Дата: 2013-05-06
Маълумот?ои умум?
Unix яке аз система?ои оператсион? мебошад, ки аз тарафи аксарияти ширкат?о дастгир? шуда, хеле па?н шудааст. Хусусияти хоси система?ои оператсионии оилаи Unix дар он аст, ки система?ои мазкур интерфейс?ои гуногун дошта, стандартикунонии он?о марказонида нашудааст. Бо ву?уди он, система?ои UNIX аз тарафи истифодабаранда?ои зиёде дастгир? ва истифода мешаванд. Ч? тавре ки маълум аст, дар ибтидо система?ои оператсионии Unix барои миникомпютер?о ва мэйнфрейм?о, миёна?ои сол?ои 70-ум кор карда баромада шуда буданд.
Навъ?ои зиёди Unix – барои компютер?ои фард? то суперкомпютер?о кор карда баромада шудаанд.
Linux навъи озодона па?ншавандаи Unix буда, аввалин маротиба аз тарафи Линус Торвалдс (Linus Torvalds) дар Донишго?и Хелсинки (Финляндия) кор карда баромада шудааст. Дар оянда Linux бо ёрии ма?мўи калони барноманависон-хо?ишмандон, ки ма?орати кофии тара??? додани системаро доранд, мукаммал гардонида шудааст. Ядрои Linux код?ои AT&T ё дигар манбаи хусусиро истифода намебарад ва аксарияти барнома?ои Linux дар чорчўбаи лои?аи GNU аз Free Software Foundation дар Кембри?, Массачусетс, ИМА кор карда баромада шудаанд. Лекин, ба он са?ми барноманависон аз тамоми ?а?он низ гузошта шудааст.
Дар ибтидо Л.Торвалдс ба та?ияи Linux ?амчун маш?улияти дўстдошта муносибат менамуд. Ўро системаи оператсионии Minix - UNIX-системаи хурд, рў?баланд намудааст, ки аз тарафи Andy Tanenbaum тартиб дода шудааст. Зеро дар шабакаи компютер? дар чорчўбаи USENET newsgroup comp.os.minix Linux аввалин маротиба ?амчун ма?сулоти барномавии муста?ил мавриди му?окима ?арор гирифта буд. Дар му?окимарони?ои мазкур асосан истифодабарандагони Minix аз муассиса?ои илм? ва таълим?, иштирок мекарданд.
Тара??иёти барва?ти Linux ?абл аз ?ама, бо масъалаи ба ре?аи ?ифзшуда гузаронидани и?роиши барнома?о барои IBM 80386 ало?аманд буд. Л.Торвалдс аз ?умла менависад:
«Баъд аз ин, фаъолияти оромона о?оз мешавад: мисли ?арва?та кодгузори?ои мураккаб моро хамро?? мекунанд, лекин ман якчанд барнома?ои ёрирасон дорам, ки ?араёни сан?иши барнома?оро осонтар мегардонанд. Дар ин давра ман Си-ро истифода намудам ва ин ба пешравии кор ба таври назаррас мусоидат намуд. Бо баробари он, ман ба фикри мукаммалгардонии Minix ба таври ?идд? муносибат намудам. Ман умед доштам, ки рўзе gcc-ро зери Linux компилятсия намоям…
"Ду мо? барои навиштани барнома?ои асос? сарф шуданд, баъдан, ва?ти зиёдтар барои навиштани драйвери диски сахт (хатоги?ои зиёд дошта бошад, ?ам дар мошини ман кор мекард) ва системаи файлии одд? сарф мешавад. Дар нати?а, ман навъи 0.01-ро (та?рибан охири августи 1991с.) тайёр намудам. Ин навъ на он ?адар ?ав? буда, драйвери диск?ои ?аишро надошт ва ?айр аз ин, аксарияти кор?оро и?ро карда наметавонист. Вале, ман аллакай истода наметавонистам, то он даме, ки Minix-и худро насохтам".
Оиди пайдоиши навъи Linux 0.01 маълумот?ои расм? дастрас нашудаанд. Матн?ои ибтидоии он амалан аз ?узъ?ои ядро таркиб ёфта, ба таври му?аррар? мав?уд будани Minix-мошинро барои компилятсия ва мукаммал намудани он?о дар назар медоштанд.
Навъи аввалини расмии Linux-ро Л.Торвалдс 5-уми октябри соли 1991 пешни?од намуд. Он ва?т Linux аллакай bash (the GNU Bourne Again Shell) ва gcc (the GNU C compiler)-ро и?ро намуда метавонист, вале аксарияти имконият?ои стандарт? ?оло татби? нашуда буданд. ?айд менамоем, ки системаи мазкур он ва?т ?амчун воситаи мушаххаси мутахассисон фа?мида мешуд. Ди??ати асос? ба тартибди?ии ядро равон гашта, ташкили интерфейси муошират? бо истифодабарандагон, исте?соли нусха?ои зиёд, тартибди?ии ?у??ат?ои шар?ди?анда ва ?. пешбин? нашуда буд. Чунин ба назар мерасад, ки мутахассисони Linux то ?ол чунин ?и?ат?оро нисбати «барноманависии ?а?и??"-и мукаммалнамоии ядро, дуюмдара?а ме?исобанд.
Дар comp.os.minix Л.Торвалдс менавишт:
«Оё шумо он рўз?ои на?зи давраи Minix-1.1-ро ёд мекунед, ки дар он ва?т барноманависон дар ?а?и?ат барноманавис? карда драйвер?ои хоси худро барои тамоми та??изот?о менавиштанд? Дар зери дасти худ ягон лои?аи ?а?и?? надоред, ки тамоми истеъдоди худро дар он татби? намуда, мувофи?и хо?иш?ои худ мукаммал намоед? Оё шумо пай намебаред, ки агар дар Minix ?амаи ?узъ?о кор кунанд, ?олати ногувор ба ву?уд меояд? Дигар он шаб?ои бехоб? нестанд, ки барнома?ои ?иллагарро ба дуруст кор кардан ма?бур мекарданд? Пас ин ?о барои шумо аст».
"Ч? тавре, ки як мо? ?абл ?айд намуда будам, ?оло ман барои тартибди?ии системаи оператсионии ?айрити?оратии ба Minix монанд, барои компютери 386-ум кор карда истодаам. Система ба ?олате оварда шудааст, ки онро истифода намудан мумкин аст (гарчанде, он ба шумо на он ?адар маъ?ул шуда метавонад) ва ман мехо?ам матн?ои ибтидоиро барои му?окимаи васеъ пешни?од намоям. Ин навъи 0.02 мебошад, вале дар он аллакай bash, gcc, gnu-make, gnu-sed, compress ва ?. бомуваффа?ият кор карда истодаанд.
Пас аз навъи 0.03 якбора навъи 0.10 ба ву?уд омад, зеро дар лои?а аллакай нафарони зиёд кор мекарданд. Баъдан, ба навъи навбат? (тахминан, марти соли 1992) ра?ами 0.95 гузошта шуда, бо ин ба инти?о наздик шудани мў?лати баромадани навъи мукаммали 1.0 ишора карда мешавад. Пас аз якуним сол, декабри соли 1993 мў?лати мазкур боз ?ам наздиктар шуда, навъи Linux 0.99.pl14 мебарояд.
?оло, Linux системаи оператсионии бисёрмасъалаг? ва бисёристифодабаранда мебошад. Яъне, дар як ва?т истифодабарандагони зиёд як компютерро истифода намуда, масъала?ои гуногунро и?ро намуда метавонанд. Дар Linux истифодабарандагон бояд ?ангоми дохилшав? ба система худро шинос намоянд ва чунин амал аз ду ?адам иборат аст: дохилнамоии ном (номе, ки бо он шумо дар система ?айд шудед) ва сирркалима (пароль), ки барои ба система дохил шудан и?озат меди?ад. Азбаски сирркалимаро тан?о шумо медонед, ?е? кас (одатан) ба система бо номи шумо даромада наметавонад.
?айр аз ин, ?ар як мошине, ки ба он Linux насб шудааст, бояд ном – hostname (номи хост) дошта бошад. Hostname барои дар шабака ?айд намудани мошин?ои ало?ида истифода мешавад.
Дар оянда, ба сифати намуна ?амчун номи истифодабаранда – user1 ва ?амчун номи мошини шабака - station1-ро истифода мебарем.
?айдшав? ба система
?абл аз истифода намудани система, дар он ?амчун истифодабарандаи му?аррар? ?айд шудан лозим аст. Чунин амал зарур аст, зеро барои кор?ои му?аррар? истифода намудани имконият?ои истифодабарандаи ол? (root) мувофи?и ма?сад намебошад. Истифодабарандаи ол? – root барои и?ро намудани фармон?ои му?им ва асосии система лозим аст.
Дохилшав? ба система
?ангоми дохилшав? ба система масалан, номи ?айдшударо (дар ?олати мо – user1) дохил намуда, пас аз он чунин сирркалимаро (password) дохил намудан лозим аст. ?ангоми дохилнамо? сирркалима дар экран инъикос намешавад, бинобар он сирркалимаро боди??ат дохил намудан лозим аст. Агар он нодуруст бошад, дар экран чунин ахборт пайдо мешавад:
Login incorrect
ва бояд чунин амалро такрор намуд.
Агар сирркалима фаромўш шуда бошад, он го? ба система ?амчун root дохил шуда, сирркалимаи истифодабарандаи мувофи?ро тоза намудан лозим аст. Вале, агар сирркалимаи root ?ам фаромўш шуда бошад, он го? ба кор даровардани система нисбатан мураккаб мегардад.
Агар ном ва сирркалима дуруст дохил карда шаванд, пас система пурра барои истифодабар? омода мешавад.
Файлу баста?о
Дар системаи Linux файл гуфта, ма?мўи иттилооти номгузор? шударо мефа?манд. Ба сифати намунаи файл – барномае, ки и?ро шуда метавонад, ?у??ати тартибдодашуда, мактуби тавассути почтаи электрон? гирифташуда ва ?. овардан мумкин аст. Му?им он аст, ки тамоми сабт?ои диск дар файл?ои ало?ида ниго? дошта мешаванд.
Номи файл?о то 256 рамзро дар бар гирифта, аз рамз?ои гуногун (?айр аз «/») иборат буда метавонад. Дарозии номи пурраи файл (номи файл ва ро? ба он) то 4096 рамзро дар бар гирифта метавонад.
Бо баробари маф?уми файл, маф?уми баста (каталог)-ро дида баромадан мумкин аст. Баста – ин ма?мўи файл?о мебошад. Онро ?амчун бастае, ки файл?оро дар бар дорад, дида баромадан мумкин аст. Баста?о структураи дарахтмонандро ташкил меди?анд, яъне баста?о дигар баста?оро дар бар дошта метавонанд.
Ба ?ар як файл тавассути ро? ба он (pathname) мурочиат намудан мумкин аст. Бигзор файли истифодабарандаи мо (user1) book_inf ном дошта, дар бастаи my_lib во?еъ бошад. Он го?, барои ба файл муро?иат намудан истифодабарандаи мо ро?и онро ишора намуданаш лозим аст:
my_lib / book_inf
Ч? тавре, ки мебинед, номи файлу баста?о бо аломати « / « (слэш) ?удо карда мешаванд. Дар MS DOS ба сифати чунин ?удокунанда аломати « \ « (слэши баръакс) истифода мешавад. ?айр аз ин, барои Linux фармон?ои асосии MS DOS, ба монанди cd, dir, help ва ?. низ ба таври монанд и?ро шуда метавонанд. Умуман, барои нафароне, ки бо системаи оператсионии MS DOS кор кардаанд, омўзиши фармон?о ва хусусият?ои кори Linux на он ?адар мураккаб мешавад.
?оло, ба таври мухтасар имконият?о ва хусусият?ои асосии Linux-и имрўза-ро меорем.
Имконият?о ва хусусият?ои асосии Linux
Linux – ин системаи оператсионии муосири POSIX-?ам?оя ва UNIX-монанд, барои компютер?ои фард? ва стансия?ои кор? мебошад. Linux – ин системаи оператсионии шабакавии бисёристифодабаранда бо системаи оинавии шабакавии графикии X Window System мебошад. Системаи оператсионии Linux система?ои кушод ва тамоми протокол?ои шабакаи Интернетро дастгир? намуда, бо система?ои UNIX, DOS, MS Windows ?ам?оя мебошад. Тамоми ?узъ?ои он, аз ?умла матн?ои ибтидо? бо литсензия барои нусхагир? ва насбнамо? барои ми?дори нома?дуди истифодабарандагон па?н карда мешавад.
Системаи оператсионии Linux барои платформа?ои Intel PC 386/486/Pentium… васеъ па?н шуда, мав?еи худро барои дигар платформа?о (масалан, DEC AXP, Power Mcintosh ва ?.) ёфта истодааст.
Системаи оператсионии мазкур барои истифодабарандагони худ чунин имконият?оро пешкаш менамояд:
Баъзе хусусият?ои хоси Linux ?амчун системаи оператсион?
Таъминоти барномав?, ки Linux дастгир? менамояд
Дар таркиби Linux кор мекунанд:
Кор дар шабакаи глобалии Интернет
Шабака дар Linux ба монанди шабакаи Интернет ташкил ёфтааст ва дар протокол?ои одатии TCP/IP кор карда, ?амон имконият?о ва восита?оро дорад. Бинобар он, компютер бо системаи оператсионии Linux ба таври му?аррар? ба шабака пайваст мешавад.
Системаи файлии Linux
Системаи файлии Linux аз ташкили системаи файлии Windows ва DOS бо якчанд хусусият?ои худ фар? мекунад.
Дар Windows файл?ои асос? дар баста?о во?еъ мебошанд, ки дар навбати худ ин баста?о ба бастаи \Windows дохил мешаванд. ?ангоми насбнамо? бошад, бастаи \Program Files тартиб дода мешавад, ки ба он одатан, тамоми барнома?ои иловаг? (почта, барнома?ои зиддивирус? ва ?.) насб карда мешаванд. ?айр аз ин, бастаи \Мои документы тартиб дода мешавад.
Дар системаи DOS тамоми объект?о дар як баста ?ойгир карда мешаванд.
Дар Linux структураи баста?о аз структураи система?ои ?айдшуда фар? намуда, дар назари аввал нофа?мо менамояд. Лекин, чунин хулоса тан?о дар ибтидо ба ву?уд омада, ?ангоми омўхтани структураи ташкили файл?ои Linux, тамоми савол?о ?авоби худро меёбанд.
Структураи системаи файлии Linux иерархияи ?атъ? дорад. Ба монанди дигар система?о, ба сифати бастаи асос? бастаи сат?и аз ?ама боло? ?абул шуда, он бо аломати « / « ишора мешавад.
Умуман, структураи системаи файлии Linux–ро чунин тасаввур намудан мумкин аст:
/ - бастаи асос?;
/bin – барнома?ои асос?;
/boot – ?ангоми ба кор даромадани система истифода мешавад;
/dev – дар ин баста та?хизот?о ?айд шудаанд (модем, мушак, клавиатура ва ?.);
/etc – файл?ои конфигуратсия;
/home – баста?ои хоси (хонагии) истифодабарандагони дар система ?айдшуда;
/lib – китобхона?о ва модул?ои ядро;
/mnt – ну?та?ои насбнамоии та??изот?о (CDRom, диски ?аиш, диск?ои системаи Windows, диск?ои шабака);
/root – бастаи маъмури система;
/sbin – барнома?ои системавии асос?;
/tmp – файл?ои мува??ат?;
/usr – бастаи файл?ои му?аррар?;
/var – маълумот?ои гуногун.
Тамоми баста?о, зербаста?о ва файл?ои дигарро дар бар дошта метавонанд.
Дар система бояд маъмури системав? бошад, ки ?у?у?и омоданамо?, та?йирди?? ва идоракунии умумии системаро дорад. Агар, истифодабаранда дар компютери тобеи худ Linux–ро насб намояд, ў маъмури системав? мешавад. ?ангоми бо номи root ба система дохил шудан, истифодабаранда ?у?у??ои нома?дудро со?иб мешавад. Ў метавонад хусусият?ои системаро бо хо?иши худ та?йир ди?ад, файл?оро насб ё хори? намояд ва ?. Дар ин ?олат, ба сифати бастаи хос (хонаг?) бастаи /root истифода мешавад.
Лекин, пас аз омода намудани система, доимо ба сифати маъмури системав? кор кардан мувофи?и ма?сад нест, зеро root ?у?у??ои нома?дуд дошта, тасодуфан ба кори мўътадили система таъсири манф? расонида метавонад. Одатан, ба сифати истифодабарандаи му?аррар? кор кардан бе?тар аст, зеро чунин истифодабаранда метавонад бе хавфи дахолат намудан ба хусусият?ои коршоямии система, дилхо? амалиёт?оро и?ро намояд. ?ангоми, тасодуфан ё надониста ба хори?намоии файл?ои му?им фармон додан, система ба амалиёти мазкур монеъ мешавад, зеро истифодабарандаи му?аррар? ба ин ?у?у??ои кифоя надорад. Агар, бо ву?уди он, зарурати та?йирди?ии омоданамоии система ба ву?уд ояд, ба система аз нав, ?амчун маъмур (root) дохил шудан лозим аст.
?амъоварии маълумот оиди компютер
Инак, ?абл аз насб намудани системаи оператсионии Linux, ?абл аз амалиёти насбнамо?, бояд маълумот?ои зарур? оиди хусусият?о ва имконият?ои компютер ?амъ оварда шавад. Одатан, хусусият?ои компютер ?ангоми насбнамо? ба таври автоматик? шинохта мешаванд, лекин дар аксарияти ?олат?о маълумот?ои ?аблан ?амъовардашуда низ лозим мешаванд. Масалан, муайян намудани хусусият?ои монитор, видеокарта, мушак, принтер, модем, картаи овоз? ва ?. лозим шуда метавонанд.
Муайян намудани ?ои насбнамо?
Акнун, пас аз он, ки оиди компютер маълумот?ои зарур? ?амъ оварда шудаанд, ба кадом диск насб намудани Linux–ро муайян намудан лозим аст. Агар компютер дорои ду ё зиёда диски сахт бошад, он го?, системаи оператсионии мазкурро ба яке аз диск?ои хол? насб намудан мумкин аст. Лекин, одатан аксарияти компютер?о бо як диски сахт му?а??аз мебошанд. Дар чунин ?олат, Linux ба сифати системаи оператсионии ягонаи компютер насб шуда метавонад, зеро ?ангоми насбнамоии Linux диски сахт «тоза» карда мешавад.
Ба компютер?ои дорои як диски сахт ва та?ти системаи оператсионии Windows коркунанда, ?ангоми насб намудани системаи оператсионии мазкур диски сахтро (одатан) ба ду диски манти?? та?сим менамоянд. Амалиёти ба диск?ои манти?? та?симнамоии диск тавассути барнома?ои махсус автоматикунонида шудаанд. Масалан, барнома?ои оилаи Partition Magic-ро тавсия намудан мумкин аст. Барои намуна, истифодабарии барномаи Norton PartitionMagic 8.0–ро ба таври мушаххас дида мебароем.
Просмотр: 12800
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved