Дата: 2016-04-11
1. Шароит?ои ташаккули зубдагони сиёс?.
2. Вазифа?ои зубдагони сиёс?.
3. Навъ?ои зубдагони сиёс?.
Ба ?е? кас пўшида нест, ки аз рўзи шинохти инсоният худро ?амчун ву?уди со?иба?лу со?ибзав? ?омеаи вай ба ду гурў?и одамон ?удо шудааст. Ба гурў?и аввал ашхоси ало?идаи чусту чолок ва ?унарманду доно ва ба гурў?и дигар одамони миёназав?у ?унар мансуб будаанд. Аз ?амон давр сар карда, шахсони бо зав?у ?унар, чусту чолок дар байни аксарияти мутла?и а?ол? со?ибикром буда, омма?о нисбаташон ?ар гуна хусусият?ои фав?улоддаро молик медонистанд.
?амин таба?аи ками а?ол? о?иста-о?иста дар байни хал? обрўю эътибори хоса пайдо намуда, гурў?и и?тимоии махсуси одамонро ташкил намуд. Баъдан аз ?исоби ?амин гурў? пешвоён ва дигар ашхоси дар ?аёти ?амъиятиву и?тисод? ва фар?ангию сиёсии ?омеа на?ши бештар мебозидаг? шудаанд. Бо мурури инкишофи а?лу заковати инсон ин гурў?и кам ба ин ё он навъ аксари а?олиро бо ро?у равиши мадан?-ахло?? ?идоят мекардаг? шуда, ма?з ?амин гурў? сабабгори та?сими ме?нат дар ?амъият, хусусияти махсус пайдо намудани ме?нати ?исмонию фикр? гардид.
Минбаъд, аз рўи э?тиё?и инкишофи ?амъият ва вобаста ба со?а?ои гуногуни ?аёти ?амъият? аз дохили со?иба?лону со?ибзав?они со?а?ои мухталифи зиндаг? одамони боз камтаре дорои сифат?ои болотару волотар ташаккул ёфта, аз тарафи на тан?о доираи одамони ба як навъи фаъолият сару кор дошта, балки аз ?ониби дигар таба?аю гурў??о эътироф мекардаг? шудаанд.
?амъият ба гурў?и ?окимон ва тобеъон та?сим гардид. Дар навбати худ аз ?исоби а?ли за?мати дара?а?ои гуногун шахсони ало?ида бо ягон хусусияти зе?нию равон?, фар?ангию ?исмон? афзалиятдошта ба назар бештар намудор гашта, дигаронро ба сўи худ мекашанд ва боиси эътирофи умум мегарданд. Дигар хел карда гўем дар ?омеа зарурияти ?алли масъала?ои мушаххас ба ?айси селексионер баромад намуда, со?иба?лони бозаковату бофар?анг ?усту чолок ва далеру шу?оъро аз байни омма ?удо месозад, ки баъдтар он?о зубдагонро ташкил меди?анд. Зубдагон бошанд дар ?ама со?а?ои ?аёти ?амъият? ва ?атто олами ?ино пайдо шуда, боиси эътирофи атрофиёнашон мегарданд. Аз ин ?и?ат метавон гуфт, ки дар со?а?ои гуногуни фаъолият: и?тисод?, сиёс?, илм?, техник?, фар?анг?, ?арб?, адаб? ва ?атто мафиёз? як зумра ашхосеро дидан мумкин аст, ки дар доираи хеш обрўю эътибори мутла? дошта, бо ин ё он навъ сухани он?о барои дигарон ?амчун ра?намо хизмат менамоянд.
Мо а?идаи сотсиолог ва сиёсатшиноси италян? Моски (1858-1941)-ро, ки гуё «дар ?ама ?амият ду гуру?и шахсон синфи идоракунанда ва синфи идорашаванда»1 ву?уд дорад, роз? буда наметавонем, чунки на ?ама ашхоси идоракунанда дорои сифат?ои зубдагист.
Ба ?ама равшан аст, ки раванди ташаккули зубдагон вобаста ба системаи сиёсию сохтори он, вазъият ва сат?и маърифатию ?увва?ои исте?солотии ?амъият?, тарзи фаъолияти сохтори сиёс? ва вазъияти умумии сиёс? ташаккул меёбанд. Масалан, ?ангоми ин?илоб?ои и?тимо?, агар зарурати бо ро?и зўр? сарнагун сохтани режими дар сари ?удрат буда, ба миён ояд, он го? аз байни ?увва?ои мубориз пешвоёни ин?илоб? ба майдон омада, бо ро?и худнишонди?? дар набард?ои сиёс? аз ?амсафони дигари хеш намоёнтар мегарданд. Дар ин набард?о аз ?ар ду гурў? обрўмандон ба майдон меоянд, аммо як гурў? ба сари ?удрат омада, ?оким мегарданд ва гурў?и дигар дар идора кардани ?окимияти сиёс? ширкат надошта бошад ?ам, вале вай зубдаи ?амон гурў?и и?тимоии худ бо?? мемонад. Пас тан?о ?окимиятдоронро зубда донистан ба ма?сад мувофи? нест.
Гузашта аз ин, зубдагон гурў?и одамоненанд, ки новобаста аз мансубияти синфию сиёс? шахсони хеле бо маърифат, мадан?, ташкилотч? ва намунаи ибрати неку бади дигаронанд.
Аз ин ну?таи назар а?идаи Парето (1848-1923), ки зубдагонро ба он?ое, ки дар идора кардани ?окимияти сиёс? ширкат доранд ва ширкат надоштагон ?удо намудааст, дурусттар аст. Та?риба нишон меди?ад, ки аксари шахсони со?ибмаърифату ташкилотч?, кордону покизасиришти дар байни мардум эътибори ?идд? дошта, барои ?окимият талош надоранд. Он?о мехо?анд, ки дигарон онро барои идора кардани ?окимият пешбар? намоянд. Гузашта аз ин, дар ?амъияте, ки дар он волоияти ?онун меъёри ?аёти сиёсии тамоми ?омеа нагаштааст, ташаккули зубдагон, хусусан, зубдагони сиёсию и?тисод?, фар?анг?, ?арб? дорои а?лу заковати фав?улодда, сат?и фар?анги ба ма?омоти ол? мансуббуда набуда, бо фаъолияташон ба пешрафти ?амъият? мусоидат наменамоянд. Дар чунин вазъият зубдагон бештар пўшида буда, бо ?ам хеле зич вобастаг? доранд. Он?о он ?адар итти?оди муста?камеро байни хеш барпо месозанд, ки «бегона»-ро он ?о ро? нест. Ин гурў? ?ав?ари ?окимиятро ташкил намуда, барои худ имтиёзи бештаре, бе он ки ба он омма роз? бошанд ё не, дода, кўшиш ба хар? меди?анд, ки сиёсатро ба манфиати худ тобеъ кунанд. Бесабаб нест, ки ?ариб дар ?е? як ?ум?ури?ои соби? шўрав? вакилони мардум? барои бозхонди худ пеш аз мў?лат ?онун ?абул накардаанд ва ро?барони аввал барои ма?дуд намудани ?окимияти худ ва мў?лати и?рои ваколаташро камтар кардан ташаббус нишон надодаанд. Доир ба кадом амалиёт?о ва рафтори президент?о ?онуншикан? дониста мешавад ва ч? тавр он?о бо ихтиёри хеш дар ?олати амал? нагаштани барномаи и?тисодию и?тимоияшон аз ин мансаб истеъфо ди?анд, низ ?ароре нест. Ин табиист. ?ар кадом ба ном вакили мардум?, ки сазовори боварии гурў?и ?амма?ал?ою ?амминта?а?о гаштаанд, ?ама худро дар курсии президент дидан мехо?анд. Агар ?онуни бозхонд? пеш аз мў?лати худро ?абул намоянд, барояшон ро?ро ба сўи курсии сарвар? ва ё дигар мансаби бобаракат мебанданд. Он?о дар ин хусус ба манфиати омма эътибор намеди?анд ва сараввал барои худ шароити ?улай му?айё месозанд.
Президент ва ё Сарвазир ?ам кўшиш ба хар? меди?анд, ки ба воситаи та?йир додани сар?онун ваколаташонро дарозтар намуда, имкони такрор ба такрор пешбаринамоии номзадиашро дошта бошад.
Зубдагони сиёс? бо кадом ро? ва кадом шароите ташаккул наёфта бошанд, дар ?омеа дорои вазифа?ои муайян буда, пешрафту инкишофи ?амъият, бар?ароршавии режими сиёс? аз бисъёр ?и?ат ба он?о ало?аманд аст. Вазифа?ои он?о чунинанд: стратег?, коммуникатив?, ташкилотчиг? ва ?амгиро?.
Дар байни ин вазифа?о вазифаи кор карда баромадани тактика ва стратегияи инкишофи ?амъият, муайянсозии барномаи амал?ои сиёс?, кор кардани ?оя?ои нави пеш?адами ба талаботи ?амъият ?авобгў, ба амалбарории исте?солоти таъминкунандаи тара??иёти и?тисод? ва босуботии сиёс? асосиаанд. Вазифа?ои стратегии зубдагон тан?о дар дара?аи ол? аъзоёни парламент, аъзоёни шўрои вазирон, эксперт ва масли?атчиён (мушовирон), ёварони президент ва мутахассисони баланд - ихтисоси со?аи гуногун, муассиса?ои илм?-тад?и?от? ва ?айра амал? мегарданд.
Барои дар амал тадби?созии старатегия тайёрии олии касб? ва дониши чу?ури назарияв? доштани зубдагони сиёс? зарур аст.
Та?рибаи давлат?ои тозаисти?лол гуво?? он аст, ки дар ?ум?ури?ое, ки сиёсатдорони касбии соби?адор, эксперт?о, кормандони босало?ияти и?тисодиро ба идора кардани ?окимият ?алб намудаанд, ?амъият он ?о ба мушкили?ои камтари сиёсию и?тисод? гирифтор шудааст.
Зубдагони бо заковату фар?анги баланди сиёс? дошта имкон доранд, ки на тан?о ?омеаро аз бесарусомон?, бесубот? бароранд, балки онро ба ма?рои устувори инкишофи и?тисод? дароранд. ?ама ба он вобаста аст, ки ро?и пешгирифтаи пешвои зубдагони сиёс? то кадом андоза асоснок ва илмист. Масалан, дар Руссия ваучеризация, 500 рўзи аз бў?рони и?тисод? баромадан боиси пешрафти исло?от?о нагашт. На зубдагони сиёс?, на и?тисодию ?арб? шояд майли пешбурди ?амъиятиро надоштанд. Ба ?ар ?ол як чиз мусаллам аст, ки дар ?ама ?ум?ури?ои соби? шўрав? аксари зубдагони сиёсию и?тисод? ва ?арб? баъди парокандашавии сохти шўрав? ташаккул ёфта, дар ихтиёрашон капитали ибтидоии зиёде надоштаанд. Тан?о баъди исло?оти и?тисод? он?о со?ибсарват гашта, аксари кулли а?ол? мубталои ?ашшо?? гардид. Яъне тактика ва стратегияи насли «нав»-и зубдагон ба тара??иёти и?тисодию сиёс? ва илмию фар?анг? мусоидат накард. Дар аксари ин давлат?о корхона?ои тавлидот? аз фаъолият боз монданд. Сиёсати ?айридавлатигардон? ба зиёд намудани ?а?ми исте?солот ва баровардани ма?сулоти хушсифат наовард, бу?аи давлати ?ан? нагашт.
Ин агар, аз як тараф, ба ?олати афкори умум дар кишвар вобаста бошад, аз тарафи дигар, бо мундари?аи ?арор?ои ?абулкардашуда вобаста аст.
Вазифаи дигари зубдагони сиёс? робитав? (коммуникатив?) буда, вай бояд дар барнома?ои сиёс? амалинамоии манфиат?ои гуногуни (гурў??ои сиёс?, ?изб?, касб?, минта?ав?) ва дигар таба?а?ои и?тимоии ?амъиятиро босамар инъикос намоянд. Вай бояд ма?орати ани? ?айд намудани дигаргуни?ои дар афкори мардум ба ву?удомада хусусияти ?айфияти гурў??ои и?тимоиро муайян карда тавонистан дошта бошад. Дар ?одаи бар?арорсозии робитаи зубдагон бо а?ол? на?ши восита?ои ахбори умум ва ташкилот?ои муттасад? му?им буда, аз сифати он ахборот чигунагии муносибати байни зубдагони сиёс? ва омма?о вобаста аст.
Мутаассифона аксари восита?ои ахбори умум ва тад?и?от?ои сотсиолог?, ки вазифаашон ба?ои ани? ба вазъияти ?аёти ?амъият?, кайфияти рў?ии мардум, ?адаф?ои аслии зубдагони сиёс? аст, ахбороти нодуруст па?н намуда, бо ?амин боиси бегонашавии ?окимияти сиёсию омма мегарданд. Кор ба дара?ае мерасад, ки ?окимияти зубдагони давлатро идоракунанда манфиаташон ба манфиати аксарияти а?ол? мувофи? намеоянд. Восита?ои ахбори умум бошад комилан ба хизмати ин а?алияти ?амъият дода мешаванд. Чунин давлат на ба?ри дифои манфиат?ои аксарият, балки ба манфиати а?аллияти а?ол? хизмат менамоянд. Яъне ду ?окимият дар дохили як мамлакат пайдо шуда, яке худро дар сухан эълон намуда, ?адаф?ои гурў?иашонро амал? созанд, аксарият бошад ин а?алиятро, яъне зубдагони ?окимро ?амчун ?исми таркибии худ намедонанд. Ин зиддият зубдагони дара?а?ои гуногунро боз ?ам мутта?идтар мегардонад. Аксарияти а?олиро бошад, рў?и навмед? фаро гирифта, ?ар кас худро ба ?ар дар мезанад, то ило?и зиндагиашро ёбад. Агар аз байни омма?о нафаре ин беадолатии сиёсию и?тимоиро хуб дарк намояд ?ам, ма?оли «шўхи накун ба арбоб, мезанадат ба ?ар боб» - ро ?амеша пеши хотир оварда, ба?ри исло?и камбуди?о намекўшад. Аз ?амин ли?оз даъво?ои «оташбори зубдагон» суханони баландпарвози эшон ба дили хал? дигар асар намекунад. ?омеа ба бў?рони шадиди рў?? гирифтор мегардад.
Вазифаи дигари элитаи сиёс?-ташкилотчиг? аст, зеро оммаи пароканда дар ?е? ?омеа боиси пешрафти ?аёт нагаштааст.
?омеа ?амеша ба сарварони о?илу ташкилотч? э?тиё? дорад. Ба хусус шахсоне, ки дар заминаи манфиат?ои умумимилл? барнома?ояшонро та?ия месозанду ба?ри шарафу номуси хал?у миллат омма?оро ба ?ам мутта?ид месозанд, дар ?аёти ?амъият? на?ши бузург мебозанд. Зубдагони ташкилотч? агар со?ибмаърифату со?ибфар?анг бошанд, омма?оро ба ?увваи бузурги э?одкор табдил меди?анд. Ташкили дурусти фаъолияти омма?о дар ?алли масъала?ои му?ими ?аёти ?амъият? ба як ?атор чорабини?о, аз ?умла:
- ?онунгузор? (?абули ?арор ва ?онун?о аз ?ониби парламент, президент, ?укумат)
- сафарбаркун? (шакл?ои гуногуни таъсиррасон? ба шуури ?амъият, ташаккули кайфият):
- танзимгар? (та?сим ва аз нав та?симкунии захира?ои модд?, молияв? ва инсон?).
- мутоби?аткун? – (амал?ои марказию минта?ав?);
- назораткун? вобаста аст.
Вазифаи як?оякун? (интеграция). Ин вазифа дар системаи вазифа?ои зубдагони сиёсии даъвои ?окимиятдошта басо му?им буда, устувории поя?ои сиёсию и?тисод?, илмию фар?ангии ?амъият, ро? надодан ба зиддият ва низоъ?о ба он?о вобаста аст. Ба хусус му?айё намудани шароити устувори баробарии ?увва?ои сиёс?, ба ?исобгирии манфиати ?ама ?увва?ои сиёсию минта?ав? дар ?ама сат? вазифаи аввалиндара?аи зубдагони сиёс? аст. Ин ?о як чиз ?обили ?айди махсус аст, ки дар ?о ба ?о гузории кадр?о барои идоракунии ?окимияти сиёс? ва хо?аг? такя ба ?увваи як минта?а бени?оят хавфнок буда, ?омеаро ?амеша дар ?олати бў?рон? ниго? медорад. Агар зубдагони ма?оми аввал дошта дар атрофи хеш намояндагони ?ама но?ия ва минта?а?оро гирд наоранд, ?омеаро ба сўи тара??иёт бурда наметавонанд. Аз ин рў, самаранокии фаъолияти як?оясоз? пеш аз ?ама ба он вобаста аст, ки то ч? андоза бори вазнини масъулияти ?амъият? дар байни зубдагони минта?а?ои гуногун та?сим карда шудаасту муносибати эшон бо ?амдигар чигунаанд. Дар навбати худ зубдагони ?укмрон бояд хуб дарк кунанд, ки бо худ не, балки ?ама зубдагон дар паи мутта?идсозии омма?о буда, манфиат?ои гурў?иашонро аз манфиати он?о болотару авлотар надонад. Дар ?олати дигар зубдагон ба маризи худпараст? ва омма ба маризи ма?алгароию нобовар? ба ?окимияти сиёс? гирифтор мегарданд.
Ташаккули ?ама гурў??ои сиёсию и?тимо?, умуман, ва зубдагони сиёс?, махсусан, ба чанд омил вобастааст:
-васеъгии базаи и?тимоии шахсони амалисозандаи интихоб.
-меъёр ва тартиби интихоби зубдагон. Ин ду омил вобаста ба шароит?ои и?тисодию сиёс?, вазъи рў?ияи ?амъият?, дара?аи камолоти касбию фар?анги мазмунашон дар ?ар кишвар та?йир меёбад. Та?рибаи таърихии хал??ои ?а?он собит кардааст, ки ?алли бисёр масъала?о, аз ?умла ташаккули зубдагони сиёс? ба режими сиёсии ?укмрон зич вобастааст. Барои ?амин мазмуни омил?ои дар боло ишорашуда ва режими сиёс? дар ташаккули зубдагони сиёс? ду тамоилро ба ву?уд овардааст.
1. Тамоили механизми пўшидаи ташаккули зубдагони сиёс?, ки базаи и?тимоияш хеле танг буда, чун ?оида асосан вай аз ?исоби доираи шахсони ?укмрон ва доираи селектор?о ташаккул меёбад.
Ин тарзи ташаккули зубдагони сиёс? асосан хоси давлат?ои дорои режим?ои сиёсии авторитар? ва тоталитар? буда, ба он дохил шудани гурў?и нави зубдагон аз ?исоби дигар гуру??ои и?тимо? имконнопазир аст. Ин тарзи ташаккули зубдагони сиёс? о?ибат ба карахт? оварда мерасонад. Чунин тамоил бештар дар он кишовар?ое амал менамояд, ки ?анги ша?рвандиро аз сар гузаронида, дар рафти муборизаи яро?нок симо?ои пеш номаълум, вале ташнаи ?окимият ба майдон омада, ?окимияти сиёсиро со?иб гаштаанд.
2. Тамоили дуюм хилофи тамоили якум буда, доираи васеи интихобкунандагон, раванди ошкори интихоб, имконияти даъво кардан барои иш?оли мансаб, ба таври ра?обат? интихоб шудан, ба сифат?ои шахсии интихобшаванда эътибори ?идд? доданро дар бар мегирад. Чунин тарзи интихобот имкон меди?ад, ки во?еан ?ам бе?тарин ашхоси аз ?и?ати илму фар?анг ва ахло?и ?амида ба идора кардани ?амъият ?алб карда шаванд. Дар ташаккули инкишофи демократии зубдагон он чиз ?олиби ди??ат аст, ки дар зина?ои поёнии идоракунии давлат нисбат ба зинаи миёнаю ол? намояндагони доира?ои васеи и?тимо? иштирок менамоянд.
Дар зинаи миёнаю ол? бошад ин доира танг гашта, аксар он аз ?исоби доираи зубдагони сиёсии ма?оми аввал ташаккул меёбанд. Барои ?амин ?ам зубдагони дара?аи ол? бештар барои ?ифзи манфиат?ои доираи хеш ?адал менамояд.
Просмотр: 2287
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved