Дата: 2016-04-27
И?тисодиёти бозор? дар амали ?о?агидор? маф?ум?ои нав, ба монанди «мене?ер», «бизнес», «маркетинг», «лизинг» ва ?айраро ворид намуд ва ?адафи мо дар ин мавзўъ низ омўзишу тад?и?и яке аз ин вожа?ои ма?з ба и?тисоди бозор? ?ос- «мене?мент» мебошад.
Калимаи англисии «management» аввалтар аз ?ама, ?анўз дар Англия (асри XVII) дар со?аи ?арб? пайдо шуда буд ва онро ба санъати идора ва ё ром кардани асп то андозае шабо?ат додаанд. Тар?умаи вожаи «мене?мент» бо забони то?ик? «идоракун?» ё «мудирият» мебошад. Албатта, чунин тар?ума мазмуни онро ба пурраг? инъикос карда наметавонад, зеро мене?мент тан?о як ?исмати му?ими фаъолияти идоракун? дар фазои бозору бозоргон? ма?суб мегардад. Аз ин рў, маънои ?араёни идоракун? нисбат ба мене?мент васеътар буда на тан?о ба фаъолияти ?о?агидор?, балки барои ?амаи со?а?ои ?аёти инсон (идоракунии ?амъият, идоракунии система?ои техник?, идоракунии як давлати муста?ил ва ?.) дахл дорад. Мене?менту мене?ер бошанд ба фаъолияти ?о?агидории бозор? пайванд мебошанд.
Масалан дар лу?ати поягию тафсирии Оксфорд ба забони англис? мене?ментро ?амчун тарз, усули муомила бо одамон, ?окимият ва санъати идоракун?, ма?оми ро?бар? ва во?иди муъмур? маънидод намудаанд. Аммо дар китоби дарсии амрикои?о, ки барои истифодаи дониш?ўён тавсия гардидааст, мене?мент ?амчун ?араёни самаранок истифода намудани сарват?ои ме?нат?, модд? ва молияв? бо ма?сади ба даст овардани ?адаф?ои ташкилот зикр ёфтааст
?амин тавр, шар?у таъриф?ои гуногунро нисбати маф?уми мене?мент та?лил намуда ба хулоса омадан мумкин аст, ки мене?мент- ин як назарияти махсус ва шакли нисбатан муста?илонаи касбии фаъолият дар шароити ?о?агидории бозор? мебошад. Ин аз ро?бару мене?ерон дониши мукаммал, хулоса баровардан, асоснок намудан, ?унари та?лили ма?саду миссия, му?аррар намудани стратегияи инкишоф ва ро??ои ?алли вазифа?ои мушаххаси гузошташударо бо истифодаи о?илонаи ресурс?ои и?тисод?, а?лу хирад, ме?нати пурсамар ва бо тарзу усул?ои идоракун? хубтар таъсир расониданро талаб менамояд.
Агар мо ба мене?мент аз назари таърихи тара??иёти ?амъияти инсон? ба?о ди?ем, он го? онро ?амчун илму амали му?им ва санъату ма?орати идоракунии ?ос ба шароити и?тисоди бозор? шар? додан ба ма?сад мувофи? аст.
Аз тарафи дигар, мене?ментро ?амчун санъати идоракун? ба?о додан дуруст мебошад, зеро ?ар як кор?она (ташкилот)-и идорашаванда як системаи мураккаб ва кушод мебошад, ки ба самаранокии фаъолияти он омил?ои гуногуни му?ити берун? ва дохил? таъсир мерасонанд. Дар ин ?олат на ?ар як мутахассиси маълумотдор масъулияти идора намудани кормандон, ?абул кардани ?арор?ои зарур? идоракун? ва назорати и?рои он?оро ба зиммаи хеш мегирад. Аз ин рў, масоили му?ими фаъолияти кор?она ва тобеи онро ?ама?ониба омўхта, ро??ои баланд бардоштани самаранокии идоракуниро муайян кардан, дар ?а?и?ат манъату ?унари касбиро талаб менамояд.
?онунияти зикр гардида дар ?амо?анг? бо як ?атор принсип?ои пояг? ?араёни мене?ментро пурра, пурмазмун ва мунтазам мегардонанд.
Принсип?ои идоракун? дар и?тисодиёт ма?мўи тартиботи ро?барикунанда, ?оида?ои асос? ва меъёри рафтори кормандон мебошад, ки ма?омоти ин со?аи фаъолият дар як муддати муайяни таърих? истифода мебаранд.
Классикони назарияи идоракун?, аз ?умла А.Файол — 14-то, Г.Эмерсон – 10-то, М.Вебер ва Г.Форд тан?о 5-тог? принсип?ои идоракуниро пешни?од намуданд.
Ба ?отори принсип?ои асосии идоракун? ин?оро дохил кардан ба ма?сад мувофи? мебошад:
1.Принсипи идоракунии илм?. Идоракунии и?тисодиёт бояд талаботи ?онун?ои и?тисод?, ?онунияти умум? ва ?оси мене?мент, дастовард?ои нави илм? ва та?рибаи муфиди идоракунунии самарабахши ?ори?? ва миллиро пурра ва ?ама?ониба ба эътибор гирад ва ба он?о беш аз пеш такя намояд;
2. Принсипи демократии идоракун? ба раванди иштироки васеи кормандони зина?ои поён? дар ?араёни идоракун? заминаи боэътимод мегузорад;
3. Идоракун? дар асосипринсипи комплекс? ба ро? монда мешавад, яъне кулли зина?о ва самт?ои асосии идоракун? як системаи кушодро ташаккул меди?анд;
4. Принсипи системнок? маънои онро дорад, ки объекти идорашаванда ?амчун низоми мураккабу та?йирёбанда аз рукн?ои таркибии ало?ида, вале бо ?ам ало?аманд иборат мебошад;
5. Принсипи дар асоси на?шаю барнома?ои пешак? тар?езишуда пеш бурдани фаъолиятро дар зинаи поёнии идоракунии и?тисодиёт- кор?она ва итти?одия?ои он?о талаб менамояд. На?ши ин принсип дар шароити и?тисоди бозор? дар оянда боз ?ам баланд ?о?ад шуд;
6. Принсипи ма?саднок будани идоракун? гузориши масъала?ои ма?саддорро та?озо менамояд. Стратегия, ма?сад ва вазифа?ои мушаххаси идоракун? бояд ами?у дуруст му?аррар шаванд ва ?алли он?о низ ба ?а?и?ат ва амали муосири ?о?агидор? мусоидат намояд.
7. Ма?сад?ои идоракунии самарабахш бояд бо имконият?ои ?о?аг?- ресурс?ои и?тисод?, яъне омил?ои асосии он — захира?ои модд?, ме?нат?, молияв? ва ?обилияти со?ибкор? ало?аманд гардонда шавад;
8. Принсипи ?удонопазири идоракун? ин интизом аст. Ин принсип ба ?амаи зина?ои идоракун?, бахусус ба идоракунии кормандон бештар аст. Интизоми ме?нат ва и?рои сари ва?тии супоришу ў?дадори?о барои ?ар як корманд ва кор?онаю со?ибкор чун обу ?аво шарт ва зарур мебошад;
9. Принсипи ?авасмандгардонии модд? ва маънав? — му?имтарин принсипи идоракун? буда, истифодаи амалии он барои ноил шудан ба рушди устувори и?тисод?, баланд бардоштани сат?и самаранокии фаъолияти ?о?агии кор?она?о таъсири мусбат мерасонад;
10. Принсипи самаранокии идоракун? маънои онро дорад, ки таносуби байни даромад ва харо?оти идоракун? бояд мусбат бошад.
Хулоса, татби?и амалию як?ояи принсип?ои дар боло зикршуда ба баланд бардоштани сат?и самаранокии идоракунии и?тисодиёт ва зина?ои гуногуни он таъсири мусбат мерасонад.
Функсия?ои мене?мент новобаста аз со?аи и?тисодиёт, сохтори ташкилии идоракун?, шакл ва намуди кор?она ?амеша дар ало?аи ногусастании байни?амдигар? ва бо нияти самаранок намудани фаъолияти кор?она истифода мешаванд.
Бояд ?отиррасон намуд, ки дар китоб?ои дарс? ва адабиёти илмии мене?менти муосир нисбати функсия?о ва ?узъи?ти асосии он?о фикру андеша?ои гуногун ба назар мерасанд.
Дар ин бобат, яке аз поягузорони назарияи идоракунии илм?, олими фаронсав? А. Файол ба ?атори функсия?ои идоракун? асосан на?шагир?, ташкил?, фармонди??, ?амо?ангсоз? ва назоратро дохил кардааст.
Олимони амрико? Г.Кунк ва С.Доннел бошанд на?шагир?, кор бо кадр?о, ро?бар? ва назоратро функсия?ои поягии мене?мент шуморидаанд. Чунон, ки мушо?ида мегардад, он?о ба ?айр аз функсия?ои на?шагирию назорат, боз вазифа?ои дигар — кор бо кадр?о ва ро?бариро илова кардаанд.
Мескон М.К., Алберт М, ва Хедоури Ф.- муаллифони китоби дарсии «Асос?ои мене?мент», ки аз забони англис? ба рус? тар?ума шудааст, чунин функсия?ои му?им — на?шагир?, созмонди??, мотиватсия ва назоратро номбар кардаанд.
?амаи функсия?ои номбар гардидаи мене?мент барои кор?онаву ташкилот му?им мебошанд. Аммо, дар байни он?о функсияи на?шагир? мав?еи асос? дорад, зеро функсия?ои дигари мене?мент — ташкил, мотиватсия ва назорат ба и?рои на?ша?ои му?арраргардидаи ташкилот нигаронида шудаанд.
На?шагир? ?амчун функсияи му?ими мене?мент амали пешгў? ва асоснок намудани ма?саду мароми кор?она ва ро??ои афзалиятдору камхар?и ба даст овардани онро та?озо менамояд. Дар шароити амал? муносибат?ои бозор? ин гуна амалиёт бешак дар сат?и зинаи поёнии и?тисодиёт — кор?она?о пурзўр гардида, мав?еи он торафт устувор мегардад.
Просмотр: 4092
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved