Дата: 2016-02-25
На?ша:
1. Фаунаи То?икистон
Олами ?айвоноти То?икистон гуногунии бузург дорад ва на фа?ат аз ?и?ати таркиби намуд?о, инчунин таркиби таксоном? баландтар, аммо ин бойиг? ва гуногунии асосан ба ?иссаи минта?аи миёнаи бешаг? рост меояд, ки дар намуди типик? дар нишеби?ои ?-к Зарафшон, ?исор, Пётр 1, ?-к То?икистони Марказ? ва камтар дар ?олати камба?ал дар нишеби?ои к???ои Помири ?арб? ё Бадахшон ?ойгир аст. Дар ?амаи массив?ои к??? номбаршуда минта?аи бешаи мезофил? баланди?ои аз 1100-1200 то 2000-2200м, дар ?ой?ои ало?ида то 2400м аз сат?и ба?р иш?ол мекунад, яъне 800-1200м баландиро аз р?и амуд? фарш мекунад. Аз ин сат?и ?ойгиршавии растани?ои бешаг? поён ё боло дар к???о таркиби намуд?ои ?айвонот камба?ал, камтар гуногун мегардад.
Дар ?аламрави То?икистон ду категорияи фауна?о да?и? ?удо мешавад: олами ?айвоноти ?амвори?ои пат? (рег?, гил? ва биёбон?ои ш?рзамин) ва нуфузи бошандагони ?айвоноти к???о (тасмаи нишеби?о боло аз сар?ади минта?аи тункбешаи арид, яъне аз 1000-1100м баланд).
Шумораи бузурги намуд ва авлод?ои эндемик? ва субэндемик? ?айвонот, хусусан ?ашарот?о ва намуд?ои м??радорон, ки инчунин ба минта?аи к??? хос аст. Фаунаи к???ои То?икистонро ба музофоти ягонаи зоогеограф? к??? осиёи миёна мансуб донистан имконият меди?ад. Муста?илияти ин музофотро дар доираи полеарктик? мав?удии шумораи зиёди намуд?о ва авлод?о, ки ареалиашон аз доираи вилоят?ои к??? Осиёи Марказ? ва ?азо?истон берун намебуроянд ё ?исман мебароянд далели эътимоднок мебошад. Музофоти зоогеограф? к??? Осиёи Марказ? аз ?и?ати фаунист? каму беш ани? ба 4 ?итъа та?сим мешавад, аммо фаунаи к???ои То?икистон ба 3-тои аз он?о: тёншони ?арб?, помир ва худи то?икистон? тааллу? дорад.
2.Хусусияти таркиби фаунист? ?амаи ин ?итъа?ои зоолог? дар ?аракат аз шимол ба ?ануб пурз?р мегардад.
1. Ба ?итъаи тёншони ?арб? дар ?удуди То?икистон домана?ои нишебии шимол? ?-к Туркистон, ?амаи водии дарёи Сирдарё (дар ?ум?ур бо обанбори ?айро?ум ва Фар?од), к???ои Му?уг ва ?аромазор, ?-к ?урама, ?-к ?ир?из, Чатло?, Тала ива Фар?она дохил мешавад. Мувофи?ан ?исми то?икистон? ?итъаи тёншони ?арбии ?аламрави хурди вилояти Су?дро иш?ол мекунад.
Дар нисбати фаунист? аз хазанда?о калтакалоси туркистон?, аз паранда?ои пайдоиши европо? намуд?ои зерин хос аст: у?оби майда, волчак, шитобч? майда, харкафтар, мусича, к?к?ар?а, эчкемар, скворетс, кабудча, асиаки ?ангал?, чар?и сиё?пешона, ча?уки хокистар?, таранди ма?алчии к???, таранди хокистар?, деряба, булбули ?ануб?, таранди за?ан, дурро?и сиё?.
3. Гуногуншаклии парранда?ои То?икистон
Аз гур??и ба?римиёназамин? дар кун?и ?ануби ?арбии ?итъаи тёншони ?арб? вомех?ранд лошах?ри сафедсар, лачак, тювик, каклик, д?ек, авдотка, ?ур?ураки шикамсиё?, ?ур?ури?аро?чаи тилло?, сори пуштиранг, чечевичники сурхбол, досаки сафедшикам, кааб?тари кабуд, зо?чаи алп?, чумчу?и испан?, зали?и к???, ??ри дашт?, гаваккашони хурди харсанг?, таранди хушхон.
Намуд?ои зиёди номбаршуда бо биота?ои к???, ки дар баланди?ои гуногун ?ойгиршуда вобаста аст, дигар бошандагони фазои кушод, ма?али наздидарё, ки ?ари?ои лёсс? ё конгломерат? мав?уд.
Гур??и минбаъдаи хоси паранда?ои лонасоз? ин ?итъаро намуд?ои эрону туркистон? ташкил мекунанд. (бумчаи биёбон?, саъба, фотимачумчу??ои сурхсарп?шдор, заличи бад?а?р, заличи сюарт, заличи сангзор?о, парандаи та?лидчии биёбон?, таранди ма?алч?, фотимачумчу?, булбули сафедгардан, ??ри дудо?а), ки ?исми зиёди он?о дар нишеби?ои к??? аз ?удуди поении ма?али беша то ?удуди боло? зист доранд.
Гур??и хеле шав?овар ва калони паранда?ои лонасози ?итъаро намоянда?ои пайдоиши ?инд? ва ?индию африко? ташкил мекунанд: мусичаи хурд, майна, чар?и дароздум, ча?уки ?аннат?, аз он?о ду аввалин сиантроп? буда, бо инсон то баландии 2200-2400м аз сат?и ба?р боло мебароянд, майна па?ншавии васеъ дорад. Гур??и намуд?ои парандаи пайдоиши хито? дошта, чу?урчу?и калони пуштиранг, парандаи хурди сароянда аз ?инси ?ун?ишак?ои ?имоло?, фотимачумчо?и сурхгардон, фотимачумчу?и кабуд, фотимачумчу?и зардшикам, мур?и толеъ, норуи сафедсар вобаста аст, бо беша?ои арчазор, бушол, зирк дар омехтагии бо гул?о ва растани?ои алаф? дар баландии 1200-1500м вобаста аст. Ба ми?дори кам паранда?ои гур??и тибет? ба ин ?о дохил мешаванд, дар баландк???о вомех?ранд. Аз гур??и му?ул? дар ?итъа курганник, кааб?тари харсанг?, лочин балобан, фотимачумчу??ои биёбон??му?ул?, сангобдаваки зардсар, парандаи хушхони бо?от?, ма?алч? сиё?гардон иборат аст.
Дар ?итъаи зоолог? тёншони ?арб? 35 намуд?ои ширх?рон ?исобкарда мешавад. Аз ?ама хос су?ури Мензибер ва юрмон реликт? ?айд карда мешаванд, аз васеъ па?ншудагони намуд?ои ширх?рони биёбон?, ки ба к???о ворид мешаванд-хорпушти г?шкалон, харг?ши талай, к?рмушча?ои одд?, аз намуд?ои биёбон? т?рон, муши регзори юл?унин ва тавуш?они Северсов, аз пешазосиёг? муши сурхдуми регзор, аз намуд?ои биёбон?ои ?азо?истон юрмони зард. Ин намуд?о то баландии 1500-1200м ба к???о мебароянд. Аз намуд?ои васеъ па?ншуда шабнишинаки сурхранг, муши бешаг?, хомяки бешаг?, хирс, ?о?ум, силовсин вам уши даштии одд?, аз дашти?о хази дашт?, чипори дашт?, муши ?амъият?, аз намуд?ои ширх?рони мамлакат?ои ?ануб? сафеддандонаки хурд ва сафедшикам, ?айра, мирмушончаи хокистар?, хуки ёбо?. Дар ?итъа?ои к??? бо?имонда низ вазни таркиби намуд?ои ширх?рони бошандагони биотоби сангзор зиёд аст-пишухаи сурх, муши ну?раранг, савсори сангзор, паланги барф?, бузи к??ии Осиёи Марказ?, инчунин намуд?ои дар палеоарктика васеъ па?ншуда муши хонаг?, гург, р?бо?, ?аш?алдо?, мирмушон, сагоб?. Аммо дар ?арб, дар ?исми то?икистон? ?итъаи зоолог? тёншони ?арб? намоянда?ои хоси он, ву?уд надоранд, ма?з марал, о?у, аммо су?ури Мензибир эндемик? вомех?рад. Зер?итъаи Фар?она, ки ?-к Туркистон ва Олойро дарбар мегирад су?ури Мензибир, юрмони реликт?, муши дашт?, тангсар ву?уд надорад, аммо су?ури сурх, пишухаи сурх ва муши дашт? помир? вомех?ранд. Дар зер?итъаи Чот?ол-Угам-пишухаи сурх, су?ури Мензибир, юрмони реликт?, инчунин муш?ои дашт? помир?, ?амъияти ва одд? ву?уд дошта, аммо су?ури сурх ву?уд надорад.
Аз ?ашарот?о баробар?анот?о авлод ва намуд шапарак?ои зиёд эндемик?, с?занак?ои зиёд, ??нгуз?ои тахтам?йлаб?о хос аст. Пашша?ои х?шадорон эндемик?
4. ?итъаи Помир к??истони Помир ва ?исми болоии води Олойро ?аламрави баландк??и хеле да?и? ?удошаванда бо шароити и?лими хунук ва растани?ои хеле камба?алро дарбар мегирад. Бо камба?ал? фауна низ хос аст. Аз паранда?о умуман наздик 120 намуд ба ?айд гирифта шудааст, ки дар байни он?о 10-12 намуд му?им?, 45-47 лонасози паридараванда, зимистонгузаронанда ?амаг? 4-5, дигар намуд?о ба категория?ои паридагузаранда ва оворагард иборат аст.Наздик 18 намуди пайдоиши Осиёи Марказ? ва 7 намуд пайдоиши му?улу тибет? доранд. Намуди му?аррар? паранда?ои Помир ?ози к???, балобани тибет?, каргаси барф?, садшаи тибет?, улари тибет?, чаковаки к?то?мин?ор, лойх?раки б?рсар, зернамуд?ои помир?, фотимачумчу??ои марворид?, ??р?ои борикмин?ор ва шохдор мебошанд. Дар як ва?т паранда?ои хоси тибет?, фотимачумчу?и заминнок?, х?лмонанд, куланги сиё?гардон ву?уд надорад.
Агар фаунаи пароандаи лонасози Помирро аз ну?таи назари пайдоиши ниго? кунем, он го? намуд?ои паранда чун кумай, ?ози к???, улар?ои тибет? ва ?имолой?, чаковаки к?то?мин?ор, садшаи тибет?, фотимачумчу??ои сурх ва марворид?,чумчу?и барф?, чечевитсаи калон, ??ри борикмин?ор, ма?алч? сафедчатоб тибет? ?исобида мешаванд, ки боз якбори дигар хешиг? орнитофаунаи Помир ва к??сори тибетиро нишон меди?ад.
?итъаи зоолог? Помир бо набудани намоянда?ои обиву хок? ва хазанда?о фар? мекунанд. Фа?ат ?ад-?ади сар?ад бо Бадахшон аз ?арб ва аз шар? бо Олой луччашмаки оло?, агами ?имоло?, мори об?, ?урбо?аи ч?л? кабуд вомех?ранд
Дар ин ?о ширх?рон аз шумораи умум? на зиёда аз 15-16 намуд зист доранд, аз 17% камтари териофаунаи То?икистон. Дар Помир чунин намуд?ои ширх?рон, чун муши помир?, мурмушончаи хокистар?, пишухаи калонг?ш, муши ну?рагин, паланги барф?, солонго?, бузи к??ии Осиёи Марказ?, архар зернамуди помир?, су?ури сурх вомех?ранд, ки бошандагони к??сори Осиёи Марказ? ва ?исми шар?ии Тёншон мебошанд.
Ширх?рони баландик??и Тёншон дар Помир зиндаг? мекунанд, лекин намуд?ои бешаг?, дашт? ва биёбон?, ки барои Тёншони Шар?? хос дар ин?о ву?уд надоранд.
Дар фаунаи ?итъаи зоолог? Помир намояндагони беем??ра?о мав?уд, намуд вва авлоди субэндемик? телей дар терескин зиндаг? дорад. ??нгуз?ои тахтам?йлаб мав?уд. Дар но?ияи ша?раки зире?дор зист доранд. Барои помир ?ашарот?о ибтидо? бе?анот хос аст.
Просмотр: 2085
Музыка способна оказывать известное воздействие на этическую сторону души; и раз музыка обладает такими свойствами, то, очевидно, она должна быть включена в число предметов воспитания молодежи.
© 2020 DURAHSHON.TJ. All rights reserved