Дата: 2016-04-22
Назорати бонки дар ча?он зиёда аз 100 сол ин чониб вучуд дорад ва пеш аз хама дар Иёлоти Муттахидаи Амрико ва Аврупо амали мегардид. Дар мамлакат?ое, ки акнун ру ба таракки оварда вориди иктисоди бозори гаштаанд ва инчунин кишвар?ое, ки ба ин бозор дохил шуда истодаанд накши ин назорат дар низоми бонки ва иктисодиёт дарк гардида, рох?ои он такмил ва ин назорат пурзур карда истодаанд.
Назорати бонки ба маънои пуррааш низомест, ки Хукумат барои таъмини фаъолияти босуботи бонк?о истифода мебарад.
Ин назорат бояд дар назди худ максад?ои муайянеро тавре гузорад, ки барои хамаи истифодакунандагон ва алалхусус кормандони идора?ое, ки сиёсати иктисодии мамлакатро муайян менамоянд ва ононе, ки назорати бонкиро дар амал татбик мекунанд фахмо бошад.
Дар назди тамоми низоми назорати бонки ду масъалаи асоси меистад:
-якум, гарави системаи бонкии босубот ва мусоидати бонк?о барои рушди икгисоди мамлакат;
-дуюм, химояи амонатгузороне, ки маблаг?ои пулии муваккатан озоди худро дар бонк?о нигох медоранд. Аз ин ру масъала ба миён меояд, ки назорати бонки барои мамалакат ба кадом андоза зарур аст?
Дорандаи чоизаи Нобел Чон Хикс гуфтааст, ки «Пул механизм нест, балки яке аз институт?ои барчастаест, ки башарият ба вучуд овардааст». Аз он даврае, ки интишори пул ба зиммаи Бонк?ои милли (маркази) гузошта шудааст, он?о дар идораи институти пули накши марказиро бози мекунанд. Бонки милли (маркази) масъала?ои дар?осту пешни?од ба пул ва танзими фаъолияти бонк?оро идора менамояд. Пул на тан?о омили хисобгири, фишанги мубодила (М-П-М) ё андозаи арзиш аст, балки ухдадори?ои молиявии системаи пулию карзи, монанди Бонк?ои милли (маркази) ва тичорати мебошад.
Зеро пул дар асл ин ухдадории пардохти маблаг?ои хисоби муштариён мебошад ва дар сурати ба бонк мурочиат намудани муштари, бонк бояд маблаги дар?остшударо бипардозад.
Дар хар сурат бонк бояд хангоми пардохти маблаг?ои пули, ?олати хисоби муросилотии худро устувор нигох дорад ва аз хисоб ба изофапардохт рох надихад. Бонки милли (маркази) дар навбати худ хисоби муросилотии бонк?ои тичоратиро назорат мекунад.
Бонк?ои тичорати дар чараёни фаъолияти худ пасандоз?ои шахсони хукуки ва вокеиро чамъ ва барои додани карз?о истифода мебаранд. Ин бонк?о маблаг?ои пулиро ба воситаи нашр ва фуруши когаз?ои киматнок низ чамъ намуда ба муштариён кирз?ои дарозмуддат ва кутохмуддат медиханд. Бонки милли (маркази) дар чараёни назорати худ дурустии додану ситонидани ин карз?оро назорат мекунад. Бо ин назорат корманди шуъбаи назоратии Бояки милли (маркази) самти истифодаи захира?ои карзии бонк?ои тичоратиро тафтиш намуда, сахми он?оро дар рушди иктисодиёти мамлакат муайян менамояд.
Сабаб?ои асосии зарурияти танзими фаъолияти бонк?ои тичорати иборат аз он аст, ки пардохт?о дар ?очагии халк, ба воситаи он?о сурат мегирад ва он?о механизми пардохт?оро дар ?очатии халк ташкил медиханд. Аз таъмини муътадили низоми пардохт, харакати маблаг?ои пули ва суръати гардиши восита?ои гардони кор?она?ои соха?ои ?очагии халк вобастаги дорад. Суст шудани гардиши восита?ои гардони кор?она?о боиси кам шудани мачмуи махсулоти чамъияти ва даромади милли мегардад ва ин такозо менамояд, ки фаъолияти бонк?о танзим карда шавад.
Назорати бонки тамоми системаи бонкиро бояд дар бар гирад, зеро пешгири кардани норасои?о дар як бонк боиси фаъолияти муътадили бонк?ои дигар мегардад.
Умуман, системаи пардохт?о бояд тавре ба рох монда шавад, ки ба осони танзим гардад, аз нуктаи назари иктисоди самаранок бошад ва дар шароити иктисоди бозори илочи ба зуди танзим карданро дошта бошад.
Вазифаи дигари назорати бонки он аст, ки байни бонк?о ракобат ташкил дихад, то ки маблаг?ои пули ва кудрати иктисоди дар дасти як ё ду бонк чамъ нагардад.
Вазифаи навбатии назорати бонки баланд бардоштани самаранокии фаъолияти бонкист. Аз самаранокии ин фаъолият сатхи болоравии иктисодиёти мамлакат вобастагии зиёд дорад,
Назорати бонки боз бояд ба он равона карда шавад, ки риоя намудани дастуруламал?ои меъёриро хаматарафа санчад, то ки он?оро бонк?ои тичорати дар чараёни фаъолияти худ истифода ва риоя намоянд.
Харчанд дар ин мавзуъ мо маф?уми «назорати бонкиро» истифода намудем, дар ин чо тамоми назорати пули ва молияви дар назар дошта мешавад.
Ташкили назорати бонки дар хар мамлакат мувофик ба сиёсати иктисоди ва пулию карзие, ки дар он мамлакат амал мекунад, сурат мегирад. Дар аксарияти мамлакат?о назорат тахти рохбарии Бонки милли (маркази), дар баъзе давлат?о тахти рохбарии Вазорати молия ё ки бо рохбарии як ташкилоти назоратии мустакил амали мегардад.
Бонки милли (маркази) ?астаи (ядрои) асосии системаи молияви ба шумор меравад ва конун?ои мавчудае, ки ба фаъолияти вай тааллук доранд, уро водор месозанд, ки аз болои фаъолияти бонк?о назорати доими барад, аз ин ру ин назорат яке аз вазифа?ои бевоситаи он мебошад.
Дар баъзе мамлакат?о Вазорати молия барои назорати низоми молияви ва бонки таваччухи зиёд зохир мекунад ва ?о?они он аст, ки тамоми назоратро тахти ихтиёри худ гирад. Аммо ин тамоман нодуруст аст, зеро бонк муассисаест, ки чараёни фаъолияташ хусусияти ?ос дорад ва кормандони Вазорати молия барои тафтиши фаъолияти бонк ба мушкили?ои зиёде дучор меоянд. Бинобар ин, дар мамлакат?ои мутаракки назорат аз болои фаъолияти бонк?оро Бонки милли (маркази) анчом медихад.
Ташкилоти мустакими назорати яке аз хамохангсози назорати бонки буда, на тан?о системаи бонки, балки системаи молиявиро низ назорат карда метавонад. Ин гуна ташкилот бояд дар назди Президент ё Парламенти мамлакат созмон дода шавад.
Тачрибаи мамлакат?ои ча?он нишон медихад, ки тафтиши фаъолияти системаи бонкиро Бонки милли (маркази) бехтар ва самараноктар мегузаронад. Зеро фаъолияти бонкро корманди бонк бехтар медонад ва назорат низ амиктар ва пурмахсултар мегардад.
Дар ?олате, ки назорат аз тарафи Бонки милли (маркази) сурат мегирад ин амал ба ухдаи яке аз мудирият?ои бонк гузошта мешавад, ки вай назоратро бо дастури Раис ё Раёсати Бонки милли (маркази) анчом медихад.
Бояд гуфт, ки мудирияти Бонки милли (маркази), ки чунин назорат мебарад бояд дорои хукук?ое бошад, ки аз натича?ои назорат чора?ои зарури андешида тавонад. Имруз додани ичозатнома (литсензия) барои гузаронидани амалиёт ба бонк?ои тичорати тавассути ин мудирият сурат мегирад ва ин мудирият дар ?олати муайян намудани норасои?о дар фаъолияти бонк?ои тичорати ичозатномаро баргардонида мегирад ва ба ин бонки тичорати барои бартараф намудани норасои?ои мавчуда мухлат муайян менамояд. Баъди ислохи норасои?о ба бонки тичорати ичозатномаро дубора бармегардонад.
Мудирияти назорати бонки боз бояд дорои хукук?ое бошад, ки вазифаи назоратро бемамониат ичро карда тавонад.
Назорати бонки аз тарафи Хукумат ба он равона мегардад, ки амалиёти бонк?оро каме хам бошад танзим намояд. Ин тавассути додани ичозатнома; талабот ба сармояи кофи; назорати тавонои; захира?ои хатми дар Бонки милли (маркази); риоя намудани меъёр?о ва ни?оят гузаронидани назорати бонки сурат мегирад.
Корманди Бонки милли (маркази), ки аз руи фаъолияти бонки тичорати назорат мебарад ичрои талаботи дар боло зикршударо тафтиш менамояд.
Маълумоти мудирияти назорати бонки бояд доимо ба иттилои Раис ва раёсати Бонки милли (маркази) расонида шавад, то ки аз натича?ои он хулоса?ои даркори бароварда, барои бехтар намудани фаъолияти бонк?ои чудогона чора?ои зарури биандешанд. Агар зарур бошад барои танзими фаъолияти системаи бонки дастуруламал?о тартиб диханд ва ба бонк?о фиристанд, то ки он?о дар чараёни фаъолияташон мувофики ин дастуруламал?о амалиёт гузаронанд ва камбуди?ои мавчударо ислох намоянд.
Назорати бонки дорои усул?ои ?оси худ аст. Назорати бонкиро дар асоси маълумоти бонк низ мегузаронанд. Бонк?ои тичорати хисобот?ои молиявии худро, ки ширкати аудитори санчидааст, хар сол тавассути васоити ахбори умум нашр карда, аз натича?ои дар давоми сол ба даст омада, сахмдорон ва амонатгузоронро шинос менамоянд. Ин хам як шакли назорат аст, зеро мутахассисон ва олимон ин нишондод?оро омухта ба кори бонк ба?о медиханд ва чихати бехтар намудани фаъолияти бонк маслихат?о пешни?од менамоянд.
Хар бонк худаш бояд аз болои фаъолияти шуъба?ои худ назорати бонки барад ё аудитор?оро ба ин кор сафарбар намояд. Дар ?олати тавассути аудитор?о гузаронидани тафтиш бояд сирри дохилии бонк хифз гардад.
Дар масъалаи гузаронидани назорати бонки доштани ваколати пурра яке аз масъала?ои асоси ба шумор меравад, яъне Бонки милли (маркази) бояд ба кадом андоза аз болои низоми бонки назорат анчом бидихад. Дар бораи гузаронидани назорати бонки аз тарафи Бонки милли (маркази) ду назария вучуд дорад. Мувофики назарияи якум, назорат факат аз болои фаъолияти бонк?ое сурат мегирад, ки ба воситаи он?о хар хел пардохт?о анчом дода мешавад. Мувофики назарияи дуюм, Бонки милли (маркази) бояд хамаи тараф?ои фаъолияти системаи молиявии бонк?ои са?омию тичорати, аз чумла бозори ?оричи, бозор?ои сармоя, инчунин интишор ва фуруши когаз?ои киматнокро назорат намояд.
Истифодаи назария?ои зикршуда дар мамлакати чудогона вобаста ба фалсафаи назорати бонки дар ин мамлакат сурат мегирад ва ба малакаи кормандони умури назорати бонкии Бонки миллии (марказии) он вобастаги дорад.
Дар Чумхурии То?икистон мувофики Конун «Дар бораи Бонки миллии То?икистон», назорати бонки ба ухдаи Бонки миллии То?икистон гузошта шудааст. Мувофики ин Конун Бонки миллии То?икистон барои амали намудани вазифа?ои худ дар сохаи танзим ва назорати бонки, тафтиши бонк?о ва ташкилот?ои молиявии гайрибонки ва бахш?ои он?оро анчом медихад, ба он?о оид ба бартарафсозии норасои?ои дар фаъолияташон ошкор кардашуда дастур?ои ичроишашон хатми медихад ва нисбат ба вайронкунандагони коида?ою конунгузории мамалакат табир?о меандешад.
Намояндаи Бонки миллии То?икистон ё бо супориши он ширкати аудитории мустакил назорати бонки мегузаронад, ки вай хукук дорад хисоботи молияви ва дигар асноди бонкиро тафтиш намояд ва дар ?олат?ои зарури нусхаи хуччат?ои дахлдорро бигирад.
Дар сурате, ки бонк ё дигар ташкилоти молиявии гайрибонки талаботи конун?ои чумхури, санад?ои меъёри ва амрнома?ои Бонки миллии То?икистонро риоя намекунад ва дар мухлат?ои мукарраршуда, ахбор пешни?од намесозад, ахбори нопурра ва носахех пешни?од менамояд, Бонки миллии То?икистон хукук дорад аз бонк ё дигар ташкилоти карзии гайрибонки бартараф намудани норасои?ои ошкоршударо талаб кунад, ба микдори то як фоиз аз андозаи сармояи оинномавии хадди акалли он чарима ситонад, ё гузаронидани амалиёти чудогонаро ба мухлати то шаш мох ё дигар мухлат махдуд созад.
То бархам додани бонки са?омию тичорати, Бонки милли (маркази) чора?ои заруриро оид ба ислох кардани фаъолияти ин бонк ё ташкилоти молиявии гайрибонки меандешад. Яке аз ин чорачуи?о таъин намудани маъмурияти муваккатй (мудири муваккати) аст. Мудири муваккати барои идора намудани бонк ва ихтиёрдории амволи он дар сурати мавчуд будани як ё якчанд ?олат?ои зерин таъин карда мешавад:
Дар ?олате, ки бонк гайри кобили пардохт бошад, яъне бонк аз ухдаи ичрои талаботи амонатгузорон ё пардохти ухдадори?ои худ баромада натавонад, арзиши пассив?ои он аз арзиши актив?ояш зиёд бошад;
Бонк ба таври дигар, дар ?олат?ои хатарнок ё гайри муътадил карор дорад.
Ба мудири муваккати хамаи ваколат?о, аз чумла нисбати актив?ои он, ки раиси бонк ва мудирон доранд, дода мешавад ва хамаи ваколат?ои он?о худ аз худ боз дошта шуда, ба тартиби мукарраркардаи Конун ба мудири муваккати дода мешавад.
Мудири муваккати баъди таъин шуданаш фавран бояд чунин тадбир?о андешад:
а) дар хамаи уток?ои кории бонк оид ба мукаррар шудани маъмурияти муваккати бо зикри таърих ва вакти таъин шудани ин маъмурият эълон?о овезад;
б) хамин гуна эълон?оро дар махалли мавчудияти бонк бо воситаи ахбор ё дигар навъи му?обирот ба иттилои муштариёни бонк расонад:
в) ба Бонки милли (маркази) аз ичрои ин кор?о дар мухлати се руз хабар дихад.
Баъд аз анчоми ин кор?о мудири муваккати оид ба идора кардани бонк чанд кори дигарро низ бояд ба анчом расонад, яъне баъзе аз рохбарони бонк ё кормандони онро аз кори бонк барканор созад. Хамаи кулф?оро иваз намояд, коди компютер?оро тагйир дихад ва дигар кор?ои заруриро барои бемамониат ичро намудани вазифааш анчом дихад.
Мудири муваккати баъди таъин шуданаш дар давоми панч руз оид ба вазъи молияви ва пешомади бонк ба Раёсати Бонки милли (маркази) хисоботи хатти пешни?од мекунад. Дар рафти тахдили пешомади бонк мудири муваккати тавозун?ои (баланс?ои) намунави тайёр намуда, руйхати норасои?ои мавчударо тартиб медих.ад.
Баъди гирифтани хисоботи мудири муваккати Раёсати Бонки милли (маркази) яке аз карор?ои зеринро кабул мекунад:
а) агар хисоботи мудири муваккати боз?онда гирифтани ичозатномаи (литсензияи) бонкиро тавсия кунад, Бонки милли (маркази) ичозатномаи бонкиро боз?онда мегирад, мудири бархамдихии бонкро таъин мекунад ва дар бораи бархамдихии бонк амр медихад;
б) агар хисоботи мудири муваккати накшаи баркарор кардан ё дигаргунсозии сохтори бонкро талаб кунад, мувофики тартиботи муайяншуда Бонки милли (маркази) ё накшаи пешни?одшударо рад карда, сабаб?ои бад шудани онро нишон медихад ва ё накшаи пешни?одшударо бо тагйироту илова?о аз руи салохдиди Раёсат тасдик мекунад ва ба мудири муваккати ичро намудани накшаро супориш медихад.
Агар Раёсати Бонки милли (маркази) ба бархамдихии бонк амр дихад, мудири бархамдихи таъин мекунад. Мудири бархамдихи:
1. Баъди таъин шуданаш якбора вориси хамаи хукук?ои мудири муваккати мешавад ва хамаи амалиёти бонкиро катъ мекунад;
2. Хамаи чора?ои заруриро барои ошкор кардани тамоми актив?о ва амволи бонк меандешад.
Ин гуна чорабини?о ин?оянд:
а) тахияи руйхати актив?о ва амволи бонк, ки кобили бархамдихи мебошанд ва тайёр намудани нусха?ои чунин руйхат барои шинос намудани ахли чамъият;
б) баъди як муддати муайяни шинос шудани ахли чамъият бо ин руйхат, ба фуруш ва ё таксимоти актив?о ва амволи бонк шуруъ мекунад;
в) ба хар муштари, ки моликияти вай дар ихтиёри бонк карор дорад, барои баргардонида гирифтани он хабар медихад ва талаботи он?оро мувофики дастуруламал?ои мавчуда конеъ мегардонад ва гайра.
Мудири бархамдихи, дар давоми се хафта пай дар пай дар рузнома?ои ба хамаи махал?ои а?олинишин пахншаванда, ки дар он чо шуъба?ои бонк амал мекарданд, дар бораи бархамдихии бонк огахинома чоп мекунад. Баъд аз он тартиб ва навбати пардохти талаботи муштариёни бонкро омода сохта, аз хисоби захира?о ва фуруши амволи бонк талаботи муштариёнро конеъ мегардонад.
Просмотр: 5584
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved