Дата: 2016-04-11
1. Таркиббандии системаи сиёс?.
2. Системаи сиёс? ва хусусият?ои он.
3. ?онуният?ои асосии инкишофи системаи сиёс?.
4. Системаи сиёсии ?омеа.
Ма?мўи институт?ои и?тимоии давлитию ?айридавлат?, ки ба ?оида?о ва дастур?ои тартиботи сиёсии ?омеаи мушаххас итоат намуда аз институт?ои тартиботи сиёс?: ?оида?о, меъёр?о, шуур ва маданияти сиёс?, инчунин раванди сиёс? таркиб меёбад, системаи сиёс? номида мешавад.
Вай аз ма?мўъ ё унсур?ои таркибии ба ?ам вобастае иборат аст, ки бе ?амдигар фаъолият карда наметавонанд. Гузашта аз ин, яке давоми манти?ии дигар ва сабабгори ба ?ам вобаста амал намудани он, яъне томияти вай аст. Дар ин маън? ?ар кадом зу?уроти сиёс?, масалан, ?изб, давлат, институт?ои сиёс? ?ам унсур ва ?ам ?амчун система баромад менамоянд. Муаллифони лу?оти сиёсатшинос?. (Душанбе-2000-ум. Са? 88.) системаи сиёсиро ?амчун ма?мўи институт?ои и?тимоии давлат? ва ?айридавлат?, ки ба ?оида?о ва дастур?ои режими сиёсии мушаххас итоат менамоянд»,1 таъриф додаанд.
Системаи сиёсиии ?омеа бошад фаъолияти як?ояи ташкилот?ои давлатию ?амъиятиест, ки бо ёрии он?о дар асоси ?онун ва заминаи ?у?у?? ба таври ошкоро бо ро?и ?абр ва ё ?айри ?абр? синф?ои муайян ё гурў?и ?изб?о, ?окимият, дастур ва меъёр?ои сиёсиашонро амал? мегардонанд. Вазифаи системаи сиёс? аз ташкил ва амалигардонии идоракунии давлат? дар ?ама со?а?ои ?аёти ?омеа иборат аст. Вай ма?сад ва барномаи фаъолияти ?амъиятиро муайян намуда, ба?ри ба даст овардани ма?сади гузошташуда ?ама захира?оро истифода мебарад: тавассути табли?и ?адаф ва арзиш?ои умум? ?ама унсур?ои ?амъиятиро ба ?ам оварда, арзиш?ои барои ?ама ша?рвандон камёфтро танзим месозад.
Дар китоби дарсии «Политология» та?ти та?рири профессор М.А. Василик. Москва, 2004 чунин схемаи системаи сиёс? нишон дода шудааст.
Системаи сиёсиро ба воситаи чунин та?симот ошкор намудан мумкин аст.
а) Сарчашмаи ?окимияти сиёс? (демократ?, конститутсион?, автократ?);
б) Муносибат ба во?еият (консерватив?, исло?отчиг?, пеш?адам, ирти?о?);
в) ?олати таркиботи сиёс? ва сат?и маданияти сиёс? аз рўи нишондоди Г.Алмонд (англис? – амрико?, ?итъав? – аврупо?, то саноат? ва ?исман саноат?, тоталитар?).
г) хусусият ва самти раванди сиёс? (фармонди??, мусоби?ав?, оштиди?ии и?тимо?).
I. Таркиби системаи сиёс? дорои чор зерсистема мебошад:
а). Зерсистемаи институтсионал?, ки аз унсур?ои зерин иборат аст:
(?ум?ур?, монарх?):
- тартиботи сиёс? (демократ?, тоталитар?, автократ?):
- ташкилот?ои ?онунгузор, и?роия ва суд?:
-?изб?ои сиёс?, ?унбиш?ои мардум?:
- ташкилот?ои ?амъият?.
?ар кадоми ин?о дар системаи сиёсии ?амъият на?ши му?им бозида, барои фаъолиятнамо? базаи меъёр?, ?у?у?? ва имконият му?айё месозанд. Ма?з дар ?амин зерсистема шароити мусоид барои фаъолияти зерсистема?ои дигари ?амъият?, инчунин, сиёсати байналмилал? шароит му?айё карда мешавад.
б). Зерсистемаи танзимкунанда.
Ин зерсистема ба ?оида?ои сиёс?- ?у?у??, ки ?обили ?абули ?омеа буда, дар сар?онун ва санад?ои дигари ?онунгузор? сабт шудаанд, такя намуда, фаъолияти гурў??о, ?изб?о ва дигар институт?ои ?амъиятиро танзим меди?ад.
Бояд ?айд кард, ки ин зерсистема на тан?о ба меъёр?ои коркарди сиёс?- ?у?у??, балки урфу одат, анъана?ои таърихии милл?, андеша?ои сиёс? такя менамояд.
в). Зерсистемаи коммуникатив?- ма?мўи муносибат?оест, ки дар рафти фаъолияти системаи сиёс? ба ву?уд меояд. Ин муносибат?о пеш аз ?ама ба?онаи идоракунии ?амъият буда, институт?ои сиёс? ва ташкилот?ои ?амъият?, пешвоёни сиёсию намояндагони элитаи сиёс? ва ша?рвандон субъек?ои асосии ин муносибат?оянд. Вай инчунин ба мубориза барои ба дастории ?окимият, ниго? доштан ва амалигардонии он аст. Чунин мубориза дар шакл?ои гуногун ?ариб дар ?ама давлат?о ву?уд дорад, аммо чигунагии он, шиддатнок ва ё оромона будани ин мубориза пеш аз ?ама ба ?увва?ои мубориз, дара?аи фар?анги сиёс? ва дарки зарурати он вобаста аст.
г). Зерсистемаи идеолог?-сиёс?. Ба ин зерсистема а?ида, назария ва ну?таи назар?ои сиёс? дохил мешаванд. Он?о барои ташкили институт?ои сиёсии ?амъият, меъёр?ои сиёс?-?у?у??, та?лили муносибат?ои сиёсии тамоми системаи сиёс? на?ши калон мебозанд. Ин зерсистема дар кор кардани ма?сади сиёс? ва ро??ои амалигардонии он?о, коркарди стратегияи сиёс? ва ?алли мушкилот?ои дар ?амъият пайдошванда на?ши му?им дорад.
Як хусусияти ин сохтори зерсистемаг? дар он аст, ки вай дар ?ама система?ои сиёсии ?амъиятии ву?уд дошта, амал менамояд. Масалан ин зерсистема?о дар ИМА, дар Руссия ва дар То?икистон низ ву?уд доранд, аммо он?о ?архела фаъолият менамоянд. Нати?аи ин фаъолият ?ам як хел нест. Ба ?айр аз системаи сиёс? ?амъият дорои системаи и?тисод?, и?тимо? ва маънав? низ мебошад.
?ама система?ои сиёс?, инчунин, дорои зерсистемаи институтсионалианд. Масалан, дар шароити и?тисоди бозоргон? бозор ?ама система?ои дигари и?тисодиро муайян намуда, фаъолияти исте?солии субъект ва объект?ои исте?солотро ба он мувофи? месозад.
Бозор намуд ва ми?дору сифати ма?сулоти исте?солшавандаро муайян менамояд. Дар системаи сиёс? бошад ?ав?ари система ба ву?удоварандаи ?окимияти сиёс? аст.
ХУСУСИЯТ?ОИ ХОСИ ФАР?КУНАНДАИ СИСТЕМА?ОИ СИЁС? ВА И?РОНАМОИИ ВАЗИФА?ОИ ОН.
Дар ?амъият – система?ои зиёде амал менамоянд. Вале системаи сиёс? аз дигар система?о бо чунин хусусият?о фар? мекунад:
а) вай нисбат ба дигар система?о на?ши афзалиятдоштаро мебозад, чунки ?арор?ои ?абул намудаи онро ?ама система?ои дигар бе чуну чаро и?ро менамояд;
б) системаи сиёсиро нисбат ба дигар система?ои ?амъият? му?ити и?тимо?, хусусан, мазмун ва характери инкишофи системаи сиёс? муайян менамояд. Нисбат ба тарзи фаъолиятнамо? бошад маф?уми «ворид сохтан» ва «баромадани ахбор» истифода мешавад. ?ар кадом системаи сиёс? дорои умумият ва фар?ият?ои муайянанд. Масалан, барои системаи и?тимо? – сиёс? капиталист? сиёсатшиносон чунин аломат?оро нишон додаанд:
1. Мубориза барои ба даст овардани ?окимият тавассути восита?ои парламент?; 2) Баланд шудани сат?и зиндагии аксари а?ол?; 3) Паст шудани му?овимати синф? ва бар?ароршавии нисбии ?амраъии и?тимо?; 4) Зиёдшавии мав?еи ?омеаи ша?рванд? ва ?имояи ?у?у?и шахс; 5) Болидарў?? аз шикасти социализм ва афзудани волома?ом? дар ?аёти ?омеаи ?а?он?; 6) нодида гирифтани ма?оми хал??ои ?афомондаву рў ба тара??и ни?ода дар ?алли масъала?ои умумибашар?; 7) ба воситаи ташкилот?ои молияв? бо ба?онаи додани ?арз ба гардани хал??ои ?афомондаю рў ба тара??? шарту шароит?ои хароб намудани система?ои и?тисодию сиёсии ву?уддоштаи он?о; 8) инкори беасоси таълимоти марксист?.
Дар давлат?ои соби? Шўрав? бошад:
а) рў ба сиёсат овардани оммаи хал? дар ибтидо ба?ри бар?ам додани ?окимияти маъмур? – фармонди??;
б) бо суръати паст гаштани сат?и зиндагии хал?, вайроншавии маънавии мардум, афзоиши ?иноят;
в) ташаккули дара?аи нави ошкорбаён? дар баъзеи он?о ва ав?и сензураи дохил? дар ВАУ;
г) ноумед? аз муносибат?ои и?тисоди бозаргон? ва аз нав дилгарм? ба муносибат?ои исте?солии социалист?;
?) аз нав бар?арор намудани фазои ягонаи и?тисод? бо назардошти ниго? доштани исти?лолияти комили сиёс?;
д) ?усту?ў ва дарёфти иттифо?чиёни нав аз ?исоби давлат?ои тара??икардаи сиёс? ва ба сиёсати хори?ии он?о мувофи?созии сиёсати хори?ии худ.
СИЁСИИ ?АМЪИЯТ?
?ар кадом система, аз ?умла системаи сиёсии ?омеа, дар асоси ?онун?ои объективии худ инкишоф меёбад. Аммо як чиз мусаллам аст, ки ?е? кадом ?онун?о дар шакли соф амал наменамоянд. Хусусан, ?онун?ои инкишофи система?ои сиёс? аз байни да??о муносибат?ои ба?ам зич печидаи ?амъият? – и?тисод?, сиёс?, и?тимо?, фар?анг? гузашта ба худ ро? меёбанд.
Ин ?онуният?о чунинанд:
1. ?онуни бар?ароршав? ва инкишофи ?окимияти сиёс?. Ин ?онун асосан ба муносибати байни ?окимият ва шахс дахл дорад.
Масалан, мазмун ва ?адафи фаъолияти ?ама пешво?ои сиёс? ба даст даровардани ?окимият ва ниго? доштану амал? гардонидани он аст.
Дар сиёсатшинос? доир ба ?онуният?о бо системаи сиёс? ало?аманд чунин ?онун?о низ маълуманд:
- муносибат?о дар системаи сиёс? ?амаи дигар муносибат?оро дар системаи сиёсии ?амъият муайян менамояд;
- ?ама гуна ?окимияти сиёс? кўшиш мекунад, ки фаъолияташро дар назорати давлат васеътар намояд.
Та?симшавии вазифа?о барои ма?дуд намудани чунин фаъолият аст:
- ?окимияти сиёси ?амеша ва дар ?ама ?о оппозитсияи сиёс? дорад;
- режими тоталитар? барои системаи бисёр?изб? ва озодии шахс ро? намеди?ад.
?ОНУНИЯТ?ОИ И?ТИСОД? – СИЁС?. Ин ?онун?о муносибати ба ?амтаъсиррасонии система?ои и?тисодию ?амъиятиро ташкил меди?анд.
Ин ?онун?о мутоби?ати ба?ни дарача?ои инкишофи и?тисод? ва инкишофи демократияро дар системаи сиёс? иньикос менамояд. Ба ?а?ра аз ЮАР, ки бо ву?уди тара??иёти баланди и?тисод? доштан дар он режими апартеид амал менамуд.
Дар ин гурў?и ?онуният?о дар ва?т?ои охир афзудани тамоили таьсири восита?ои сиёс? дар ?аёти и?тисодии ?амьият ба назар мерасад. Масалан, Ре?гономика, тетчеризм
СИСТЕМАИ СИЁСИИ ?ОМЕА
Во?еан, аз хори? дар шакли ахборот?ои гуногун таклиф, талабот, муро?иати ша?рвандон – и?тисод?, сиёс? ва ?айра дохил мешаванд. Масалан, талаботи индексатсияи музди ме?нат, дигар кардани системаи андозбанд? ва ?.
?амин тари? системаи сиёс? чун дигар шакл?ои системаи ?амъият? дорои ?обилияти худтанзимкун?, худтакрор исте?солкун? дорад. Масалан, бо суръати тез дар мамолики Аврупои ?арб? амал? гардонидани сотсиализм ва зуд аз он халос шудан. Ин хусусияти хоси системаи сиёсиро нишон меди?ад, ки ч? тавр ?оя?ои пеш?адами ва?таш нарасида ё дар ?аёти ?омеа дохилшударо ба зуд? бар?ам мезанад. Ин ша?одати он аст, ки имконияти идора намудани системаи сиёс? бе?удуд нест.
Системаи сиёсии ?амъият аз дигар система?ои ?амъият? шакл гирифтатар буда, аз танзимшавандагии он дар доира меъёр?ои ?у?у?ию сиёс? ша?одат меди?ад. Ин вазъият нисбатан мухторият доштани системаи сиёсиро нишон меди?ад.
Вазифаи асосии системаи сиёс? – идора намудани ?амъият идоракунии сиёсии давлат аст. Вай дар муайян намудани ма?сад?ои стратег? ва ояндаи инкишофи ?амъият? дар кор карда баромадани ро?и сиёс? ифода меёбад.
Барои амалинамоии ?адаф ва вазифаи асосии инкишофи ?амъият?, ро?барияти сиёс? ?ама унсур?ои системаи сиёсиро сафарбар месозад.
Бесабаб ин вазифаро ма?садгузор? намегўянд.
Вазифаи интегратив? (ба?амгаро?) – и системаи сиёс? ?адафи ба ?амории сохти системаи ?амъият? – сиёс? аст. Ба даст овардани инкишофи мўътадил ва ?исм?ои ин система аст.
Вазифаи танзимгар? – рафтори сиёс? ва муносибат?ои сиёсиро дар давлат ба тартиб ва муайян месозад.
Просмотр: 6615
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved