъдаи адабиёти Шар? ма?оми арзандае доранд ва боиси пайдоиши анъанаи ?амсасаро? гаштаанд. Хамса-и Низомии Ганчав? бо рангинии мазмун, тозагии санъат, гановати забон, пардози сухан ва ма?орати нигорандагии муаллиф маш?ур гардида, дар он масоили му?ими и?тимои ва ахло?? гузошта шудааст. Муаллиф мардумро ба к?шишу кор, илму донишом?з?, ?анимат донистани умр, покии ахло?, шарму ?аё, ?аки?атгуию нак?кори ва ?амхор? нисбати одамон тар?иб намуда, подшо?онро ба адолатпарвар? ва саховату раиятпарвар? ?идоят мекунад. Забони «Хамса” ни?оят бой , рангин , васеъ ва фа?мост . Низом? чун саррофи сухан дар истеъмоли калима?ои хушо?анг, ибораю таъбир?ои рехтаи хал?и ва маколу зарбулмасал?о ни?оят борикбин аст. Ин заркори?ои у муси?ият ва хушо?ангии достон?оро ба ву?уд оварда, хонданашро гуворо мегардонад. Низомии Ганчав? аз шоирони дорои мактаби адабии хос мебошад. Шоири инсонд?ст ва хал?парвари бузург бо осори гаронба?ояш дар ган?инаи маданияти ?а?он? са?ми калон гузоштааст. Замони зиндагонии Низом?, сарфи назар аз ноороми?ои феодал?, давраи шукуфони таърихи тамаддуни хал??ои Кавкоз, Эрон ва Осиёи Миёна буд. Дар асри XII дар Озарбой?он шоирони му?тадире чун Абулаъло Ган?ави , Изиддини Шервон?, Махастии Ху?анд?, Хоконии Шервон? зиста, дар Гур?истон Шота Руставелл?, дар Арманистон Нерсес Шнорал? зиндаг? ва э?од мекарданд. Низом? хусусан бо шоирони Ган?аву Шервон, хоса бо Ма?астии Хучанд? ?аробати маънав? дошт. Аввалин достони «Хамса» «Махзануласрор» аз 2260 байт иборат буда, соли 1176 э?од гаштааст. «Махзануласрор» асари фалсафиву ахло?? мебошад. «Хисраву Ширин» дуюмин асари «Хамса» буда, достони иш?иву ахло?? ва гуманист? аст. Низом? дар тасвири иш?и поку самим? ва вафодориву ?онфидоии ?ахрамони достон ма?орати баланди суханвар? ва э?одкори зо?ир карда, дар симои Фарход му?аббати бузургу заволнопазирро нишон додаст. Мунозираи ошкоро ва гуфтугуи ду нафар оши?, яъне Хусрав ва Фарход худ баёнгари неруи тавонои суханварии шоир мебошад:
Нахустин бор гуфташ, к-«аз ку?о??» Бигуфт: «Аз дори мулки ошно?». Бигуфт: «Он ?о ба санъат дар ч? к?шанд?» Бигуфт: «Анд?? харанду ?он фур?шанд». Бигуфто: «Иш?и Ширин бар ту чун аст?» Бигуфт: «Аз ?они ширинам фузун аст». Бигуфто: «Дил зи ме?раш кай куни пок?» Бигуфт: «Он га?, ки бошам хуфта дар хоб».
Достони сеюми Хамса – Лайлию Ма?нун соли 1188 таълиф шудааст. ?афт пайкар — и Низом? асари чоруми «Хамса» соли 1197 хотима ёфтааст. Достони панчум ва аз ?и?ати ?а?м аз ?ама бузургтарини «Хамса» — «Искандарнома» соли 1201 таълиф шудааст.
Низом?, ?ам аз Ган?а бикшо? банд, Гирифтори Ган?а то чанд? Чанд? Чу дур гарч? дар ба?ри Ган?а гумам, Вале аз к??истони ша?ри ?умам.
Падари Низом? Ган?ав? аз а?ли илм буданд. Модари ? аз де?оти атрофии Ган?а ба ?авли худи ? «раиси курд» буд. Низоми Ган?ав? аз хурди аз падару модар ма?рум гашт. Тарбия ва сарпарастии ?ро та?ояш Хо?а Умар ба ??да гирифт ва ба ? имкон дод, ки ? илм ом?зад. Та?сили Низоми Ган?ав? дар зодго?аш гузашт. ? дар ом?хтани илм?ои гуногун саъю к?шиши зиёде мекард. Зиндагонии Низоми Ган?ав? аз аввал то охир дар Ган?а гузаштааст. Дар му?аддимаи баъзе достон?ои худ вай якчанд байт дар наси?ати фарзанд э?од кардааст:
Он р?з, ки ?афтсола буд?, Чун гул ба чаман ?авола буд?. Ва акнун, ки ба чорда? расид?, Чун сарв ба ав? сар кашид?. ?офил манишин на ва?ти бозист, Ва?ти ?унар асту сарфарозист. Дониш талабу бузурги ом?з, То бе? нигарад р?зат аз р?з. Чун шер ба худ сипа?шикан бош, Фарзанди хисоли хештан бош. Мак?ш ба ?ар вара?, ки хон?, Ки он донишро тамом дон?.
Просмотр: 6098
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved